گروه صنعت و تجارت: عضویت ایران در پیمان شانگهای اتفاق مهمی در تجارت بین‌الملل ایران به شمار می‌رود چرا که پیمان شانگهای به گواه برخی کارشناسان اگر شرایط داخلی فراهم باشد می‌تواند در دور زدن تحریم‌ها به ایران کمک کند و تجارت خارجی ایران ارتقا پیدا کند. آن طور که وزارت اقتصاد اعلام کرده عضویت در این پیمان سبب می‌شود که روابط دوجانبه کشور با تک‌تک اعضا بهبود یابد و ایران از ظرفیت‌های اقتصادی جدید بهره‌مند شود؛ از سوی دیگر به دلیل عدم عضویت غربی‌ها در این سازمان، ظرفیت‌های قابل‌توجهی برای ایران ایجاد و کشور قادر خواهد بود بدون امتیازدهی به غرب، در مسیر خنثی‌سازی شرایط تحریمی قدم بردارد. این وزارتخانه همچین درا دامه گفته پروژه‌های حمل و نقل، همکاری بانکی، گمرکی و کشاورزی از مهم‌ترین محورهای همکاری جمهوری اسلامی با این نهاد بین‌المللی است و بر اساس پیش‌بینی تحلیلگران اقتصادی با پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای انتظار می‌رود که مجموع درآمد کشور در حدود ۳۷۰ میلیون دلار افزایش یابد. سه میلیارد جمعیت کشورهای عضو این سازمان، با وجود پیشینه فرهنگی که ایران با بسیاری از آنها داراست، فرصت مناسبی برای بخش‌های اقتصادی و گردشگری ایران خواهد بود. با این حال ایران در آستانه امضای توافق تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اورسیا نیز هست و طبق گفته برخی مقامات این توافقنامه تا پایان امسال امضا خواهد شد. به هر حال دست کم انتظار می‌رود که امضای این توافقنامه‌ها می‌بایست به رشد تجارت خارجی ایران کمک کند اما آنچه در داده‌های مربوط به تجارت نیمه اول دیدیم یک کسری 6 میلیارد دلاری بود. این در حالیست که در یکی دو سال اخیر ایران با بسیاری از کشورها توافق دو جانبه تجاری و تجارت ترجیحی را امضا کرده که به نظر می‌رسد آن طور که باید و شاید در رشد تجارت خارجی ایران دست کم در کاهش کسری تجاری تاثیر چندانی نداشته است.
رشد 40 درصدی تجارت ایران با اعضای شانگهای
بر اساس آمارهای گمرک، در سال 1400 تجارت ایران با اعضای شانگهای ۵۴ میلیون و ۸۵۶ هزار تن کالا به ارزش ۳۷ میلیارد و ۱۶۸ میلیون دلار رسید که حدود ۳۰ درصد کل تجارت خارجی کشور را تشکیل می‌دهد. سهم صادرات به اعضای این سازمان ۴۵ میلیون و ۳۴۹ هزار تن و به ارزش ۲۰ میلیارد و ۵۹۶ میلیون دلار بود و واردات ایران از اعضای سازمان همکاری شانگهای برابر با ۹ میلیون و ۵۰۷ هزار تن کالا به ارزش ۱۶ میلیارد و ۵۷۲ میلیون دلار بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که ایران با اعضای شانگهای دارای مازاد تجاری 4 میلیارد دلاری است. آمارهای سال 1401 نشان می‌دهد که حجم تجارت ایران با اعضای شانگهای نزدیک به 2 میلیارد اضافه شده و به بیش از 39 میلیارد دلار رسیده است اما نگاهی به جزئیات نشان می‌دهد که افزایش سهم واردات از 16 میلیارد دلار در سال 1400 به 19 میلیارد دلار در سال 1401 باعث شده که تجارت ایران با این کشورها افزایش یابد سهم صادرات نسبت به سال 1400 تغییری نکرده است. حال داده‌های تجارت نیمه اول سال با اعضای شانگهای منتشر شده که نشان می‌دهد در ۶ ماهه نخست امسال، ۳۶ میلیون و ۹۸۲ هزار و ۶۹۲ تن کالا به ارزش ۲۱ میلیارد و ۷۳۶ میلیون و ۸۳۴ هزار و ۱۰۶ دلار بین ایران و ۱۱ کشور عضو سازمان همکاری‌های شانگهای مبادله شده است. از این میزان ۳۱ میلیون و ۴۳۶ هزار و ۶۹۳ تن کالای غیرنفتی به ارزش ۱۰ میلیارد و ۵۸۳ میلیون و ۷۵۲ هزار و ۷۶۱ دلار، سهم صادرات کشورمان به اعضای شانگهای و پنج میلیون و ۵۴۵ هزار و ۹۹۹ تن کالا به ارزش ۱۱ میلیارد و ۱۵۳ میلیون و ۸۱ هزار ۳۴۵ دلار، سهم واردات کشورمان بوده است.
