[عبدالباسط انصاری-فرشته کیانی] «من نمی‌دانم جنگ جهانی سوم چگونه به وقوع خواهد پیوست، اما می‌دانم که مردم در جنگ جهانی چهارم با چوب و سنگ به جنگ هم می‌روند» این نقل قولی منسوب به اینشتین دانشمند معروف و کاشف بمب اتمی است که زمانی بسیار اغراق شده به‌نظر می‌رسید، اما اکنون قوت گرفتن احتمال وقوع جنگ جهانی سوم با سلاح‌های اتمی ولو به شکل اندک، بر اثر تشدید منازعات میان روسیه و اوکراین، سبب ترس تحلیل‌گران و نظریه‌پردازان مسائل بین‌الملل شده است. حملات ارتش اوکراین به نیروگاه هسته‌ای کورسک و ایضا نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا از یک سو و تهدیدات روس‌ها و لهستانی‌ها علیه یکدیگر، احتمال ورود جدی‌تر بلاروس به جنگ اوکراین و پیداشدن شواهد هرچه بیشتر از دخالت اعضای ناتو در حملات اخیر اوکراین به خاک روسیه، و زمزمه تهدیدات اتمی از سوی طرفین این جنگ، خطر وقوع یک جنگ جهانی و استفاده احتمالی از تسلیحات هسته‌ای را افزایش داده است. درحالی‌که مقامات اوکراینی پس از حمله به کورسک عنوان کردند علاقه‌ای به اشغال خاک روسیه ندارند و هدف، عقب راندن روس‌ها از دونباس است، اما زلنسکی اکنون دم از نابود کردن پتانسیل تهاجمی روسیه زده است. بر این اساس صحنه نبرد میان روسیه و اوکراین هر لحظه بیشتر و بیشتر به سمت نبرد مستقیم روسیه-ناتو سوق می‌یابد و ناتو از پشت جبهه به خط مقدم نزدیک‌تر می‌شود. در ادامه نگاهی به آخرین تحولات جنگ اوکراین خواهیم داشت:
بلاروس و لهستان، جبهه جدید روسیه و ناتو
در میانه تشدید تنش در جبهه دونباس و ضدحملات اوکراین در ماه‌های اخیر، کمک‌های مینسک به مسکو و تحرکات ناتو در مرزهای روسیه و بلاروس با وجود تأکید بر عدم‌دخالت مستقیم در جنگ اوکراین از حرکت هرچه بیشتر روسیه و ناتو به سمت گسترش جبهه نبرد خبر می‌داد. 15ماه قبل روسیه سلاح‌های اتمی تاکتیکی خود را به بلاروس منتقل کرد. در آن مقطع «ماتئوش موراویتسکی» نخست‌وزیر لهستان از آمادگی برای استقرار سلاح‌های آمریکایی در این کشور سخن گفت و آندژی دودا رئیس‌جمهور لهستان حدود 4ماه پیش رسما اعلام کرد: «اگر متحدان ما برای تقویت جناح شرقی ناتو تصمیم به استقرار تسلیحات هسته‌ای در خاک لهستان بگیرند، ما آماده این کار هستیم.» در هفته‌های اخیر نیز تنش میان لهستان با روسیه و بلاروس افزایش یافته است. ده روز قبل بود که لوکاشنکو دستور آماده باش واحدهای نظامی عملیات ویژه، نیروهای زمینی، نیروهای موشکی شامل سیستم‌های موشکی پولونز و سامانه‌های موشکی اسکندر در مسیرهای گومل و موزیر در مرز با اوکراین را صادر کرد. دو روز پس از آن وزارت دفاع بلاروس از انهدام پهپادهای اوکراینی که ظاهرا با مشارکت ناتو ساخته شده بودند و قصد هدف گرفتن اهدافی در روسیه را داشتند، خبر داد. در همان ایام بلومبرگ از امضای توافق 1.2میلیارد دلاری میان آمریکا و لهستان برای تولید قطعات موشک نوشت که شامل تولید 48پرتابگر موشک پاتریوت ام903است. همچنین هفته قبل وزیر دفاع لهستان اعلام کرد این کشور از آمریکا 96بالگرد آپاچی خریداری کرده است.
