در دهه فجر صورت می گیرد
بانک قرض الحسنه رسالت به عنوان اولین بانک قرض‌الحسنه خصوصی کشور با ارائه خدمات نوین بانکی و بسط و گسترش فرهنگ قرض‌الحسنه و پرداخت تسهیلات خرد و همچنین ایجاد و حمایت از مشاغل خانگی و بنگاه های کوچک، بدنبال افزایش سطح رفاه جامعه و حل مشکلات و نیازهای ضروری آنهاست.
"بانکداری اجتماعی" مدل جدید کسب و کار بانک قرض¬الحسنه رسالت است که طبق قراردادی با پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی مورد پژوهش و بررسی بیشتر قرار گرفته است. دکتر رحیم سرهنگی مدیر مرکز برنامه¬ریزی و توسعه بانک قرض الحسنه رسالت در این خصوص توضیحات بیشتری ارائه می¬دهد.
مفهوم بانکداری اجتماعی در بانک قرض الحسنه رسالت به چه معناست ؟
بانک قرض‌الحسنه رسالت به دنبال این است که کارکرد و کارایی قرض‌الحسنه را در ابعاد وسیع، با استفاده از بستر قانونی و فناورانه ی نوین، توسعه داده و به توانمندسازی کارآفرینی اجتماعی و خرد و حل مسائل اجتماعی کمک کند. در این راستا بانک قرض‌الحسنه رسالت اقدام به طراحی محصولی متناسب با مشتریان خود نموده و آن را "بانکداری اجتماعی" و یا "ارائه خدمات به مشتریان جمعی یا گروه های مشتریان" نامیده است.
آیا تعریف شمادر بانک قرض¬الحسنه رسالت از بانکدار ی اجتماعی با تعاریف رایج آن در صنعت بانکداری متفاوت است؟
"بانکداری اجتماعی" موضوعی است که در بانک قرض‌الحسنه رسالت دارای سه مفهوم عمده است و به عبارت دیگر از این اصطلاح برای بیان سه مفهوم متفاوت ولی مرتبط استفاده می¬شود. مفهوم اول، به "اجتماعی بودن" بانک قرض¬الحسنه رسالت به عنوان یک "کسب و کار اجتماعی" (Social Enterprise) اشاره می¬کند. این سازمان¬ها برخلاف کسب و کارهای رایج با هدف سودآوری تاسیس نشده¬اند، در واقع برای پاسخ به یک نیاز اجتماعی ایجاد می¬شوند و سهامداران آنها توقعی برای دریافت سود ندارند. مفهوم دوم به معنای مدل کسب و کاری جدیدی است که بانک برای مدیریت تخصصی گروه مشتریان و یا همان مشتریان جمعی ارائه نموده است و از آنجایی که به جای افراد با جمع مشتریان در ارتباط است، آن را بانکداری اجتماعی نامیده است. در این مدل کسب و کار، بانک سعی می¬کند که به هر گروه از مشتریان، با توجه به نیازهای خاص گروه، خدمات ویژه ای را ارائه نماید. مفهوم سوم نیز به معنای استفاده از ظرفیت شبکه¬های اجتماعی برای توسعه، گسترش و بهبود ارائه خدمات بانک است؛ در واقع بانک قرض‌الحسنه رسالت نیز هم‌راستا با روندهای جهانی به دنبال استفاده از ظرفیت¬های نوظهور شبکه¬های اجتماعی برای ارائه بهتر خدمات به مشتریان خود است. در این بانک ما بر هر سه مفهوم تاکید داریم که فعالیت هایی در این راستا انجام گرفته است.
