سلامت نیوز:فرونشست زمین تمام گستره کشور را در برگرفته و فقط دو نقطه از این جغرافیا سالم مانده است؛ استان‌های گیلان و مازندران. هشدار تازه سازمان زمین‌شناسی اما نشان می‌دهد این دو استان هم در امان نیستند و با ادامه روند تخلیه آبخوان‌ها، در سال‌های آینده سراسر ایران گرفتار فرونشست خواهد بود.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه صبح نو ،مرگ آبخوان‌ها بی‌توجه به نرخ بالای 30سانتی‌متری فرونشست در کشور ادامه پیدا کرده و به گفته رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، درحال‌حاضر از ۶۰۶دشت کشور بیش از ۳۰۰دشت ممنوعه هستند و در وضعیت قرمز قرار دارند و شرایط باقی دشت‌ها هم خوب نیست. فریاد زمین از سال‌ها پیش در گستره بزرگ این سرزمین به صدا درآمده و اکنون مدتی است که هشدارها درباره فاجعه خاموش زمین، پررنگ‌تر شده است.
بالاترین رکورد فرونشست در کره زمین با ۳۲سانتی‌متر متعلق به ایالت نیومکزیکو بوده اما ایران در طول دو دهه‌ای که از قرن۲۱ می‌گذرد دوبار این رکورد را شکسته؛ یک‌بار در سال ۲۰۱۰ در تهران با ۳۶سانتی‌متر و بار دوم در سال۲۰۱۵ بین دشت فسا و جهرم با ۵۴سانتی‌متر. هر چند در سال‌های اخیر از میزان فرونشست زمین در مناطقی مانند تهران و چند شهر دیگر کاسته شده اما این چندان رضایت‌بخش نیست، بلکه بنابر نتایج یافته‌ها و پژوهش‌های سازمان «زمین‌شناسی» کشور، به‌دلیل بهره‌برداری بیش‌ازحد از منابع آبی و تخریب آن، دیگر چیزی برای ازدست‌دادن باقی نمانده و باید به‌زودی منتظر وقایع بسیار بدتری بود.
علیرضا شهیدی، رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، چندی پیش «شرایط بسیار حاد» کشور را یادآوری کرد. او گفت که براساس آمارها در اتحادیه اروپا اگر در منطقه‌ای چهارمیلی‌متر فرونشست ایجاد شود، آن منطقه وارد شرایط بحرانی می‌شود و وقتی در ایران صحبت از سانتی‌متر می‌کنیم، باید متوجه شویم که دچار شرایط بسیار حادی شده‌ایم.
اینطور که رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی گفته است میزان آبی که درون زمین فرومی‌رود، با میزان آب استخراج‌شده متناسب نیست و همین امر باعث بروز پدیده فرونشست در همه جای کشور به‌جز استان‌های گیلان و مازندران شده است. پیش‌ازاین نیز غلامعلی جعفرزاده‌ایمن‌آبادی، رییس سازمان نقشه‌برداری کشور با اعلام اینکه از ۳۱استان کشور ۲۹استان در خطر پدیده فرونشست زمین قرار دارند، گفته بود: «راه برون‌رفت از این بحران آن است که از هم‌اکنون درهای چاه‌ها بسته و برداشت آب‌های زیرزمینی متوقف و برنامه‌های نگهداشت ذخایر زمینی اجرایی شود.
رییس سازمان زمین‌شناسی نیز با تاکید بر اینکه پیش‌بینی می‌شود استان‌های گیلان و مازندران نیز طی سال‌های آینده دچار فرونشست شوند، گفته است: «از ۶۰۶دشت موجود در کشور بیش از ۳۰۰دشت ممنوعه هستند، به‌گونه‌ای که این دشت‌ها دچار وضعیت قرمز شده‌اند و بقیه دشت‌ها نیز شرایط مناسبی ندارند.»
سابقه‌‌ای به قدمت نیم‌قرن
رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی دشت‌های استان اصفهان را یکی از بحرانی‌ترین مناطق کشور دانست که با فرونشست جدی مواجه است؛ به‌طوری‌که «میزان فرونشست در شهر اصفهان حدود ۱۶سانتی‌متر است و زبانه‌های فرونشست وارد شهر شده و قسمت‌های مرکزی و بافت تاریخی شهر نیز تحت‌تاثیر قرار گرفته است».
اولین نشانه‌های فرونشست حدود ۵۰سال پیش در دشت مهیار و شهر دامنه استان اصفهان مشاهده شده بود و اکنون دشت اصفهان- برخوار و مناطقی درگیر شده که از جریان زاینده‌رود تغذیه می‌شدند؛ خواجو، سیوسهپل، پل مارنان، پل جویی، پل وحید، میدان نقش‌جهان، مسجد جامع عباسی، فرودگاه شهیدبهشتی، نیروگاه برق شهید منتظری، پایگاه هوایی شهید بابایی، منطقه رهنان، حبیب‌آباد و کوهپایه در شرق اصفهان برپایه مطالعات و مشاهدات میدانی همه درگیر فرونشست هستند.
فرونشست زمین در اصفهان درحال پیشروی به‌سمت آثار تاریخی است. نشانه‌ها از مدتی پیش در سیوسهپل نمایان شد و حالا صحبت از پل جوبی، پل خواجو و میدان نقش‌جهان است. یک‌سال پیش میراث فرهنگی اصفهان از سازمان نقشه‌برداری خواسته بود درباره وضعیت فرونشست به‌خصوص در محدوده میدان نقش‌جهان اطلاعات دقیق بدهد و همکاری کند. نتیجه این همکاری هنوز روشن نیست و حالا خبرها حاکی از پیشروی فرونشست زمین در دشت اصفهان- برخوار به‌سمت مناطق شهری، رودخانه زاینده‌رود، پل‌های تاریخی و میدان نقش‌جهان حکایت دارد.