در میانه تنش‌ها و رقابت تسلیحاتی لهستان و بلاروس، لوکاشنکو در مصاحبه با شبکه «روسیا تی وی» عنوان کرد: «اوکراین نخواهد توانست روسیه را شکست دهد. پس اگر اوکراین نتواند چه‌کسی این کار را خواهد کرد؟ غرب و ناتو. آنها اکنون دارند تسلیحات، مزدوران، پرسنل نظامی سابق، جنگنده‌های اف-۱۶ و چیزهای دیگر را به اوکراین می‌فرستند. می‌خواهند برنامه‌ریزی و اجرای عملیات‌ها به‌دست ناتو از خاک اوکراین انجام شود. هدف آنها فراتر از آن، این است که بلاروس را از طرف لهستانی‌های شرور و با کمک رهبران لهستان تصرف کرده و این محور را تقریبا تا کالینینگراد، بسط دهند. چیزی که قبلا نیز رخ داده است... اگر آنها سربازان ناتو را به اوکراین اعزام کنند، عملا جنگ جهانی سوم شروع خواهد شد.» از سوی دیگر رادوسلاو سیکورسکی وزیر خارجه لهستان به تازگی گفته است ورشو در حال بررسی سرنگونی موشک‌های روسی بر فراز اوکراین است. موضعی که واکنش مدیر معاونت اروپای وزارت خارجه روسیه را تحت عنوان: پاسخ مشخص و متناسب مسکو درصورت چنین اقدامی، در پی داشته است. علاوه بر این دونالد تاسک در پی انتشار ویدئوی از جابه‌جایی تانک‌ها و تجهیزات زرهی این کشور در ورشو عنوان کرده است: «در حال آماده‌شدن برای جنگ با روسیه هستیم!» اکنون به‌نظر می‌رسد لهستان و بلاروس مستعد جرقه تنش بزرگ میان روسیه و ناتو هستند. لهستان در همسایگی بلاروس، اوکراین، آلمان و حوزه بالتیک و بلاروس با داشتن مرزهای طولانی با کشورهای بالتیک، اوکراین و روسیه موقعیت ژئوپلیتیکی مهم و حساسی دارند که می‌تواند زمینه‌ساز یک جنگ جهانی بشود. حمله به لهستان به‌عنوان عضو ناتو، دخالت این سازمان را در پی خواهد داشت و توسعه طلبی ناتو به سمت مینسک، تشدید منازعه با روس‌ها را سبب می‌شود.
زلسنکی به‌دنبال منطقه حائل، روسیه در حال پیشروی به‌سوی پوکروفسک
«سی‌ان‌ان» گزارش داد: «ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، هدف از حمله این کشور به کورسک در خاک روسیه را «ایجاد یک منطقه حائل» در مرز با روسیه و جلوگیری از حملات بیشتر مسکو اعلام کرد. به‌نظر می‌رسد کی‌یف از این حمله اهداف متعددی دارد، از تقویت روحیه پس از چند ماه سختی گرفته تا به چالش کشیدن منابع روسیه. با وجود فشار بیشتر کی‌یف در کورسک، نیروهای روسیه نیز در شرق اوکراین در حال پیشروی هستند. ارتش روسیه به شهر «پوکروفسک» در منطقه «دونتسک» نزدیک‌تر شده است که به‌دلیل دسترسی آسان به شهر «کوستیانتینیوکا»، مرکز نظامی دیگر، نقطه‌ای کلیدی برای ارتش اوکراین است. اوکراین از جاده‌ای که این دو را به هم وصل می‌کند برای تامین منابع خطوط مقدم و تخلیه مجروحان بهره می‌برد. به‌دلیل نزدیک شدن نیروهای روسی، تخلیه غیرنظامیان از «پوکروفسک» تسریع شده است.» از سوی دیگر، «گاردین» به نقل از یک عضو کمیته تحقیقات روسیه گزارش داد: «اوکراین پل سوم روی رودخانه سیم در منطقه کورسک روسیه را هدف گرفته و به آن آسیب رسانده است.» گاردین نوشت: «هنوز میزان تخریب پل مشخص نیست، اما اگر به‌طور کامل یا حتی جزئی تخریب شده باشد، به‌شدت مانع توانایی روسیه برای آوردن خودروهای زرهی سنگین و سایر تجهیزات حیاتی از رودخانه سیم برای مقابله با تهاجم اوکراین می‌شود.»
مسکو آماده مذاکرات صلح نیست اما پیشنهادهای قبلی را پس نمی‌گیرد
به نوشته «گاردین»، یکی از دستیاران زلنسکی گفته که هدف از تهاجم اوکراین به روسیه تضمین روند مذاکرات عادلانه است و ولودیمیر زلنسکی هم اعلام کرده ما در حال رسیدن به اهداف خود از حمله به کورسک هستیم. با این حال، یکی از دستیاران ولادیمیر پوتین گفته است در پی حمله اوکراین به منطقه کورسک، مسکو فعلا آماده برگزاری مذاکرات صلح نیست. «یوری اوشاکوف» تأکید کرده که روسیه پیشنهادهای صلح قبلی خود را پس نمی‌گیرد. این به‌دنبال انکار گزارش واشنگتن‌پست از سوی مسکو است که می‌گفت مذاکرات پیشنهادی بین دو طرف که قرار است در قطر برگزار شود با حمله اوکراین به منطقه کورسک از مسیر خارج شده است.»