تجارت غیرنفتی کشورمان در این مدت با اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای ۴۲ درصد در وزن و ۱۰ درصد در ارزش با رشد همراه بوده است. صادرات غیرنفتی ایران به این کشورها با وجود رشد ۴۶ درصدی در وزن، سه درصد در ارزش کاهش داشته و واردات کشورمان در نیمه نخست امسال نسبت به ۶ ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۱ با رشد ۲۱ درصدی در وزن و ۲۴ درصدی در ارزش همراه بوده است. اگر این آمار را به صورت تخمینی دو برابر کنیم تا معادل کل سال 1402 محاسبه شود به نظر می‌رسد باز هم صادرات ایران در نهایت به 20 میلیارد دلار خواهد رسید که مشابه دو سال قبل است اما اگر واردات دو برابر شود معادل 22 میلیارد دلار خواهد بود که باز هم حاکی از رشد ارزش واردات نسبت به دو سال قبل است. اگر چه این آمار تخمینی است اما می‌توان برآورد کرد که اگرچه حجم تجارت خارجی ایران طی دو سال اخیر با اعضای شانگهای افزایش داشته است اما ایران نتوانسته بازارهای صادراتی خود را به این کشورها توسعه دهد و تنها واردات خود را افزایش داده است. سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت، درباره میزان صادرات غیرنفتی ایران به اعضای شانگهای گفت: چین با خرید ۲۱.۶ میلیون تن کالا به ارزش ۶.۹ میلیارد دلار (رشد ۴۵ درصدی در وزن و کاهش ۱۳ درصدی در ارزش)، هند با ۳.۸ میلیون تن کالا به ارزش ۱.۱ میلیارد دلار (رشد ۶۸ درصدی در وزن و ۱۵ درصدی در ارزش)، پاکستان با ۲ میلیون تن کالا به ارزش ۹۳۹.۳ میلیون دلار (رشد ۵۱ درصدی در وزن و ۶۵ درصدی در ارزش)، افغانستان با حدود ۲ میلیون تن کالا به ارزش ۸۱۵.۸ (رشد ۲۱درصدی در وزن و یک درصدی در ارزش) و روسیه با ۱.۱ میلیون تن کالا به ارزش ۴۴۰.۴ میلیون دلار (رشد ۶۹ درصدی در وزن و ۲۸ درصدی در ارزش)، پنج مقصد اول صادرات ایران به اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای بودند. اگرچه چین مقصد اول کالاهای ایرانی بوده اما ارزش صادرات به این کشور با کاهش نسبتا شدید 13 درصدی در نیمه اول سال مواجه شده است. ازبکستان با خرید ۱۶۰ میلیون دلار، تاجیکستان با ۱۱۶.۶ میلیون دلار، قزاقستان با ۸۶.۴ میلیون دلار، قرقیزستان با ۲۹.۴ میلیون دلار، بلاروس با ۸.۶ میلیون دلار و مغولستان با ۲۸۶ هزار دلار، به ترتیب در رتبه های بعدی مقاصد صادراتی ایران در بین اعضای سازمان همکاری های شانگهای در نیمه نخست امسال قرار دارند. لطیفی درباره میزان واردات از اعضای شانگهای، توضیح‌داد: چین با فروش ۲.۶ میلیون تن کالا به ارزش ۸.۸ میلیارد دلار( رشد ۳۶ درصدی در وزن و ۲۵ درصدی در ارزش)، هند با ۷۷۵ هزار تن کالا به ارزش ۹۸۷ میلیون دلار (کاهش ۱۷ درصدی در وزن و ۳۱ درصدی در ارزش)، روسیه با ۱.۸ میلیون تن کالا به ارزش ۹۲۵ میلیون دلار (رشد ۲۴ درصدی در وزن و ۶ درصدی در ارزش)، پاکستان با ۲۳۹ هزار تن به ارزش ۲۹۳.۶ میلیون دلار (کاهش ۴۹ درصدی در وزن و ۴۴ درصدی در ارزش) و ازبکستان با ۳۱.۵ هزار تن کالا به ارزش ۴۲.۴ میلیون دلار (رشد ۷۲ درصدی در وزن و ۹ درصدی در ارزش)، پنج کشور نخست عضو سازمان همکاری های شانگهای در فروش کالا به ایران در نیمه نخست امسال بودند. وی افزود: قزاقستان با فروش ۴۰ میلیون دلار، بلاروس با ۳۶.۵ میلیون دلار، تاجیکستان با ۳۲ میلیون دلار، افغانستان با ۱۱.۳ میلیون دلار، قرقیزستان با ۳.۷ میلیون دلار و مغولستان با ۲.۵ میلیون دلار، در رتبه‌های بعدی فروش کالا به ایران در بین اعضای این سازمان در نیمه نخست امسال بودند.
