گروه صنعت تجارت آنلاین: «از واردات جلوگیری شود» این جمله پاسخ مقام معظم رهبری است به نامه جمعی از تولید کنندگان لوازم خانگی مبنی بر مخالفت با ورود محصول نهایی لوازم خانگی در شرایطی که از نظر کمی و کیفی تولید اینگونه محصولات در کشور پاسخگوی نیاز داخلی است و درخواست جلوگیری از واردات این محصولات، را داشتند. پس از آن خبری منتشر شد مبنی بر تمدید ممنوعیت ورود لوازم خانگی خارجی تا پایان سال 1400 توسط معاون امور صنایع وزارت صنعت، معدن و تجارت وزارت صمت ، ممنوعیت ورود لوزام خانگی به کشور طبق مصوبه اولیه شورای هماهنگی سران سه قوه در سال 1397 اعلام شد، اما این مصوبه بیش از هر زمان دیگری به قاچاق این محصولات دامن زد؛ مساله ای که در بازار لوازم خانگی وجود دارد بسیار شبیه بازار خودرو در کشور است. به این نحو که به نوعی انحصار ایجاد شده در حالی که کیفیت چندانی را شاهد نیستیم، در این میان تولید کنندگان لوازم خانگی تولیدات بی کیفیت که قابل قیاس با محصولات خارجی نیست را نزدیک به قیمت برندهای معتبر و شناخته شده جهانی عرضه می کنند و انتظار دارند هیچ گونه لوازم خانگی به کشور وارد نشود تا آنها از خلاء ایجاد شده بهره برده و محصولات بی کیفیت خود را با هر قیمتی که صلاح می دانند به فروش برسانند. این گزارش سعی دارد وضعیت موجود در این بازار بزرگ را بررسی کرده و برای عبور از بحران ایجاد شده در این صنعت که همان قاچاق و نبود مشتری برای کالای تولید داخل است راهکار ارائه دهد.
طبق آمارهای رسمی منتشرشده در اوایل همین مهر ماه از سوی وزارت وزارت صنعت، معدن و تجارت در 5 ماهه نخست امسال 2 میلیون و 610 هزار دستگاه لوازم خانگی بزرگ شامل انواع تلویزیون، یخچال و فریزر، ماشین لباس شویی و کولر آبی در کشور تولید شده است. براساس آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت، در مدت مشابه پارسال 2 میلیون و 400 هزار و 300 دستگاه از این محصولات تولید شده بود. بر این اساس تولید محصولات یاد شده با رشد 7.8 درصدی در مقایسه با پنج ماهه پارسال مواجه شده است. در این مدت 858 هزار و 700 دستگاه یخچال و فریزر توسط شرکت‌های ایرانی تولید شد که در هم سنجی با پارسال رشدی 9.11 درصدی داشته است. کارخانجات داخلی در پنج ماهه نخست امسال 753 هزار و 700 دستگاه کولر آبی تولید کردند. این آمار در مقایسه با مدت مشابه پارسال حاکی از رشد 4.1 درصدی است. برپایه این گزارش، بیشترین رشد تولید در این مدت مربوط به ماشین لباس شویی با 36.8 درصد است و کارخانجات موفق شدند 549 هزار و 900 دستگاه از این محصول تولید کنند. در مدت یاد شده، اما تولید تلویزیون با 447 هزار و 700 دستگاه، رشد منفی 11.7 درصدی ثبت کرد.
