محمدمهدی سیدناصری
پژوهشگر حقوق بینالملل عمومی
حمایت از کودکان و حقوق کودکان واژههایی هستند که خیلی از عمر کاربرد آنها نمیگذرد. درگذشته هیچکس به اینکه حمایت ویژهای را به کودکان اختصاص دهد، نمیاندیشید و کودکان همچون بزرگسالانی کوچک به حساب میآمدند. کودکان با مشاغل سخت سرو کار داشتند و اغلب به این دلیل که توانایی حمایت از خود را در برابر کارفرمایانشان نداشتند، از شرایط کاری .. دشوارتر و ناعادلانهتری نسبت به بزرگسالان برخوردار بودند و آسیبهای فراوانی زندگی آنان را تهدید میکرد. کار کودک از جمله مصادیق قدیمی نقض حقوق بشر است و واقعیات دردناک زندگی این افراد بیپناه موجب شد تا از دهه آخر قرن پیشین، حقوق کودک و سپس کار وی، مورد توجه جامعه بین المللی قرار گیرد. کار کودک پدیدهای است که در جهان امروز به هیچ عنوان قابل پذیرش نیست به این دلیل که کار کودک، کودکان را از دوران کودکی خود از جایگاه انسانی آنها محروم میسازد و برای رشد فیزیکی و روانی آنها زیانآور است. امروزه یکی از مسایل مهمی که قانون گذاران، حقوقدانان، روانشناسان و جامعهشناسان بین المللی و داخلی را مورد توجه خود قرار داده است کودکان کار و معضلات ناشی از کار کودک میباشد. زیرا کودکان امروز امید و سرمایه ملی فردای جامعه خود هستند و چشم امید آینده یک جامعه به کودکان امروز میباشد. کودک به عنوان یک انسان دارای حقوق اساسی و مشترک با سایر انسانها است. حقوقی که از آنها به عنوان حقوق بشر یاد میشود. کودکان کار در شرایط بسیار نامطلوب از نظر تغذیه، بهداشت و انجام کارهای خطرناک و حاد به سر میبرند. این کودکان میتوانند به راحتی بازیچه دست بزهکاران حرفهای اعم از سارقین یا باندهای توزیع مواد مخدر، عوامل ایجاد خانههای فساد و… قرار گیرند؛ و همچنین عدم بهرهگیری از آموزش و تحصیل علم و فن، قدرت رقابت با سایر کودکان در ایجاد یک زندگی سالم را هر جه بیشتر از این کودکان سلب میکند. بهطور کلی کودکان کار به دلیل داشتن وضعیت عاطفی نامناسب و شرایط خاص زندگی، دارای روحیهای حساس و از نظر عاطفی، آسیب پذیرتر از کودکان هم سن و سال خود هستند؛ بنابراین بیتوجهی و نادیده گرفتن این کودکان باعث نهادینه شدن خشمی پنهان در ناخودآگاه آنها شده، در بزرگسالی باعث بروز بسیاری از ناهنجاریها در جامعه میشود. کار کودکان سبب افزایش سود و انباشت سرمایه برای کسانی میشود که کودکان را مورد استثمار قرار میدهند و در نتیجه فاصله طبقاتی را در جامعه بیشتر میکند و فقر و تهیدستی را افزایش میدهد، کودکان را از دستیابی به دانش و مهارت کافی بازمیدارد و در نتیجه بهرهوری نیروی کار را در جامعه کاهش میدهد. آسیبهای اجتماعی مانند اعتیاد، بزهکاری، استثمار، تبعیض، فقر و… افزایش مییابد و در نتیجه سلامت اجتماعی را به مخاطره میاندازد و مانع پیشرفت و توسعه جامعه میگردد. کودکان در دوران کودکی باید به دنبال بازی و فعالیتهای مفید همچون مطالعه، درس خواندن، تفریح، ورزش و سرگرمی باشند. عدم توجه به کودکان میتواند بازخوردهای بسیار بدی را برای اجتماع داشته باشد.