قربانیان دریا ؛ نتیجه ننگین بازی انگلیس و فرانسه

محمد انیسی طهرانی
کارشناس سیاست بین‌الملل

لحظاتی در زندگی وجود دارد که تراژدی دلخراش برای کسانی که بسیار کمتر از ما خوش شانس هستند، اتفاق می افتد. برای اینکه جهان به مکانی امن و بهتر تبدیل شود، باید به عنوان زنگ بیدار باش، عمل کند. بعد از ظهر 24 نوامبر (3 آذر) یکی از آن لحظات غم انگیز بود. حداقل 27 انسان از جمله یک خانم باردار و سه کودک فقط به امید دستیابی به یک زندگی جدید در بریتانیا، در دریای بسیار سرد و متلاطم کانال مانش (انگلیسی)، یکی از پر تردد ترین مسیرهای آبی در جهان که طبق تخمین نشریه صنعتی «مارین اینسایت»، روزانه شاهد عبور حدود 400 کشتی است، جان باختند. آنها در آخرین مرحله، سفری را از فرانسه با یک قایق بادی که چیزی بیشتر از یک اسباب بازی شناور در استخر نیست، آغاز و به سوی دستیابی به یک زندگی تازه و برخوردار از مواهبی که برای همه ما بدیهی است مانند کار، دوستیابی، تفریح و ایمن بودن از هر آسیبی، تلاش کردند. این قربانیان مبالغ هنگفتی را به قاچاقچیانی پرداخته اند که تجارت محموله های انسانی را ظالمانه کنترل و از رنج کسانی که از در دیگر نقاط جهان گریخته اند، سوء استفاده می کنند. دولت بریتانیا به جای کُنش همراه با شفقت، انسانیت و تفاهم نسبت به پناهجویان، تصمیم گرفته است که با اتخاذ یک موضع سازش ناپذیر، صحبت و رفتار کند. خریداری وسایل گرانقیمت برای مسدود کردن حرکت قایق ها و هزینه میلیون ها دلار برای افزایش کنترل های مرزی، از جمله این اقدامات می باشد. دولت زیر نظر نخست وزیر «بوریس جانسون» در انگلیس می‌گوید افرادی که با قایق های کوچک وارد می شوند تقریبا همه مهاجران اقتصادی هستند، ادعایی که در مجلس عوام توسط وزیر کشور تکرار شد. اما واقعیت متفاوت است. تجزیه و تحلیل شورای پناهندگان بریتانیا که در ماه نوامبر (آبان) منتشر شد، نشان می دهد که تقریبا تمام مهاجرانی که در 18 ماه منتهی به ژوئن (خرداد) امسال از کشورهای عراق، سوریه، یمن، سودان، اریتره و افغانستان بوده اند از رنج و سختی جنگ و ناامنی گریخته اند. منطق ظاهری این است که هر چه سیاست خصمانه و سخت گیرانه تر باشد، احتمال اینکه مردان، زنان و کودکان جان خود را در دست قاچاقچیان به خطر بیندازند، کمتر می شود. اما این یک فرض بسیار ساده لوحانه است که در درجه اول بر بازدارندگی، کنترل و اجرا تکیه دارد و شکست آن از پیش روشن می باشد، زیرا مشکل پیچیده و ظریف است و پاسخ هوشمندانه - انسانی تر طلب می کند. دولت انگلیس باید بپذیرد که اگر مسیرهای امن و منظم بیشتری برای مردم وجود داشته باشد مانند اسکان گسترده، صدور ویزاهای بشردوستانه و اصلاح قوانین اتحاد خانواده، افراد کمتری نیاز به چنین سفرهای خطرناکی را در ابتدای تصمیم گیری، احساس می کنند. دولت های برآمده از هر دو حزب کارگر و محافظه کار در بریتانیا، مسیرهای امن را در دهه‌های اخیر از طریق قوانین سخت گیرانه پناهندگی و مهاجرت محدود و مردم به اجبار به سفرهای خطرناک سوق پیدا کرده اند. این موضوعی است که برای تکرار نشدن تراژدی های دلخراش غرق پناهجویان در قبرهای دریایی، گسترش مسیرهای ایمن به فوریت مورد نیاز می باشد. بسیاری از افرادی که به دنبال پناهندگی هستند اغلب یا به دلیل روابط خانوادگی و اجتماعی یا آشنایی اندک به زبان انگلیسی، مقصد بریتانیا را سه برابر بیشتر از آلمان و دو برابر افزون تر از فرانسه ترجیح می دهند. تلاش پناهجویان برای برخوردار شدن از امنیت و یک زندگی مناسب، تنها یک موضوع مناقشه برانگیز سیاسی برای دولت ها نیست، بلکه چالشی است که اروپا و سایر کشورها بویژه غربی با آن مواجه هستند و مانند بحران تغییرات