گروه اقتصاد ی – کورش شرفشاهی: همکاریهای اقتصاد ی د ر قالب پیمان یا سازمان منطقه‌ای، اهمیت بسیار چشمگیری د ر توسعه کشورهای عضو د ارد . بی شک با شکل گیری این پیمان ها می توان به یکی از اصلی ترین و موثرترین عامل پیشگیری از تهد ید های مخاطره آمیز د ست یافت. کشورهای عضو این گونه پیمان‌ها و سازمانها می توانن با تشریک مساعی و اشتراک گذاشتن نقاط قوت اقتصاد ی، د ر خلق فرصت ها با هد ف غلبه بر ضعف ها و تهد ید ها همت کنند . سازمان همکاری اکو نیز د ر سال ۱۹۸۴ با مشارکت سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان بر اساس معاهد ه ازمیر با هد ف اعتلای سطح زند گی مرد م منطقه تاسیس شد که البته 7 کشور د یگر بعد ها به سازمان اکو ملحق شد ند . تجارت د رون منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و تلاش برای اد غام تجارت کشورهای منطقه با تجارت جهانی، از اهد اف مهم شکل‌گیری این سازمان است. اما بررسی عملکرد سازمان اکو نشان می‌د هد د ر تحقق آرمان‌های بلند ی که موسسان آن د ر ابتد ا ترسیم کرد ه بود ند ، موفقیت آنچنانی ند اشته و عزم جد ی نیز برای تحقق آن وجود ند ارد و این سازمان با وجود د اشتن ظرفیت‌های بسیار بالا، نتوانسته آنگونه که باید و شاید ، د ر توسعه کشورهای عضو موفق باشد . روزنامه تجارت د ر این شماره به استناد د ید گاه صاحبنظران به عملکرد اکو د ر تحقق اهد اف ذکر شد ه می پرد ازد .
همکاری نه چند ان موفق
با نگاهی به خروجی اکو و جایگاهی که کشورهای عضو د ارند ، متوجه می شویم که اکو تا رسید ن به جایگاه تعیین شد ه، فاصله سوال برانگیزی د ارد به نوعی که رئیس مرکز تجارت جهانی ایران گفت: اکو با 10 عضو ایران، ترکیه، پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان و آذربایجان نتوانسته به اهد اف خود د ست یابد . محمد رضا سبزعلیپور افزود : این سازمان حد ود 500 میلیون نفر جمعیت و 8٬620٬697 کیلومتر مربع وسعت، امکاناتی همچون نفت، گاز و صنایع بزرگ و گوناگونی د ر اختیار د ارد . طبق اساسنامه بهبود شرایط توسعه اقتصاد ی پاید ار، حذف تد ریجی موانع تجاری، تهیه برنامه مشترک برای توسعه منابع انسانی و تسریع برنامه توسعه حمل و نقل و ارتباطات کشورها از جمله وظایف اکو است.علیپور گفت: کشورهای عضو اکو می توانستند د ر این چند د هه با هم مباد لات تجاری خوبی د اشته باشند اما هیچ وقت آنطور که باید و شاید با هم ارتباط تنگاتنگ اقتصاد ی ند اشته و چند ان تحرک چشمگیر و قابل استناد ی بین اعضا د ر قالب "سازمان اکو" د ید ه نشد ه و اگر هم روابط اقتصاد ی بین د و کشور عضو مثل ایران و ترکیه وجود د اشته، د و جانبه بود ه و هیچ ربطی به "سازمان اکو" ند اشته است.
روابط سیاسی نامناسب
رئیس مرکز تجارت جهانی ایران با تاکید بر اینکه اکو میتوانست یکی از سازمانهای اقتصاد ی بزرگ منطقه ای باشد گفت: تجربه نشان د اد ه که برخی از کشورهای عضو چند ان روابط سیاسی خوبی با هم ند اشته مثل کشور آذربایجان با ایران که اخیراً با سفر معاون نخست وزیر آن کشور به ایران، ظاهراً ابرهای تیره اختلاف د ر حال گذر از آسمان این د و کشور است و برخی از کشورهای عضو هم اصلاً اقتصاد ی ند ارند که تأثیرگذار باشند ، همچون کشور افغانستان!! پس با این روابط سیاسی و با این کشورهای فاقد اقتصاد قوی، چند ان توقعی نمیتوان د اشت و نباید انتظار معجزه از این سازمان د اشته باشیم.
د ر انتظار فعال شد ن بانک اکو
علیپور با یاد آوری اینکه چند سال پیش "بانک اکو" تعریف و تشکیل شد گفت: مد یر عاملی هم از ایران برای این بانک انتخاب شد که د ر این سازمان سالها حقوقی گرفتند اما از اجرا و عملیاتی شد ن این بانک تاکنون خبر مثبتی به گوش نرسید ه که احتمالاً این بانک و بحث مباد لات مالی مشترک کشورهای عضو "اکو" هم از د ستور کار این سازمان هم خارج شد ه که هیچ سر و صد ا و اسم و رسمی از "بانک اکو" نیست.
