گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: مدتی است بورس ایران شگفتی آفرین شده و در حالی که بازارهای مالی جهان با رکود و بحران رو به رو شدهاند، بازار سرمایه ایران بدون توجه به بحران کرونا و آشفتگی اقتصاد جهانی، راه خود را میرود. اما کارشناسان دو نگاه متفاوت به این مقوله دارند. عدهای معتقد هستند بورس ایران به معضل ارز، خودرو، طلا، مسکن و... مبتلا شده و از رشد حباب گونه رنج میبرد. اما عدهای دیگر معتقد هستند که برای اولین بار نقدینگی سرگردان از این بازارها به سوی بازار سهام کوچ کرده و دلیل این ادعا، رکودی است که در این بازارها شاهد هستیم. در هر صورت اکنون شاخص بورس بر قله ۷۴۰ هزار قرار گرفته و به نظر میرسد که رکوردهای جدیدی را تجربه خواهد کرد. در این رابطه نظرات تنی چند از کارشناسان را بررسی میکنیم.
زنده کردن لولوی نقدینگی
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به تحولات روی داده در بازار سرمایه کشور گفت: رشد خطرناک و حبابی بورس کشور بزرگترین خطری است که اقتصاد ایران را در سال ۹۹ تهدید میکند و متاسفانه کسانی که میدانند این موضوع چه فجایعی میتواند در سرنوشت بنگاهها و مردم داشته باشد، سکوت کردهاند. فرشاد مؤمنی در گفتوگو با ایلنا با تاکید بر اینکه هرکس با شرایط کنونی جامعه ما آشنایی دارد بر غیرمتعارف بودن آنچه اتفاق افتاده و مشکوک بودن دامن زدن به تب سوداگری شکنندگیآور در این بازار صحه میگذارد گفت: اگر شرایط دوران بعد از کرونا را نیز نادیده بگیریم رشد مشکوک چند ماهه اخیر بورس در شرایطی که بالغ بر نصف ارزش این بورس به بنگاههای معدنی و به اصطلاح صنعتی وابسته به نفت و گاز و انرژی است که قیمت آنها در مقیاس جهانی سقوط بیسابقه کرده معنی مشکوک بودن را بهتر میشود درک کرد.مؤمنی افزود: از منظر ساختار نهادی ضد تولیدی داخلی نیز در شرایطی که کشور بیسابقهترین رکودها را تجربه میکند جهش بورس به اندازه ۲ برابر سایر حیطههای تأثیر پذیر از تب سوداگری مانند زمین و مسکن و ارز به وضوح واقعیت را به نمایش میگذارد.مؤمنی ادامه داد: اساس ماجرا به پارادوکس دولت باز میگردد؛ آیا دولت میخواهد از طریق ایجاد ثبات در اقتصاد کلان، امنیت حقوق مالکیت، جلب مشارکت مردم و پاداش به تولیدکنندگان اقتصاد را اداره کند یا میخواهد از طریق دامن زدن به مناسبات رانتی جدید، رویه سه دهه اخیر را دنبال کند. آنچه تا امروز مشاهده میشود گویای این است که عزیزان روی گزینه دوم متمرکز شدهاند به طوری که برای جااندازی این مسئله دوباره به زنده کردن لولوی نقدینگی پرداختهاند که اگر آزاد شود اینچین و آنچنان میکند. در حالیکه نقدینگی طی سه دهه گذشته، جهشهای غیرمتعارف خود را، بیش از هر چیز مدیون شوکهای قیمتی به قیمتهایی مانند ارز و حاملهای انرژی و مطامع سوداگرانه بانکهای خصوصی، است.وی افزود: اکنون که همه آن راههای پیشین، رسوا و ابعاد فاجعه آفرینی آنها به اشباع رسیده است، در موج چهارم بهم ریختگیهای اقتصادی و بسترساز فقر مردم، نوبت به بازار بورس رسیده و شرایط موجود اقتصاد ملی، نشان میدهد که اگر این روند متوقف نگردد به هم ریختگیهای ایجاد شده از کانال بورس از نظر مشکل آفرینی برای اقتصاد ملی بسیار بیشتر از گذشته بوده و بیشتر نیز خواهد شد.وی اظهار داشت: مشاهده میشود حباب سهام برخی شرکتهای ورشکسته تا ۴ برابر افزایش یافته است. همچنین تورم ارزش داراییهای بورس در دو سال اخیر چیزی حدود ۶۰ درصد از قیمت ارز در سال ۹۷ بیشتر شده و از دو برابر جهشهای قیمتی مسکن نیز فراتر رفته است.