-بانک قرض¬الحسنه رسالت برای ارائه این مدل کسب و کار چه اقداماتی انجام داده است؟
بانک قرض¬الحسنه رسالت برای ارائه این مدل کسب و کار (ارائه خدمات به مشتریان جمعی) دو فرایند زیرساختی را به طور همزمان پیگیری و اجرا نموده است. فرایند زیرساختی اول، ایجاد ساختارهای مدیریتی و فرآیندهای سازمانی لازم برای مدیریت گروه مشتریان و ارائه خدمات به گروه¬های تخصصی است. در این خصوص بانک علاوه بر طراحی و مفهوم¬سازی¬هایی از قبیل کانون قرض‌الحسنه (به جمعی از مشتریان گفته می¬شود)، راهنمای کانون (نماینده¬ای از جانب مشتریان که انجام مقدمات افتتاح حساب و دریافت تسهیلات برای اعضای کانون را خود بر عهده دارد)، بانکیار قرض¬الحسنه (همکار بانک در موضوعات معین مانند احراز هویت و صحت امضاء مشتریان) و بانکدار اجتماعی (کارمند بانک که مدیریت تخصصی گروه¬هایی از مشتریان را بر عهده دارد) و سازوکارهای لازم را از سطوح ارشد (مدیران تخصصی گروه مشتریان) تا سطوح استانی (حوزه¬های مشتریان) و حتی شهرستانی طراحی و اجرا نموده است.
فرایند دوم، زیرساخت¬های فناوری اطلاعات به شمار می¬رود که در این راستا بانک زیرساختی¬هایی را فراهم کرده است که از سویی "راهنمای قرض‌الحسنه"، به عنوان "نماینده جمع مشتریان" بتوانند اطلاعات مقدماتی را در سامانه¬ای بنام "همیاری قرض‌الحسنه" وارد نمایند و از سوی دیگر کارکنان بانک (بانکیار قرض¬الحسنه، بانکدار اجتماعی و ...) بتوانند با مراتب و مراحل قانونی، اصلاحات و یا تأیید و رد لازم را داشته باشند و در بستر بانک، با لحاظ تمام موارد فنی و امنیتی، عملیات بانکی را انجام دهند.
-این مدل در حال حاضر در بانک قرض¬الحسنه رسالت سراسر کشور اجرایی شده است؟
این مدل در حال حاضر به مدت یکسال است که بصورت آزمایشی و در چند استان پیاده¬سازی شده و خوشبختانه رشد بسیار چشمگیری هم داشته است که این نشان¬دهنده ظرفیت بالای سنت پسندیده قرض¬الحسنه در بین مردم و همچنین نیاز تامین مالی خرد و ارزان در کشور است.
-روند قرارداد با پژوهشکده پولی و بانکی به چه شکل بوده است؟
بعد از ارائه مدل بانکداری اجتماعی برای رئیس کل محترم بانک مرکزی، یک پروژه پژوهشی بین بانک قرض الحسنه رسالت و پژوهشکده پولی و بانکی تعریف شد تا به اغنای این مدل و شناسایی نقاط قوت و ضعف و اصلاح آن و همچنین شناسایی زیرساخت¬ها و قوانین لازم برای اجرای آن در سطح وسیع و کشوری کمک کند و به این واسطه بانک قرض¬الحسنه رسالت نیز از ظرفیت بالای علمی پژوهشکده پولی و بانکی بهره¬مند گردد.
-این پروژه در چند فاز طراحی شده و هر فاز به طور مشخص چه مواردی را شامل می¬شود؟
این پروژه مبنی بر پیشنهاد پژوهشی و بر اساس نیازهای بانک برای توسعه بانکداری اجتماعی در سه فاز تعریف شده است که فازاول آن، فاز شناخت و مطالعات تطبیقی است. در این فاز پس از شناخت مدل کسب و کار فعلی بانک در بانکداری اجتماعی (که در حال حاضر اجرا می‌شود) بررسی نقاط قوت، ضعف و مستعد بهبود آن (مدل کسب درآمد و تحلیل ریسک و..) به همراه مطالعات تطبیقی مدل¬های کسب و کار برای ارائه خدمات به مشتریان گروهی و خدمات نوین بانکی در این حوزه (دو بانک داخلی، دو بانک خارجی) مورد بررسی و پژوهش قرار خواهد گرفت.
در فاز دوم با توجه به توانمندی¬ها و ظرفیت¬های بانک قرض¬الحسنه رسالت مدل بانکداری اجتماعی موجود اصلاح شده و نمایه¬های این مدل پیشنهادی طراحی می¬شود.
