به گزارش خبرنگار قرآن و فعالیت‌های دینی خبرگزاری فارس دنیا با تمام مظاهرش امروزه در نگاه بسیاری از انسان‌ها جلوه‌گری می‌نماید. تجملات فراوان، کالاهای متنوع و امکانات گسترده‌اش نه تنها چشم‌ها که دل‌ها را متمایل به خود کرده است. انسانی که تمام فکر و ذهنش درگیر استفاده حداکثری از دنیا و لذت‌جویی فوری از آن است در پستو و نهان‌خانه وجودش، خود را اسیر آنها می‌بیند. اسیری که همه این پیشرفت‌های مادی را دارد اما از درون احساس کمبود می‌کند و شادی عمیقی را در درون خود تجربه نمی‌کند.
حقیقتاً نحوه تعامل انسان با دنیا تعیین‌کننده میزان احساس رضایت و شادکامی او از زندگی است. اگر انسان در مظاهر دنیا غرق شود و دنیا را برای دنیا بخواهد گرفتار و درمانده خواهد شد و اگر همین فرد در دنیا از دنیا استفاده ببرد اما دلبسته‌اش نشود و آن را برای آبادانی آخرتش بخواهد، برعکس حالت قبل در دنیا شادکام است و از استفاده آن احساس رضایت دارد.
دنیا و دنیاگرایی در کلام امام کاظم (ع)
پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) با یک بیان زیبا و البته ساده از حقیقت دنیا و هدف اصلی آن پرده برمی‌دارند و می‌فرمایند: « اَلدُّنْیَا مَزْرَعَةُ اَلْآخِرَةِ؛[۱] دنیا کشتزار آخرت است.» این نوع نگاه به دنیا، همان نگاهی است که مورد تأیید دین است که احادیث زیادی به صورت جزئی‌تر به نحوه این تعامل با دنیا پرداخته‌اند. یکی از امامانی که در این رابطه بیانات ارزشمندی دارد، وجود مبارک امام موسی بن جعفر (علیهما السلام) است که به زیبایی هر چه تمام‌تر به زوایای مهم تعامل انسان و بهره‌گیری او از دنیا و آثار و برکات آن پرداخته است.
در وصیتی که امام کاظم (علیه‌السلام) به هشام بن حکم دارند به ابعاد گسترده‌ای از حقیقت دنیا اشاره می‌فرمایند که گرچه در این کوتاه نوشته نمی‌توان به همه آنها اشاره کرد اما در ادامه به فرازهایی از آن خواهیم پرداخت تا پرده از حقیقتی بزرگ درباره دنیا برداشته شود که اگر انسان‌ها به این حقیقت راه پیدا کنند شادکامی و رضایت حقیقی را در زندگی دنیا درک خواهند کرد.
زندگی دنیا جز بازی و هوسرانی هیچ نیست و همانا سرای دیگر برای اهل تقوا نیکوتر است
در یکی از فرازهای ابتدایی این حدیث بلند امام کاظم (علیه السلام) می‌فرمایند: « ... یَا هِشَامُ ثُمَّ وَعَظَ أَهْلَ اَلْعَقْلِ وَ رَغَّبَهُمْ فِی اَلْآخِرَةِ فَقَالَ: وَ مَا اَلْحَیاةُ اَلدُّنْیا إِلاّ لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ لَلدّارُ اَلْآخِرَةُ خَیْرٌ لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ وَ قَالَ وَ ما أُوتِیتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَمَتاعُ اَلْحَیاةِ اَلدُّنْیا وَ زِینَتُها وَ ما عِنْدَ اَللّهِ خَیْرٌ وَ أَبْقى أَ فَلا تَعْقِلُونَ... [۲] ای هشام، خداوند تبارک و تعالی سپس دانایان را پند و اندرز داده و آنها را متمایل به آخرت نموده فرموده است: «و زندگی دنیا جز بازی و هوسرانی هیچ نیست و همانا سرای دیگر برای اهل تقوا نیکوتر است، آیا تعقل نمی‌کنید؟» و فرموده است: «آنچه به شما داده شده، متاع زندگی دنیا و زینت آن است؛ و آنچه نزد خداست بهتر و پایدارتر است؛ آیا اندیشه نمی‌کنید؟»
این فراز نورانی ابتدایی حدیث، ریل‌گذاری امام کاظم (علیه السلام) را نشان می‌دهد که بیانگر همان مطلبی است که پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) بدان اشاره داشتند به این بیان که دنیا برای دنیا مذموم و بد است و برای آخرت ممدوح و ستودنی است.
