جایگاه گاز طبیعی در اقتصاد و اشتغال کشورهای روسیه، قطر و ایران

 اقتصاد هر یک از این کشورها به شدت وابسته به درآمدهای حاصل از نفت و گاز است، به طوری که درآمدهای حاصل از نفت و گاز سهم زیادی در تامین بودجه سالیانه آنها دارد.

روسیه و قطر به ترتیب اولین و دومین صادرکننده گاز جهانند و 32 درصد تجارت جهانی گاز را به خود اختصاص داده اند.

 روسیه بخش اعظم صادرات خود را از طریق خط لوله و قطر به وسیله LNG صادر می کند. در سال 2012 سهم گاز طبیعی در تولید ناخالص داخلی روسیه و قطر به ترتیب 3/2 درصد (معادل 4/46 میلیارد دلار) و 5/12 درصد (معادل 7/23 میلیارد دلار) بوده است که بسیار قابل تامل است.

اگر چه ایران سومین تولیدکننده گاز طبیعی دنیا است، اما به دلیل تاخیر در طرح های توسعه میادین گازی بسیار کمتر از جایگاه خود تولید می کند.

 از طرف دیگر به دلیل گستردگی بازارهای مصرف داخلی، توسعه صنایع پتروشیمی و تبدیل و عدم برداشت بموقع و متناسب با ظرفیت مخازن عظیم گاز طبیعی، سهم اندکی از تجارت جهانی گاز را در اختیار دارد.

در بخش تولید قدرت، بزرگترین بخش مصرف کننده گاز، ایران بوده و در سال 1391 ، حدود 29 درصد گاز عرضه شده را مصرف کرده است.

 ضمن اینکه بخش های خانگی، صنعت، حمل و نقل و پتروشیمی به ترتیب 3/28 ، 1/26 ، 9/4 و 3/4 درصد گاز عرضه شده را مصرف کرده اند.

قطعا تغییر روند مصرف انرژی کشور و ایجاد تحول در شاخص های مصرف امر غیرممکنی نیست، اما تنها در شرایط تدوین و تصویب سند راهبردی و برنامه بلندمدت انرژی کشور ایجاد چنین تحولی ممکن خواهد شد.

سهم گاز طبیعی در تولید ناخالص داخلی ایران در سال 2012 ، 5 درصد معادل 1/25 میلیارد دلار بوده و در مقایسه با تولید ناخالص داخلی بخش گاز قطر، می توان گفت که ایران در زمینه تولید ارزش افزوده از گاز طبیعی موفق عمل نکرده است.

به هر حال آنچه مسلم است این است که باید با انجام اقدامات بهینه سازی در تمامی زمینه های مصرف ، مصرف گاز طبیعی کاهش یابد و با اجرای طرح های توسعه ای و تسریع طرح های تولید گاز با اولویت میادین مشترک، سطح تولید افزایش یابد و همچنین با انتصاب گزینه های مختلف استفاده از گاز طبیعی برای تولید ارزش افزوده بیشتر در صنایع عمده، پتروشیمی ، نیروگاه ها و صادرات از طریق خط لوله یا LNG یا تبدیل گاز به محصولات با ارزش نظیر CNG، GTLوLPG در قالب سند راهبردی و برنامه بلندمدت آن، از این سرمایه ملی نهایت بهره وری به عمل آید.

بررسی اقتصادی طرح های مختلف توسعه صنعت گاز، مستقل از سرمایه گذاری های پیش و پس از آن، به رغم آن که برای توجیه طرح ها کافی به نظر می رسد، اما برای تصمیم گیری در سطح ملی کافی نیست.

در برخی طرح ها، پایداری سیاسی، ایجاد اشتغال و مانند آن پررنگ تر بوده و در برخی دیگر، درآمد ارزی کشور یا حفظ سرمایه های ملی مورد توجه قرار می گیرند.

با توجه به این که برای توسعه پایدار این صنعت، همه این عوامل مرتبط با آن مورد نیاز است، باید تعادل بین این عوامل را محور تصمیم گیری و انتخاب سناریوهای اجرایی قرار داد. همچنین باید در تمامی فعالیت های برنامه ریزی، محدودیت های منابع کشور همانند سرمایه گذاری، ارتباط سیستماتیک بین سرمایه و منابع مورد نیاز برای توسعه نیروی انسانی متخصص و محدودیت های تولید را مد نظر قرار داد.

اصلی ترین مشکل صنعت انرژی کشور و به تبع آن صنعت گاز در حال حاضر، فقدان بسته راهبردی و برنامه بلندمدت انرژی کشور است که باید با توجه به برنامه های بلندمدت سایر بخش های اقتصادی تدوین و تصویب شود که می تواند بخش گاز طبیعی کشور را نیز هدایت کند.