حالا نگاهی به قیمتها در مهر ماه بیندازیم؛ قیمت یخچال و فریزر ساید بای ساید ایرانی 24 تا 36 میلیون و ساید خارجی 40 میلیون تومان به بالا قیمت دارد. بالاترین قیمت برای ساید در بازار امین حضور، 140 میلیون تومان اعلام شد. آن طور که فروشندگان می گویند قیمت یخچال و فریزر اصلی ساید این برند 55 تا 140 میلیون تومان و کالای بانه‌ای تقلبی 40 تا 70 میلیون تومان است. میانگین قیمت یخچال فریزر ساید ایرانی 30 میلیون و خارجی حدود 50 میلیون تومان است اما این اختلاف قیمت در یخچال و فریزر دو قلو کمتر است؛ به طوری که میانگین قیمت یخچال و فریزر ایرانی دوقلو حدود 28 و خارجی حدود 40 میلیون تومان است. تفاوت قیمت ماشین لباسشویی ایرانی و خارجی دو تا سه میلیون تومان است؛ به طوری که میانگین قیمت ماشین لباسشویی ایرانی حدود 9 میلیون و خارجی حدود 11 میلیون تومان است. به طور کلی قیمت ماشین لباسشویی هفت کیلویی ایرانی و خارجی به ترتیب هفت تا 11 میلیون و 10 تا 14 میلیون تومان است. ماشین ظرفشویی ایستاده سری 6 ایرانی و خارجی نیز حدود 10 تا 17 میلیون و 11 تا 30 میلیون تومان قیمت دارد. قیمت تلویزیون ایرانی 50 اینچ نیز 10 تا 12 میلیون و خارجی 12 تا 15 میلیون تومان است. همچنین قیمت اجاق گاز حدود هشت تا 12 میلیون تومان است.
حرکت صنعت لوازم خانگی روی ریل صنعت خودرو
حال سوال این است: آیا با وجود این اختلاف قیمت کم میان محصولات ایرانی و خارجی و حتی در مواردی شرایط خرید کالای خارجی ارزانتر _ مثلا از بانه _ می توان خریدار داخلی را راضی به خرید تولیدات داخلی کرد؟ واقعیت انکار ناپذیر در بسیاری از صنایع کشور همچون خودرو سازی و صنعت لوازم خانگی آن است که عمدتا قطعات از خارج از کشور وارد می شود _خارج از کشور شاید عنوان درستی برای این نوع واردات نباشد_ بیشتر قطعات مورد استفاده در محصولات ایرانی قطعات بی کیفیت چینی هستند که در ایران مونتاژ و بسته بندی شده و به اسم کالای ایرانی به فروش می رسند. با این حال اصرار بر این است که صنعت تولید لوازم خانگی در کشور را یک صنعت پیشرفته و پیشران معرفی کرده و کیفیت و نیز میزان مصرف برق این محصولات را قابل قیاس با محصولات مشابه خارجی نشان دهند.
به همین جهت تولید کنندگان داخلی در صدد هستند با بستن درها به روی محصولات خارجی تنها یک انتخاب به خریدار بدهند و آن کالای داخلی باشد. این در حالی است که حاضر نیستند قطعات با کیفیت تر وارد کنند و یا قیمت مناسب را برای فروش محصولات خود به خریدار پیشنهاد بدهند. آنها به دنبال یک چیز هستند: همین است که هست! و برای این جمله هم اشتغال زایی، تولید، رشد اقتصادی و مسائلی از این دست را عنوان می کنند. اما آیا سیاست همین است که هست جواب می دهد؟ پاسخ منفی است چرا که خریدار قانع نمی شود با این قیمت ها تولید داخل را خریداری کند و این مساله سبب می شود بازار فروشندگانی که کالای قاچاق وارد می کنند گرمتر شود، اینجاست که هر چه عرصه بر محصولات خارجی تنگتر می شود قاچاق از مبادی رسمی و غیر رسمی سرعت می گیرد، چرا که مردم نمی پذیرند تنها یک حق انتخاب داشته باشند. آنها می خواهند همه محصولات بازار لوازم خانگی را ببینند و با توجه به کیفیت و بودجه خود تصمیم به خرید بگیرند. در این شرایط مافیای واردات لوازم خانگی سر بر می آورد، از هر راهی که بتواند در قالب اظهار لوازم ضروری و کالای اساسی، در قالب اظهار مواد اولیه و قطعات به گمرک و یا از مبادی غیر رسمی همچون استفاده از کولبران، لوازم خانگی خارجی وارد کشور می کند، در این شرایط لوازم خانگی خارجی هم قیمت لوازم خانگی تولید شده در داخل عرضه شود و در یک چشم بر هم زدن سرمایه گذاری های عظیمی که در صنعت لوازم خانگی صورت گرفته را نابود می کند و ناگهان با یک زنجیره تولید منهدم و صنعتگران ورشکسته مواجه می شویم.