فرونشست تاریخ
علی بیت‌اللهی، رییس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی به «صبح‌نو» می‌گوید: «شهر تاریخی اصفهان مهم‌ترین معضلش فرونشست است، اگر ما دیر بجنبیم متاسفانه آثار تاریخی ما در این شهر دچار آسیب جدی می‌شود، ارزش این آثار زیاد است اگر آسیب ببیند و اگر هم ترمیم شود آن ارزش اصلی خود را از دست می‌دهند.»
این در حالی است که طی روزهای گذشته، تعدادی از کشاورزان اصفهانی به جاری نبودن آب زاینده‌رود و نرسیدن آب به مزارع کشاورزی خود اعتراض کردند اما آنطور که کارشناسان می‌گویند؛ بهعلت اقلیم بسیار خشک اصفهان نباید در این منطقه کشاورزی انجام شود و بهتر است صنایع منتقل شود. حتی اگر امسال نیز آب که از چهارمحال‌وبختیاری می‌آید نیز باز شود درنهایت دشت اصفهان آبی ندارد و اگر کشاورزی برچیده نشده و صنایع نیز منتقل شوند، بعد از مدتی این شهر خالی از سکنه خواهد؛ زیرا قدرت تامین آب شرب نیز ندارد، هرچند همزمان باید فکری به حال معاش کشاورزان ساکن در اصفهان نیز کرد.
اوضاع وخیم تهران
رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی همچنین گفته است در تهران نیز میزان فرونشست بسیار زیاد است و «گفته می‌شود تهران روزی
یک میلی‌متر دچار فرونشست می‌شود که عدد بسیار زیادی است». اوایل تابستان1400 بود که موسسه جهانی «اینتل‌لب»، با استناد به تصاویر ماهواره‌ای، هشدارهایی درباره تشدید پدیده فرونشست در تهران داد و اعلام کرد که وضعیت فرونشست در تهران در مرز بحرانی قرار گرفته و نرخ فرونشست سالانه هم در دشت‌های تهران حدود 25سانتی‌متر در سال تخمین زده شد.
دراین‌ارتباط علی بیت‌اللهی، عضو هیات‌علمی موسسه تحقیقات راه‌وشهرسازی نیز می‌گوید: با رویه فعلی در 20سال آینده دشت‌های اطراف تهران، کویر می‌شوند. او ادامه می‌دهد: من از سال۷۸ تاکنون این موضوع را پیگیری کردم چند دلیل وجود دارد که شاید بتوان تمرکز رسانه‌ها و تحقیقات علمی را روی موضوع فرونشست توجیه کرد.
فرونشست در ابتدای کارش هیچ عوارض سطحی نشان نمی‌دهد، مثل انباشته شدن چربی در درون رگ‌های خونی است، در ابتدای امر چون آثار مشهودی ندارد، به آن توجه آنچنانی هم نمی‌شود. در فرونشست بعد از گذشت چند دهه به مرحله‌ای رسیدیم که زمین شکاف‌های عجیب و خطرناکی پیدا کرده است؛ مثلا در ورامین در زمین‌های زراعی، کشاورزان داخل شکاف‌ها می‌افتند و زمین دهن باز می‌کند و مساله آبیاری زمین کشاورزی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. یا در اشتهارد زیر دکل‌های برق شکاف‌هایی ایجاد شده، در اصفهان زیربناهای تاریخی یا در محیط شهری در بسیاری از محدوده‌های مسکن مهر این موضوع مشاهده شده است.
به گفته کارشناسان، فاجعه خاموش فرونشست زمین که بهعلت اضافه برداشت و تخلیه آبخوان‌ها به‌صورت آرام و بی‌صدا و به شکلی خطرناک درحال بلعیدن کشور است و با وجود هشدارها تاکنون به‌طورجدی موردتوجه قرار نگرفته است.سالانه ۱۴ تا ۱۵هزار چاه غیرمجاز در کشور مسدود می‌شود که البته بخشی از این تعداد، دوباره حفر می‌شود! تعداد چاههای غیرمجاز و مجاز ایران در سال۵۷، ۶۰هزار حلقه بوده است و در سال99 تعداد چاه‌ها به رقم بالای ۷۶۰هزار حلقه در سطح کشور رسیده که برآورد می‌شود حدود 380هزار حلقه غیرمجاز باشد. از چاههای ایران سالانه بیش از ۴۶میلیارد مترمکعب آب برداشت می‌شود که حدود پنج تا هفت‌میلیارد مترمکعب از آن به چاههای غیرمجاز مربوط است.
براساس آماربرداری سراسری منابع آب تعداد چاههای غیرمجاز کشور به‌ترتیب در آذربایجان‌غربی 30 تا 50هزار حلقه، استان تهران 20هزار حلقه استان اصفهان با 16هزار حلقه در رده‌های اول تا سوم دارندگان بیشترین چاه غیرمجاز در کشور قرار دارند. همچنین استان فارس با ۱۴هزار حلقه، استان‌های البرز و آذربایجان‌شرقی هرکدام با ۶هزار، خراسان رضوی با چهارهزار و ۲۰۰حلقه، همدان با چهارهزار حلقه و خوزستان با سه‌هزار و ۵۰۰حلقه در ادامه فهرست استان‌های دارای تعداد بیشترین چاه غیرمجاز هستند.تعداد چاههای غیرمجاز و مجاز ایران در سال۵۷، ۶۰هزار حلقه بوده است و در سال99 تعداد چاه‌ها به رقم بالای ۷۶۰هزار حلقه در سطح کشور رسیده که برآورد می‌شود حدود 380هزار حلقه غیرمجاز باشد
