محمود خاقانی
کارشناس حوزه بین‌الملل انرژی
دولت قطر اخبار مربوط به قرارداد 27 ساله با چین در حوزه گاز و ال‌ان‌جی را بعد از دیدار با بایدن و رئیس‌جمهور خلق چین اعلام کرده و این بدان معناست که قطر مجوز لازم را از امریکا داشته که با چین وارد چنین قراردادی شود؛ مفهوم اینکه طول قرارداد 27 سال است.اینکه چین برای تامین امنیت مورد انرژی خود در بلندمدت در قطر سرمایه‌گذاری می‌کند. فراموش نکنیم مذاکرات سری بین امریکا و دولت روسیه هم در جریان بوده که بر اساس آن دولت روسیه از منطقه خرسون در اوکراین عقب‌نشینی کند این در حالی است که برای اینکه این منطقه را تسخیر کند جنگ سختی در گرفت اما به آسانی عقب‌نشینی کرد، این نشان می‌دهد تامین امنیت انرژی برای چین و امریکا بسیار مهم است.
از سوی دیگر واضح است که دوران طلایی تولید نفت و گاز در امریکا از مخازن غیرمتعارف تمام شده و امریکا و چین توافق دارند که قیت نفت و گاز در بازار به نحوی باشد که مصرف‌کننده قدرت پرداخت داشته باشد در عین حال برای تولیدکننده هم مقرون به صرفه باشد.
در شرایطی که قطر و دیگر کشورهای نفتی منطقه قراردادهای شگفت‌انگیزی به امضا می‌رسانند، سیاست خارجی ایران در راستای خودانزوایی طراحی شده و در واقع تا زمانی که مباحث روابط بانکی با دنیا و ارتباطات با دنیا نظیر اینترنت در ایران حل نشود ایران نمی‌تواند به طور مستقیم سرمایه خارجی را بویژه در نفت و گاز جذب کند. هرچند ایران نیز با روسیه و چین قراردادهای بلندمدتی امضا کرده اما واقعیت اینکه روابط روسیه با عربستان و بقیه حاکمان خلیج‌فارس در بازار نفت و گاز بسیار ویژه است.
سیاست کلان اقتصاد ایران بر اساس دیپلماسی میدانی انرژی هسته‌ای طراحی شده در حالی که دیپلماسی کشوری مثل عراق بر اساس طرح‌های مرتبط با نفت و گاز و در کشوری مثل امارات بر اساس احداث نیروگاه اتمی طراحی شده، ما تمایلی نداریم مصرف‌کننده نهایی گاز در تولید گاز با ایران مشارکت کند، اما چین در قطر، عربستان و عراق در زمینه مشارکت در تولید به توافق رسیده و غرب هم اعتراضی ندارد، ما اگر بخواهیم از محل منابع داخلی خودمان سرمایه‌گذاری کنیم به نظر نمی‌رسد چنین سرمایه‌ای داشته باشیم، ما در شرایطی نیستیم که بتوانیم از منابع داخلی خودمان برای تولید نفت و گاز اقدام کنیم و آنچه را هم که تولید می‌کنیم با قیمت ارزان‌تر و با تخفیف در اختیار کشورهایی مثل هند قرار دهیم.
بنابراین دلایل عقب ماندن ایران در حوزه صادرات نه تنها ال‌ان‌جی بلکه از مسیر خط لوله نسبت به دیگر کشورهای گازی جهان است؛ در دولت هفتم و هشتم در ارتباط با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های ال‌ان‌جی بصورت بالقوه با کشورهای اروپایی و امریکایی به توافقاتی رسیدند، آن زمان برای یک پروژه ال‌ان‌جی 10 میلیارد دلار سرمایه لازم بود؛ اکنون احتمالا این سرمایه‌گذاری 2 یا 3 برابر شده، این سرمایه نه تنها در ایران و حتی در جهان مهیا نیست که کسی برای ال‌ان‌جی ایران سرمایه‌گذاری کند.
ما در حال حاضر برای تامین کسری گاز داخل به 80 میلیارد دلار سرمایه نیاز داریم ولی هنوز نمی‌دانیم از کجا باید تامین شود و به نظر نمی‌رسد دیپلماسی جذب این سرمایه از خارج از کشور نیز در دستور کار باشد، به طوری که همواره شاهد فرار سرمایه هستیم و در مقابل کشورهای منطقه همچنان در مسیر توسعه میادین نفتی و گازی گام‌های بلندتری برمی‌دارند.