پسرم دنیا دریاى ژرفى است که گروه زیادى در آن غرق شده‌اند باید کشتى نجات تو در دریاى دنیا تقوى باشد
در ادامه همین وصیت گهربار امام کاظم (علیه السلام) به ارائه راهکار استفاده درست از دنیا و به سلامت عبور کردن از آن با اشاره به وصیت‌های لقمان حکیم (علیه السلام) به فرزندشان، می‌پردازند و می‌فرمایند: « ... یَا بُنَیَّ إِنَّ اَلدُّنْیَا بَحْرٌ عَمِیقٌ قَدْ غَرِقَ فِیهِ عَالَمٌ کَثِیرٌ فَلْتَکُنْ سَفِینَتُکَ فِیهَا تَقْوَى اَللَّهِ وَ حَشْوُهَا اَلْإِیمَانَ وَ شِرَاعُهَا اَلتَّوَکُّلَ وَ قَیِّمُهَا اَلْعَقْلَ وَ دَلِیلُهَا اَلْعِلْمَ وَ سُکَّانُهَا اَلصَّبْرَ ... [۳] پسرم دنیا دریاى ژرفى است که گروه زیادى در آن غرق شده‌اند باید کشتى نجات تو در دریاى دنیا تقوى باشد و لوازم داخل کشتى ایمان و بادبان‌هایش توکل و پایه‌هاى آن عقل و راهنمایش علم و سکان کشتى صبر باشد.»
در نگاه امام کاظم (علیه السلام) داشتن تقوی، ایمان، توکل بر خدا، استفاده از عقل و علم به همراه صبر، کلید سالم عبور کردن از دنیاست. دنیایی که بسیاری را غرق کرده است. این ابزارهایی که از آن نام برده شد حکم یک کشتی کار آمد را پیدا می‌کنند که سوار شدن بر آن تضمین دهنده غرق نشدن در دنیاست.
ای هشام، عاقلان در دنیا زاهدند و به آخرت متمایل و راغب
در ادامه این وصیت زیبا امام کاظم (علیه السلام) به رفتار عقلاء در دنیا اشاره می‌کنند و با استدلالی زیبا بیان می‌دارند: « ... یَا هِشَامُ إِنَّ اَلْعُقَلاَءَ تَرَکُوا فُضُولَ اَلدُّنْیَا فَکَیْفَ اَلذُّنُوبَ وَ تَرْکُ اَلدُّنْیَا مِنَ اَلْفَضْلِ وَ تَرْکُ اَلذُّنُوبِ مِنَ اَلْفَرْضِیَا هِشَامُ إِنَّ اَلْعُقَلاَءَ زَهِدُوا فِی اَلدُّنْیَا وَ رَغِبُوا فِی اَلْآخِرَةِ لِأَنَّهُمْ علِمُوا أَنَّ اَلدُّنْیَا طَالِبَةٌ وَ مَطْلُوبَةٌ وَ اَلْآخِرَةَ طَالِبَةٌ وَ مَطْلُوبَةٌ فَمَنْ طَلَبَ اَلْآخِرَةَ طَلَبَتْهُ اَلدُّنْیَا حَتَّى یَسْتَوْفِیَ مِنْهَا رِزْقَهُ وَ مَنْ طَلَبَ اَلدُّنْیَا طَلَبَتْهُ اَلْآخِرَةُ فَیَأْتِیهِ اَلْمَوْتُ فَیُفْسِدُ عَلَیْهِ دُنْیَاهُ وَ آخِرَتَهُ؛[۴] ای هشام عاقلان چیزهاى زائد دنیا را رها کرده چه رسد به گناهان. با اینکه ترک دنیا از کارهاى شایسته است (نه واجب)، ولى ترک گناه واجب است. ای هشام عاقلان در دنیا زاهدند و به آخرت متمایل و راغب، زیرا می‌دانند دنیا هم در جستجوى مردم است و هم مردم در پى او هستند آخرت نیز همین طور (هم در جستجوى مردم و هم مردم در جستجوى اویند). هر که جویاى آخرت باشد دنیا در جستجوى اوست تا روزى خود را از دنیا بگیرد و هر که جویاى دنیا باشد آخرت در جستجوى اوست و مرگ فرا مى‌رسد و دنیا و آخرتش را نابود می‌کند.»
تضمین روزی انسان در دنیا برای آنان که در طلب آخرتند امر مسلّمی است که امام کاظم (علیه السلام) از آن پرده بر می‌دارد. داشتن این نوع نگاه به دنیا، موجب عظمت و بزرگی انسان خواهد شد چرا که یکی از نشانه‌های عظمت و بزرگی انسان در این است که دنیاطلب نباشد و به عبارتی دنیا فی نفسه برایش چیز با ارزشی قلمداد نشود. حسن ختام این کوتاه نوشته فراز دیگری از این وصیت عمیق و دقیق باشد آنجا که امام موسی کاظم (علیه السلام) می‌فرمایند: «إنَّ أعظَمَ النّاسِ قَدرا الَّذی لا یَرَى الدُّنیا لِنَفسِهِ خَطَرا؛[۵] با ارزش‌ترینِ مردم، کسى است که براى دنیا ارزشى قائل نباشد.»
نویسنده: مصطفی راهی
۱. تنبیه الخواطر و نزهة النواظر (مجموعة ورّام)،مسعود بن عیسی ورام، ج۱، ص۱۸۳، انتشارات مکتبه الفقیه، قم.
۲. بحار الانوار، محمد باقر بن محمد تقی مجلسی، ج۷۵، ص۲۹۶، انتشارات دار احیاء التراث العربی، بیروت.
۳. همان.
۴. همان.
۵. همان.
انتهای پیام/
