گروه صنعت و تجارت: چین همیشه شریک اول تجاری ایران بوده و گسترش روابط ایران با چین از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و این موضوع زمانی اهمیت پیدا می‌کند که بر خلاف سایر کشورها چین ظرفیت سرمایه‌گذاری در ایران نیز دارد. طی سال‌های اخیر به ویژه از زمان تحریم‌ها البته روابط سیاسی ایران و چین گسترش بیشتری یپیدا کرده اما به نظر می‌رسد که در سطح اقتصادی روابط دو کشور آنچنان که باید و شاید گسترش پیدا نکرده است.
تجارت ایران و چین در سال 2022
چندی پیش معاون اول رئیس جمهور راهی چین شد تا سطح روابط اقتصادی دو کشور را به صورت دقیق‌تری مورد بررسی قرار دهد. گمرک چین اعلام کرد مبادلات تجاری این کشور با ایران در 11 ماه سال قبل با رشد 11 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شده و به 14 میلیارد و 600 میلیون دلار رسید. مجیدرضا حریری، رئیس اتاق مشترک ایران و چین درباره وضعیت مبادلات تجاری دو کشور به «ایران»، گفت: همکاری های اقتصادی ایران و چین مانند گذشته است و به هیچ عنوان روابط کمرنگ نشده است. در حالی که تجارت ایران و چین از ابتدای سال جاری میلادی به 14 میلیارد و 600 میلیون دلار رسیده، در ماه های ژانویه تا نوامبر سال 2021 تجارت دو کشور 13 میلیارد و 100 میلیون دلار بوده است. بر اساس این گزارش واردات چین از ایران در 11 ماه سال قبل میلادی 5 درصد نسبت به مدت مشابه سال 2021 رشد داشته و به 6 میلیارد و 50 میلیون دلار رسیده است. چین در ماه‌های ژانویه تا نوامبر سال قبل 5 میلیارد و 750 میلیون دلار کالا از ایران وارد کرده بود. اما گزارش نهایی گمرک چین از تجارت ایران و چین در کل سال 2022 نشان داد که مبادلات تجاری این کشور با ایران در سال ۲۰۲۲ با رشد ۷ درصدی نسبت به سال قبل از آن به ۱۵ میلیارد و ۷۹۵ میلیون دلار رسیده است. تجارت ایران و چین در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۱۴ میلیارد و ۷۶۰ میلیون دلار اعلام شده بود. رشد ۷ درصدی مبادلات تجاری ایران و چین در سال ۲۰۲۲ در حالی است که طی سال قبل از آن تجارت دو کشور حدود یک درصد کاهش یافته بود. بر اساس این گزارش صادرات چین به ایران در ماه‌های ژانویه تا دسامبر ۲۰۲۲ رشد ۱۴ درصدی داشته و به ۹ میلیارد و ۴۴۰ میلیون دلار رسیده است. چین در سال قبل از آن ۸ میلیارد و ۲۵۸ میلیون دلار کالا به ایران صادر کرده بود. اما واردات چین از ایران در سال ۲۰۲۲ با کاهش ۲ درصدی مواجه شده و از ۶ میلیارد و ۵۰۲ میلیون دلار در سال ۲۰۲۱ به ۶ میلیارد و ۳۵۵ میلیون دلار در این سال رسیده است.
تراز تجاری دو کشور در سال ۲۰۲۲ حدود ۳ میلیارد دلار به نفع چین بوده است. سهم ایران از کل تجارت جهانی چین در این سال فقط ۰.۲۵ درصد بوده است. چین در این سال ۶۳۰۸ میلیارد دلار با دنیا رابطه تجاری داشته که ۳۵۹۳ میلیارد دلار از این رقم مربوط به صادرات این کشور و ۲۷۱۵ میلیارد دلار نیز شامل واردات این کشور بوده است. تجارت جهانی چین در سال میلادی گذشته ۴.۴ درصد رشد داشته است.
تجارت ایران و چین در سال 2023
تجارت ایران و چین در نیمه نخست سال جاری میلادی از 7.5 میلیارد دلار گذشت و صادرات چین به ایران در این مدت 27 درصد رشد کرد. گمرک چین اعلام کرد کل مبادلات تجاری ایران و چین در نیمه نخست سال جاری میلادی به 7 میلیارد و 540 میلیون دلار رسیده است. مبادلات ایران و چین در این دوره با کاهش 8 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شده است. در ماه‌های ژانویه تا ژوئن سال 2022 بالغ بر 8 میلیارد و 260 میلیون دلار کالا بین دو کشور مبادله شده بود. واردات چین از ایران در 6 ماه نخست سال جاری میلادی به 2 میلیارد و 210 میلیون دلار رسیده که این رقم با افت 45 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شده است. چین در ماه‌های ژانویه تا ژوئن 2022 بالغ بر 4 میلیارد و 80 میلیون دلار کالا از ایران وارد کرده بود. نفت کالای عمده وارداتی چین از ایران است که در سال 2023 با کاهش قیمت نسبت به سال قبل مواجه شده است. اما صادرات چین به ایران در ماه‌های ژانویه تا ژوئن امسال رشد 27 درصدی داشته و به 5 میلیارد و 330 میلیون دلار رسیده است. چین در مدت مشابه سال قبل 4 میلیارد و 180 میلیون دلار کالا به ایران صادر کرده بود. بر اساس این گزارش کل تجارت چین با دنیا در نیمه نخست سال 2023 بالغ بر 2910 میلیارد دلار بوده که 1660 میلیارد دلار از این رقم مربوط به صادرات چین و 1250 میلیون دلار مربوط به واردات این کشور بوده است. صادرات چین در این دوره 12 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل و واردات این کشور نیز 7 درصد کاهش داشته است. به نظر می‌رسد که میزان تجارت ایران و چین با اختلاف اندکی همانند سال گذشته باشد و ایران نتوانسته همراستا با سطح روابط سیاسی خود روابط اقتصادی را با این کشور گسترش دهد. سفر معاون اول رئیس جمهور به کشور چین و متعاقب آن وزیر صمت احتمالا در راستای گسترش و متعادل کردن سطح روابط اقتصادی با سیاسی بوده است. این مهم شاید با اجرایی شدن توافق 25 ساله بین دو کشور عملی شود. معاون اول رئیس جمهور در سفر به چین و در حضور فعالان اقتصادی گفت: موقعیت سرزمینی و راهبردی ایران از نظر کریدورهای شمال - جنوب و شرق - غرب، موقعیتی منحصر به فرد است. در صورت سرمایه‌گذاری و تکمیل زیرساخت‌ها، بسیار از کشورهای جهان، از آسیای جنوب شرقی تا اروپا و کشورهای همسایه، از مزایای آن می‌توانند برخوردار شوند و با توجه به سواحل دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان و نگاه اقتصادی دریامحور، امکان خلق ثروت، اشتغال، تولید و واردات وجود دارد. نکته اساسی دقیقا در همین کلیدواژه «سرمایه‌گذاری» نهفته است و باید دید ایران در آینده چگونه از رابطه اقتصادی خود با چین بهره‌برداری خواهد کرد و چقدر به پتانسیل 200 میلیارد دلاری تجارت با چین نزدیک خواهد شد.