کل بورس حباب ندارد
از سوی دیگر عضو هیأت مدیره بورس تهران گفت: موئلفههای بنیادی نمیتواند توجیه کننده رشد این روزهای بازار سرمایه باشد بلکه فقط نقدینگی و تلاش سرمایهگذاران برای ورود سرمایههای خود به بازار سرمایه باعث رشد چشمگیر این بازار شده است. محمودرضا خواجه نصیر ادامه داد: نمیتوان همه بازار سرمایه را با یک نگاه مورد ارزیابی قرار داد و اعلام کرد که شاخص بورس دارای حباب است زیرا در هر فضای سرمایهگذاری مسائل متفاوتی برای تحلیل وجود دارد. وی با یادآوری اینکه سال گذشته شاهد برخی از شرکتهای زیانده بودیم که بین ۱۰ تا ۲۰ برابر افزایش قیمت داشتند و نسبت قیمت به درآمد این شرکتها همخوانی چندانی با یکدیگر نداشتند. افزود: شاید نتوان اسم حباب بر آنها گذاشت اما نسبت قیمت به درآمد این شرکتها نشان میدهد بیش از استانداردهای قیمتگذاری رشد کردند و فاصله زیادی را با این استانداردها دارند.عضو هیات مدیره شرکت بورس تهران گفت: نمیتوان کلمه حباب را به کل رشد شاخص بورس نسبت داد اما شاهد تعدادی از شرکتها در بورس هستیم که سال گذشته بیش از ١٠ تا ٢٠ برابر رشد کردند و زمانی که این شرکتها را مورد تحلیل و بررسی قرار میدهیم شاهد هستیم که بخش زیادی از این شرکتها از نسبت قیمت به درآمد یا نسبت قیمت به فروش بسیار بالایی برخوردارند.
بورس در حال ریسکی شدن
در همین رابطه مدیر عامل کارگزاری ارزش آفرین الوند با نگرانی از روند کنونی معاملات بازار سرمایه گفت: قیمتها با توجه به حجم نقدینگی وارد شده به این بازار رو به بالا و به مرور در حال ریسکی شدن است. مصطفی رضایی گفت: از این به بعد در معاملات بازار به خصوص در برخی از سهمها که تحلیل بنیادی آنها جوابگوی قیمتهای کنونی نیست و فقط به دلیل فشار ورود پول با افزایش قیمت همراه شدند شاهد ایجاد حباب خواهیم بود.رضایی به تصمیم چند وقت گذشته رییس سازمان بورس مبنی بر کاهش دامنه نوسان به دو درصد اشاره کرد و اظهار داشت: اجرای این قانون میتوانست کمکی در بهبود معاملات کنونی بازار سرمایه باشد، با این اتفاق شاهد رشد فزاینده و ایجاد حباب در قیمت سهمها نبودیم و معاملات بازار روند منطقیتری را در پیش میگرفت اما مخالفتهای بانک مرکزی و فعالان بازار باعث لغو اجرای این قانون شد.
حمایت دولت از ورود نقدینگی به بورس
همچنین عضو کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: در نخستین روزهای شیوع ویروس کرونا بورس واکنش چندانی از خود نشان نداد اما از ۱۹ اسفند بسیاری از سهمها با توجه به گستردگی شیوع ویروس کرونا، افت قیمت نفت، کامودیتیها و ریزش بورسهای جهانی با ریزش همراه شدند. محمد حسننژاد با بیان اینکه افت شاخص بورس در ماه اسفند موقتی بود و بازار دوباره به روند صعود خود بازگشت، افزود: در این میان بانک مرکزی مجوز افزایش نرخ تسعیر ارز تا ۲۰ درصد را ابلاغ کرد که این تصمیم باعث رشد گروههای بانکی در بورس شد. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس تاکید کرد: حمایت دولت از ورود نقدینگی به بازار سرمایه زمینه ایجاد خوشبینی را در معاملات این بازار فراهم کرد که باعث تمایل و اعتماد فعالان بازار برای ورود سرمایههای خود به این بازارشد.وی با بیان اینکه در معاملات کنونی بازار سرمایه حباب در همه سهمها وجود ندارد، گفت: فقط در شرکتهای کوچک شاهد حباب هستیم که به طور حتم بعد از مدتی حباب آن میترکد اما در شرکتهای بزرگ حبابی وجود ندارد و خطری معاملات این نوع سهمها را تهدید نمیکند.
تأثیر شایعات بر بورس
از سوی دیگر کارشناس بازار سرمایه معتقد است اکنون با توجه به رشد قیمت دلار، پیشبینی تورم ٤٠ درصدی در سال ٩٩، کاهش فروش نفت و وجود تحریمها چنین انتظاری را در کشور به وجود آورده که با کسری بودجه سنگین مواجه خواهیم شد، این اتفاق میتواند منجر به ایجاد تورم انتظاری و خریداری سهم شود.ذوالفقاری به تغییر شکل ارزش گذاری در بازار امسال نسبت به سالهای گذشته اشاره کرد و گفت: با ورود سرمایهگذاران خرد به بازار مدل ارزشگذاری در سهمها به سمت ارزش جایگزینی رفته است؛ بنابراین بسیاری از سهمها با وجود رشد زیادی که داشتند باز هم خریدار دارند.این کارشناس بازار سرمایه یادآور شد که حباب در بیشتر مواقع در بازار وجود دارد اما در شرایط کنونی با توجه به اینکه هنوز چشمانداز روشنی برای قیمت دلار و مذاکرات ایران با امریکا وجود ندارد مشخص نیست که این حباب چقدر واقعی است و شاخص بورس تا چه میزان جا برای رشد دارد.