اما تولید کنندگان اعتقاد دیگری دارند و همان ممنوعیت واردات را می خواهند؛ آنگونه که رئیس انجمن صنفی صنایع لوازم خانگی توجیح کرده در دهه 60 میلادی، کره جنوبی به مدت 12 سال ورود کالاهای الکترونیک ژاپنی به کره را ممنوع اعلام کرد، حتی در این مدت فروش این کالاها در فروشگاه‌ها نیز ممنوع بود. در حال حاضر نیز آمریکا تعرفه‌ها را دائم تغییر می‌دهد تا از صنایع خود حمایت کند.
لزوم تعریف پیشران‌های اقتصادی
در این میان توصیه هایی هم برای عبور از این شرایط انجام می شود که به نظر خیلی کلی و تئوری هستند تا عملیاتی؛ به عنوان نمونه باستانی نماینده سابق مجلس معتقد است: هر کشوری برای حمایت از تولیدات داخلی خود، ممکن است واردات کالاهای خارجی را ممنوع کند یا تعرفه‌های سنگینی را برای واردات این کالاها وضع کند. اما باید یک سری اقدامات انجام شود تا هم به دستور ممنوعیت واردات کالاهای کره ای عمل شود و هم این عدم واردات، مشکلی ایجاد نکند. طبق قانون هیچ ممنوعیتی برای ورود کالا به کشور وجود ندارد و به وزارت صمت اجازه داده شده است با اعمال تعرفه، کالاهای خارجی را وارد کشور کند. اما پس از اتفاقاتی که بعد از خروج آمریکا از برجام افتاد، در شورای هماهنگی سران قوا تصمیم گرفته شد به دلیل مشکلات ارزی، ورود بیش از 3000 قلم کالا ممنوع شود. باستانی با بیان اینکه مجلس و دولت باید تدابیری را اتخاذ کنند که ممنوعیت ورود کالا های کره ای به کشور تبعاتی نداشته باشد، گفت: هر زمانی که در عین وجود متقاضی در داخل کشور، ممنوعیت واردات جدیدی اعمال می شود، موضوع قاچاق مطرح می شود. هرچند در حال حاضر به دلیل نرخ ارز نسبت به سال های گذشته قاچاق کمتر شده است، اما باز هم باید تدابیری اندیشیده شود تا جلوی قاچاق کالا به کشور گرفته شود. یکی از عواملی که سبب افزایش قاچاق می شود، این است که ممکن است تولید داخل، به لحاظ کیفیتی و کمیتی کفاف تقاضای داخل را ندهد. لذا لازم است شورای هماهنگی سران قوا به موضوع ممنوعیت واردات لوازم خانگی کره ای ورود کند تا با شکل گیری هماهنگی های لازم بین سران سه قوه، تمهیداتی اندیشیده شود تا از افزایش قاچاق جلوگیری شود. در راستای بهتر عملی شدن دستور رهبری مبنی بر عدم واردات لوازم خانگی کره‌ای، باید یک بسته حمایتی از طرف وزارت خانه های صمت و اقتصاد تعریف شود، به طوری که میزان کالاهای تولید داخل، محدوده کالاهای تولیدی برای دهک‌های مختلف و حجم کالاها براورد شود و تعمیق داخلی سازی نیز مشخص شود. در خصوص صنعت خودرو این اتفاق نیفتاد و تنها میزان تعمیق داخلی سازی مشخص شد. پس از اینکه ورود خودروهای خارجی ممنوع شد، حدود 3.7 میلیارد دلار مجبور شدیم قطعات وارد کنیم؛ چراکه تعمیق داخلی سازی اتفاق نیفتاده بود. در مورد لوازم خانگی نیز باید مشخص شود که کدام قسمت به ارزبری و واردات قطعه نیازمند است. باید به بازار داخل زمان بدهیم تا بتواند رقابت پذیر شود و همچنین بتوان کالاهای تولید داخل را صادر کرد. این اقدامات در رابطه با تولید لوازم خانگی رخ نداده است و ممکن است در دراز مدت به این صنعت و مصرف کنندگان آن لطمه بزند. همچنین باید سعی شود مشکلات حوزه لوازم خانگی حل شود به عنوان مثال این صنعت در حوزه تامین مواد بسیار مشکل دارد که باید فکری برای آن شود. همچنین ما به یک سند استراتژی توسعه لوازم خانگی نیاز داریم. در کنار این اقدامات باید پیشران های اقتصادی صنعت تولید لوازم خانگی را نیز فعال کرد. در هیچ کجای دنیا مانند ایران این تعداد تولیدی لوازم خانگی، موتورسازی و سایر صنایع وجود ندارد. لذا ضروری است تا پیشران‌های اقتصادی تعریف شوند و کم کم به بازارهای منطقه ای و بین المللی نیز وارد شویم. سپس حتی می توان ممنوعیت واردات کالاها را نیز لغو کرد و واردات را با قرار دادن تعرفه کنترل کرد. این ها اقداماتی است که وزارت صمت باید با همکاری سایر بخش‌های اقتصادی دولت انجام دهد.