پس باید منتظر باشیم و ببینیم حاصل گفتگو و تصمیمات سران "اکو" د ر اجلاس امروز چه خواهد بود . لازم به ذکر است که پانزد همین نشست سران سازمان همکاری اقتصاد ی (اکو) امروز یکشنبه هفتم آذر ماه به میزبانی ترکمنستان برگزار میشود و این کشور ریاست د وره ای "اکو" را عهد ه د ار خواهد شد .د کتر اعظم ملایی مد رس د انشگاه و پژوهشگر روابط بین الملل: تجربه کشورهای عضو اکو نشان می د هد که هر چند این کشورها همگی د ر زمره کشورهای د ر حال توسعه هستند و نیازهای اقتصاد ی تأمین نشد ه فراوانی د ارند ؛ اما اکو را محمل مناسبی برای رفع این نیازها نمی د انند و د ر نتیجه بیش از سی سال تجمع و گرد همایی آنها د ر قالب اکو، سبب همگرایی و همکاری های تنگاتنگ این کشورها نشد ه است.
مباد لات ناچیز اکو
از سوی د یگر یک پژوهشگر روابط بین الملل با تاکید بر اینکه نه این سازمان حال چند ان مساعد ی د ارد ، نه منطقه و کشورهای عضو گفت: د ر «حوزه سازمانی»، بلوک اقتصاد ی ـ منطقه ای اکو که د ر سال 1985 میلاد ی توسط ایران، پاکستان و ترکیه تجد ید حیات یافت، د ر ایجاد همگرایی بین کشورهای عضو د ستاورد چند انی ند اشته و نتوانسته به پیشرفت اقتصاد ی اعضا کمک کند . اعظم ملایی با یاد آوری اینکه مباد لات د رون منطقه ای اکو نشان می د هد که د ر سال 1395 تنها 8 د رصد از کل تجارت این کشورها را د ر بر گرفته گفت: د ر صورتی که پس از شکل گیری اتحاد یه اروپا، حد ود 80 د رصد از تجارت آنها د ر د رون خود اتحاد یه انجام گرفته است.
ملغمه ای از رقابت های ناسالم
این مد رس د انشگاه با ابراز تاسف از اینکه د رحوزه منطقه ای اکو نیز مسائل و مشکلات عد ید ه ای همچون شیوع تروریسم، جنگ های فرقه گرایانه و مذهبی، کاهش توریسم و افت اقتصاد ی را شاهد هستیم گفت: د ر «حوزه کشورهای عضو» نیز ملغمه ای از رقابت های ناسالم، اختلافات سیاسی، اقتصاد ی و مذهبی به چشم می خورد . به طور کلی وضعیت کنونی همکاری منطقه ای اکو با توجه به جمعیت، وسعت، استعد اد های فراوانی که د ارد با جایگاه حقیقی د ر سطح جهان و وضعیت اید ه آل خود از نظر همکاری های د رون منطقه ای فاصله زیاد ی د ارد .
سازمانی ناکارآمد و نشستهای صوری
ملایی افزود : د ر کنار نشست های رسمی سران و وزاری امور خارجه کشورهای عضو و د ست به د ست شد ن ریاست د وره ای سازمان اکو، لازم است تد ابیری عمیق تر برای تغییر وضعیت موجود اکو از سازمانی غیرکارآمد با نشست های صوری و کم نتیجه به بلوکی منسجم و مؤثر د ر پیشرفت اقتصاد ی کشورهای عضو اند یشید ه شود . تجربه کشورهای عضو اکو نشان می د هد که هر چند این کشورها همگی د ر زمره کشورهای د ر حال توسعه هستند و نیازهای اقتصاد ی تأمین نشد ه فراوانی د ارند ؛ اما اکو را محمل مناسبی برای رفع این نیازها نمی د انند و د ر نتیجه پس از سالها تجمع و گرد همایی د ر قالب اکو، سبب همگرایی و همکاری های تنگاتنگ این کشورها نشد ه است. د ر چنین شرایطی قبل از ورود کشورهای اکو به عرصه همکاری های اقتصاد ی، لازم است نوعی توافقات سیاسی، فرهنگی و د یپلماتیک بین آنها صورت بگیرد .
افزایش ۸۱ د رصد ی صاد رات به کشورهای اکو
با وجود تمامی انتقاد هایی که نسبت به اکو صورت می گیرد ، سخنگوی گمرک اعد اد و ارقامی می د هد که ماهیت آن معلوم نیست. روح الله لطیفی با اعلام اینکه د ر نیمه نخست سال جاری، تجارت کشورمان با اعضای "اکو"، ۱۵میلیون و ۳۰۷ هزار تن کالا به ارزش هفت میلیارد و ۲۵۵ میلیون د لار بود گفت: رشد ۶۷ د رصد ی د ر وزن و ۶۰د رصد ی د ر ارزش کالای تباد ل شد ه را نسبت به مد ت مشابه شاهد بود یم. سخنگوی گمرک افزود : از مجموع ۱۵میلیون و ۳۰۶هزار و ۹۱۶تن کالای تباد ل شد ه، ۱۲میلیون و ۸۷۸هزار و ۸۳۹تن کالا به ارزش چهار میلیارد و ۵۵۵میلیون و ۱۲۳هزار و ۴۷۲د لار، سهم صاد رات کشورمان به اکو بود و د و میلیون و ۴۲۸هزار و ۷۸تن به ارزش د و میلیارد و ۷۰۰میلیون و ۱۰۶ هزار و ۹۲۹د لار نیز سهم وارد ات از ۹کشور عضو "اکو" به ایران بود ه است. اگرچه این اعد اد بزرگ به نظر می رسد اما مشخص نیست که این تجارت د ر قالب تعاملهای د وجانبه بین کشورها صورت گرفته یا اکو واسطه این تجارت بود ه است.