قمار مخاطره‌آمیز کی‌یف و مسیر بی‌تغییر کرملین
«نیویورک‌تایمز» درباره هجوم اوکراین به خاک روسیه نوشت: «اوکراین می‌گوید تهاجم به خاک روسیه، صلح را به ارمغان خواهد آورد، اما برنامه‌های ولادیمیر پوتین ممکن است متفاوت باشد. رئیس‌جمهوری اوکراین می‌خواهد خاک روسیه را به‌عنوان اهرم فشار در مذاکرات آتی حفظ کند، با این حال در مسکو، بسیاری در این استراتژی تردید دارند. کی‌یف در حال انجام یک قمارمخاطره‌آمیز است و آن اینکه حمله به کورسک اهرم جدیدی به اوکراین برای معامله‌ای مطلوب با کرملین می‌دهد، حتی با وجود اینکه ارتش اوکراین در بخش زیادی از خط مقدم این کشور در حالت دفاع باقی می‌ماند. میخائیلو پودولیاک، مشاور ارشد زلنسکی، در مصاحبه‌ای در 6آگوست، روز آغاز تهاجم کورسک، گفت: «برای مشارکت روسیه در روند مذاکره‌ای عادلانه، روس‌ها باید با شکست‌های تاکتیکی در میدان نبرد مواجه شوند. با انباشته شدن این شکست‌ها، ناآرامی‌های اجتماعی در روسیه آغاز خواهد شد. اما روس‌هایی که پوتین را می‌شناسند، تردید دارند که حمله به کورسک و پیامدهای آن بتواند او را مجبور به تغییر مسیر کند. آنها انتظار دارند او پاسخ محکم بدهد، چرا که معتقد است ارتش او از نظر پرسنل و تسلیحات دست بالا را دارد.»
آخرین تلاش فرمانده ارشد اوکراینی برای جلوگیری از عزل خود
شبکه «راشا تودی» نیز در مطلبی با عنوان «ولودیمیر زلنسکی اهداف تهاجم به منطقه کورسک را فاش کرد: کی‌یف به‌دنبال اسیر کردن روس‌ها و وارد آوردن خسارت اقتصادی است»، نوشت: «زلنسکی گفته است اوکراین درصدد ایجاد یک منطقه حائل در خاک روسیه و وارد کردن خسارت نظامی و اقتصادی از طریق تهاجم خود به منطقه کورسک و اسیر کردن روس‌هاست تا وضعیت مبادله‌ای خود را تقویت کند.» «راشا تودی» همچنین به نقل از «اکونومیست» گزارش داد که «حمله به منطقه کورسک روسیه آخرین تلاش فرمانده ارشد اوکراین، الکساندر سیرسکی، در جهت جلوگیری از عزل خود بود. کی‌یف همچنین حامیان غربی خود را از ترس اینکه دستور لغو عملیات را بدهند یا جزئیات آن فاش شود، از برنامه‌های خود مطلع نکرد. به‌گفته منابع آگاه، سیرسکی چند هفته قبل از شروع حمله به کورسک، به‌دلیل فروپاشی جبهه دونباس در آستانه اخراج بود.»
جمع‌بندی
بعید به‌نظر می‌رسد حملات مخاطره آمیز اوکراین به نیروگاه‌های کورسک و زاپوریژیا و مداخلات تحریک آمیز لهستان در جنگ اوکراین، بدون هماهنگی با ناتو بوده باشد. چنانچه پایگاه اینترنتی «ورلد سوسیالیست» نوشته است: «آمریکا، آلمان و اتحادیه اروپا تهاجم اوکراین به روسیه را تایید کرده‌اند، در حالی که مدعی شده‌اند در برنامه‌ریزی و هماهنگی آن دخالتی نداشته‌اند. چنین ادعاهایی مبنی بر دخالت نداشتن ناتو پوچ است. این حمله فقط یک ماه پس از نشست سران ناتو در واشنگتن صورت گرفته است که به طور رسمی نظارت بر تسلیح و آموزش ارتش اوکراین را مستقیماً به ناتو واگذار کرد. حمله اوکراین به کورسک با استفاده از تانک‌ها و موشک‌های دوربرد آمریکایی و آلمانی در واقع دقیقه به دقیقه از واشنگتن، برلین و لندن هماهنگ می‌شود.»
اکنون زلنسکی با طراحی ناتو، برنامه‌ای فراتر از کسب یک اهرم مذاکراتی را دنبال می‌کند. اگر روسیه به‌دنبال بالابردن هزینه توسعه‌طلبی ناتو با حمله به اوکراین است، ناتو نیز محتملا درصدد واردآوردن یک ضربه بزرگ به روس‌هاست تا این کشور را در برابر طرح‌های آتی خود فشل کند و در این مسیر گزینه جنگ مستقیم با روسیه نیز منتفی نیست.