نهایتا در فاز سوم از آنجاییکه بانک قرض¬الحسنه رسالت اولین و تنها بانک خصوصی و قرض الحسنه و اجتماعی که مشخصا بطور تخصصی بر محور قرض¬الحسنه و تامین مالی خرد و ارزان فعالیت می¬کند و به عنوان یک بانک اجتماعی (Social Bank) در دسته¬بندی¬های جهانی قرار می¬گیرد، نیازمند قوانین و مقررات مختص این نوع بانک¬ها در کشور است که بواسطه عدم تجربه کشور در این زمینه قوانین و مقررات جدیدی نیاز است. از طرف دیگر در اغلب موارد در سیستم بانکی به افراد تنها به صورت انفرادی توجه شده است. با وجود اینکه این مدل تماما با توجه به ظرفیت¬های فعلی قانونی و نهادی کشور طراحی شده و با آن همخوان است ولی برای کاهش هزینه¬ها و تسهیل کار، ممکن است نیاز به الزامات قانونی، نهادی و زیرساختی جدیدی داشته باشد که باید درباره آنها پژوهش و موارد مورد نیاز تامین شوند.
بنابراین فاز سوم این پژوهش به الزامات قانونی و نهادی در نظام بانکی و سطح کلان کشور درارتباط با بانکداری اجتماعی می¬پردازد که در آن پس از بررسی تطبیق مقررات مرتبط با بانکداری اجتماعی در دنیا، پیشنهاداتی در ارتباط با اصلاح و یا تکمیل مقررات حاکم بر کشور در ارتباط با تسهیل و حمایت از بانکداری اجتماعی برای ارائه به نهادهای ذی ربط مطرح می¬شود و در نهایت الزامات ریسک مطابق با استاندارهای جهانی در ارتباط با بانک¬های اجتماعی و مدل پیشنهادی بانکداری اجتماعی در بانک قرض‌الحسنه رسالت بررسی و در قالب سند تجزیه وتحلیل ریسک مدل بانکداری اجتماعی ارائه می¬شود.
-آیا طرح بانکداری اجتماعی، تعاونی¬ها و صندوق¬های قرض¬الحسنه را تحت پوشش قرار دهد و یا طرحی فراتر از آنهاست؟
این طرح فراتر از صندوق¬های قرض¬الحسنه و یا تعاونی¬هاست. بانکداری اجتماعی ارائه خدمات به گروه مشتریان در قالب یک جمع به نام کانون قرض¬الحسنه است که می¬توانند شامل کانون¬های سازمانی، صنفی، کاروزندگی و یا اجتماعی باشند، این کانون¬ها قادر خواهند بود فعالیت¬های قرض-الحسنه¬ای خود را در بسترهای نوین بانک که به خوبی توسعه یافته و تحت نظر بانک مرکزی است، انجام دهند. در این طرح هر جمعی چه افراد شاغل در یک سازمان، یک صندوق قرض¬الحسنه محلی، یک تعاونی، جمع قرض¬الحسنه خانوادگی، یک مسجدو امثال اینها می¬توانند در قالب یک کانون از خدمات بانکداری اجتماعی بانک قرض¬الحسنه رسالت بهره ببرند و بیشتر از اینکه نیاز به یک ساختار و شخصیت حقوقی داشته باشند یک هویت اجتماعی دارند.
در حال حاضر 1200 کانون قرض¬الحسنه در سراسر کشور در این فعال شده اند.
-مدت اجرای این پروژه چقدر است و چه زمانی قرار است که از نتایج این پژوهش رونمایی شود؟
مدت اجرای این پروژه شش ماه خواهد بود. با بهره¬گیری پژوهشکده پولی و بانکی از تیم متخصص و توانمندی که برای این پروژه در نظر گرفته است تا بحال درصد قابل قبولی از پروژه پیش رفته است. طبق قولی که پژوهشکده پولی و بانکی به بانک قرض¬الحسنه رسالت داده است، قرار بر این است تا به یُمن پیروزی انقلاب اسلامی در دهه مبارک فجر از نتایج و دستاوردهای این پروژه با حضور مسئولین رونمایی شود.