اقلیمی نیاز به یک کُنش چند جانبه و همکاری با یکدیگر دارند. مقامات اروپایی که با «دونالد ترامپ» رئیس جمهور پیشین آمریکا رابطه خوبی نداشتند، در رابطه با طرح ساخت دیوار در ایالات متحده و مرز جنوبی با مکزیک و ممنوعیت ورود اتباع هفت کشور با اکثریت مسلمان به خاک آمریکا، او را آماج شدیدترین انتقادات و کنایه ها قرار دادند. از جمله در فوریه 2017 (بهمن 1395) «فدریکا موگرینی» نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور سیاست خارجی، اظهار داشت: "در اروپا ما برخوردار از سنتی هستیم که به فردی که روی تقسیم بندی ها و دیوارها سرمایه گذاری می کند، تذکر می دهد؛ اگر همه دیوارها را دور خود بسازید، ممکن است در زندان بمانید. ما وارث یک تاریخ و سنتی هستیم که وقتی دیوارها خراب و پل ها ساخته می شوند، جشن می گیریم". اما در این شرایط، افکار عمومی شاهد اظهارات تند مقامات عالی رتبه فرانسه و انگلستان با یکدیگر است. نخست وزیر بریتانیا در نامه ای به «امانوئل مکرون» رئیس جمهور فرانسه، که در صفحه توییتر «بوریس جانسون» انتشار یافت، به پاریس پیشنهاد می کند که افرادی را که از کانال مانش می‌گذرند باز پس گیرد. اما در واقعیت ماجرا، هدف نخست وزیر بریتانیا با روش انتشار نامه، تاثیر‌گذاری بر افکار عمومی انگلیس بود. محتوی و نحوه انتشار آن در شبکه اجتماعی به جای مذاکرات دو جانبه، انتقاد رئیس جمهور فرانسه را برانگیخت به طوریکه امانوئل مکرون در یک مصاحبه مطبوعاتی گفت: "با نخست وزیر «جانسون» به طور جدی صحبت کردم. من به سهم خود به انجام آن ادامه می دهم، اما وقتی روش‌ها جدی نیستند، تعجب می کنم. ما در مورد این مسائل میان سران کشورها از طریق توییت و نامه هایی که به شکل عمومی منتشر می شوند، ارتباط برقرار نمی کنیم، ما افشاگر نیستیم".
دو کشور در حال حاضر در رابطه با موضوعاتی از جمله قوانین تجارت پس از برگزیت (خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا) و حقوق ماهیگیری با هم اختلاف دارند و مرگ 27 نفر در تلاش برای عبور از کانال، روابط را بیشتر تیره کرد.
«ژرالد دارمنین» وزیر کشور فرانسه، بریتانیا را مورد سرزنش قرار داد و گفت که فرانسه به مدت 25 سال با موضوع مهاجرت غیر قانونی به بریتانیا رسیدگی می کند و اکنون زمان بیدار شدن لندن فرا رسیده است. اما دارمنین در ادامه سخنان خود راز جذابیت انگلیس را برای پناهجویان «بازار کار» عنوان کرد به این معنی که بدون هیچ مدرکی می توانند در بازار سیاه کار، فعالیت کنند.
اگر در اظهارات و فعالیت های مقامات بریتانیا و کشورهای اتحادیه اروپا بویژه فرانسه توجه شود، هر دو بازی سرزنش را به پیش می برند و دو طرف اقدامات مقابله ای را به جای تعاملی با پناهجویان هدف گذاری کرده اند.
در انتقاد به این روش «مارک سروِتکا» دبیر کل اتحادیه خدمات عمومی و بازرگانی، بزرگترین اتحادیه کارگری بریتانیا، معتقد است: "این که دولت [انگلیس] به کارکنان نیروی مرزی پیشنهاد می کند قایق ها را به عقب برگردانند، شوکه کننده است، که به وضوح خلاف قوانین بین المللی و از نظر اخلاقی مذموم است". آنچه که به نظر می رسد تلاش برای رد یا لغو کنوانسیون پناهندگان 1951 که امضاء کنندگان را ملزم به پناه دادن به کسانی که از آزار و شکنجه فرار می کنند، به طور عملی در حال اجرا است. مرگ های وحشتناک در کانال مانش، دولت های منطقه را ملزم می کند که از آن جلوگیری و دوباره فکر کنند. لفاظی های توخالی، موضع گیری ملی گرایانه و کنترل همراه با مجازات، باید کمتر و واقع گرایی هوشمندانه و همکاری جهانی منسجم تر، باید بیشتر محور فعالیت ها قرار گیرد. در پایان، مهربانی بیشتر، چیزی است که ما واقعا به آن نیاز داریم.