نوذر شفیعی
کارشناس مسائل شبه‌قاره
قرارداد ۱۰ ساله ایران و هند در زمینه توسعه بندر چابهار مساله مهمی است که اخیرا مورد توجه قرار گرفته است. در حوزه اقتصادی یکی از اقداماتی که کشورها برای تقویت خود انجام می‌دهند، توجه به منابع دارای ظرفیت اقتصادی است و ایران یک کشور دارای ذخایر نفت و گاز فراوان است. علاوه بر آن از پتانسیل‌های ترانزیتی و دسترسی به بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی برخوردار بوده و این مسئله برای هندی‌ها بسیار مهم است و آن‌ها به دنبال اولویت بندی هستند.
دو دلیل برای همکاری هندی‌ها و تعلل آن‌ها وجود دارد؛ یکی این‌که هندی‌ها از این که ببینند ایران با چین به راحتی کار می‌کند، تمایل و استقبالی نداشته و یا این که بالعکس در رقابت با چین برای ورود و توسعه همکاری اقدام کرده‌اند. شاید یکی از دلایلی که هند به چابهار بازگشته به این معنی باشد که احتمالا آمریکایی‌ها به‌عنوان یکی از کشورهایی که رابطه نزدیکی با هند دارند، برنامه‌ای برای ایجاد اختلال در روند همکاری ۲ کشور ندارند. به‌رغم این‌که حدودا ۶ سال از اعلام بازگشت تحریم‌ها علیه ایران می‌گذرد و در آن زمان آمریکا بندر چابهار را از تحریم‌ها معاف و اعلام کرد که این اقدام در راستای کمک به توسعه اقتصادی است، اما کاملا مشخص بود در شرایط فعلی و با امضا قرارداد ۱۰ ساله میان ایران و هند، ایالات متحده واکنش نشان خواهد داد. پس از امضای قرارداد مشارکت شرکت IPGL هند در تجهیز و بهره‌برداری از پایانه‌های کانتینری در بندر شهید بهشتی چابهار، «ودانت پاتل» سخنگوی وزارت امور خارجه در یک کنفرانس مطبوعاتی تاکید کرد که هیچ معافیتی برای هند وجود ندارد و تحریم‌ها به طور بالقوه برای همه کشورهایی که با ایران معامله می‌کنند، قابل اعمال است. او گفت «ما به اجرای آن‌ها ادامه خواهیم داد».
این امکان وجود دارد که هندی‌ها به این نتیجه رسیده باشند که یکی از گزینه‌هایی که عرصه را به چین، رقیب اصلی این کشور محدود می‌کند، ورود به چابهار است؛ در واقع دهلی‌نو نمی‌خواهد فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این منطقه در اختیار چینی‌ها قرار گیرد. در واقع هندی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که وارد کریدورهای بین‌المللی اعم از جنوب-شمال، یا کریدور خاورمیانه-هند-اروپا شوند و این تحولات ناشی از توانایی اقتصاد هند، رقابت با چین و البته در یک بازی بزرگ‌تر قدرت قرار دارد. بنابراین به نظر می‌رسد، گسترش همکاری‌های ایران و هند به‌دنبال تقویت سیاست نگاه به شرق جمهوری اسلامی ایران و دیپلماسی اقتصادی دنبال می‌شود؛ بنابراین توافقنامه ۲ کشور در چابهار تاثیر ویژه‌ای در روابط کشورهای منطقه دارد و بندر چابهار می‌تواند محلی برای همکاری‌های سه‌جانبه و چندجانبه با کشورهای همسایه باشد.