تولیدکنندگان را شرطی کنید
توصیه کارشناسان اما برای عبور از این وضعیت چیست؟ برخی معتقدند دولت مکلف به حمایت از تولید داخل است، تولید داخل در هر سطح و کیفیتی که باشد دولت باید با مسدود کردن واردات، سهمیه بندی کردن واردات، افزایش تعرفه های واردات کالا، افزایش مالیات بر واردات کالا و مواردی از این دست در شدید ترین حالت ممکن ممنوعیت واردات کالا را اجرا نماید. در عین حال با مشوق های اقتصادی کمک کند تا تولید کنندگان روی پای خود بایستند و از هر راه ممکن از آنها حمایت کند و تولید کنندگان هم به سوی تکنولوژی های نوین گام برداشته و تعهد دهند که هر ساله کیفیت محصولات خود را بالاتر می برند.
در سوی دیگر کارشناسانی هستند که اعتقاد دارند رانت و امتیاز و انحصار قابلیت آن را دارد که یک صنعت را نابود کند و هر زمان به این نوع حمایت روی آوردیم آن صنعت از دست رفت؛ دقیقا مطابق تجربه ای که در صنعت خودروسازی داشتیم. حمایتهای همه جانبه و انحصاری کردن تولیدات خودرو به غیر از بد نامی چیز دیگری برای صنعت خودرو کشور نداشت و تولید کننده هایی بدون بازده تربیت کرد که در طی سالیان متمادی نتوانستند یک تحول در صنعت خودروسازی ایجاد کنند و به کارخانجات منتاژ قطعات بی کیفیت تبدیل شدند. این دسته از کارشناسان معتقدند برای حمایت از تولید کنندگان لوازم خانگی باید آنها را شرطی کرد، باید برای این تولید کنندگان شرط گذاشت که مثلا در قبال ارتقای کیفیت، بهبود تکنولوژی و بهره وری، افزایش اشتغال آفرینی، تولید قطعات در داخل و مواردی از این دست آنها را حمایت می کند؛ در عمل هم باید شاهد این حمایتها باشیم تا سایر تولید کنندگان هم راغب به پیشرفت و افزایش سطحی کیفی محصولات خود باشند. حتی برای تشویق این تولید کنندگان دولت می تواند بخشی از تولیدات آنها را خریداری کند، برایشان یارانه در نظر بگیرد، تسهیلات راحت و ارزان قیمت در اختیارشان بگذارد و در کل شرایط را برای تولید بهتر و بیشتر مهیا کند. مخلص کلام اینکه نامه نگاری با مقامات بالای حاکمیت برای ممنوعیت واردات لوازم خانگی و تحت فشار گذاشتن آنها برای این کار در نهایت به ضرر تولید کنندگان داخلی تمام می شود و دود این انحصار طلبی در آخر به چشم خودشان می رود؛ پس بهتر است با افزایش کیفیت و قیمت گذاری مناسب مشتریان را ترغیب به خرید کالای داخلی نمایند.
