پشت‌پرده توافق کردها با حکومت الجولانی
گروه سیاسی: پس از گذشت التهابات اولیه در دوران گذار از حکومت خاندان اسد در سوریه، طی چند وقت اخیر این کشور به مامن تحولاتی بزرگ تبدیل شده که می‌توانند در معادلات آتی نقشی تعیین‌گر داشته باشند. در یک سوی ماجرا، نیروهای تحریر الشام در قامت ارتش و نیروهای امنیتی جدید سوریه، در لاذقیه و طرطوس قتل عام علویان را در دستور کار قرار داده‌اند. در سوی دیگر ماجرا، پس از چند هفته مذاکرات فشرده در نهایت توافقی بزرگ میان کردها با حکومت مرکزی دمشق امضا شد.
به گزارش «تجارت»، در میانه برجسته شدن اخبار پیرامون کشتار علویان توسط تروریست‌های وابسته به حکومت مرکزی، «ابو محمد جولانی»، رئیس دوره‌ای انتقالی سوریه و «مظلوم کوبانی»، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) توافق بزرگ را امضا کردند که بر اساس آن نیروهای قسد در نهادهای جمهوری عربی سوریه ادغام می‌شود. در این توافق بر حفظ یکپارچگی کشور و مخالفت با تقسیم سوریه تأکید شده و اشاره شده که جامعه کردها جزو جوامع اصیل سوریه هستند و سوریه حقوق شهروندی آن‌ها و سایر حقوقشان بر اساس قانون اساسی را تضمین خواهد کرد. توافق یادشده به آتش‌بس در تمامی اراضی سوریه اشاره دارد و از ادغام تمامی نهادهای غیرنظامی و نظامی در شمال شرق سوریه در چارچوب حکومت سوریه، از جمله گذرگاه‌های مرزی، فرودگاه‌ها و میادین نفت و گاز، خبر می‌دهد. با این مقدمات «تجارت» به منظور بررسی دقیق‌تر تحولات سوریه و آینه صلح میان کردها با حکومت مرکزی با اردشیر پشنگ، کارشناس مسائل منطقه و رئیس گروه مطالعات تحولات کردها در انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا گفت‌وگو داشته است.
کشتار علویان نشان دهنده شکنده بودن ثبات در سوریه پسااسد است
اردشیر پشنگ در بخش ابتدایی اظهارات خود در ارتباط با جنایات ارتش تحریرالشام در مناطق علوی‌نشین تاکید کرد: «کشتار بیش از هزار نفر از علوی‌ها نشان دهنده این امر است که ثبات در سوریه پسااسد تا چه اندازه شکننده بوده و خشونت تا چه میزان در میان فرقه‌های مختلف و حکومت مرکزی نهادینه است. این‌که یک ناحیه آرام در عرض چند روز به یک قتل‌گاه و آشوب‌کده تبدیل می‌شود، با توجه به بافتار اجتماعی، سیاسی و هویتی سوریه قابل تسری به تمام کشور است. این موضوع، وضعیت را در سوریه بسیار متشنج‌تر و پیش‌بینی‌ناپذیرتر می‌کند.»
توافقات صلح در داخل سوریه با هدف کنترل اوضاع امنیتی صورت گرفته است
این کارشناس مسائل منطقه در ادامه همزمان شدن کشتارهای لاذقیه و طرطوس با توافق مهم کردها با حکومت مرکزی را غافلگیرانه ارزیابی و تصریح کرد: «مذاکرات پشت‌پرده از قبل میان طرفین وجود داشت. بیش از هر موضوع صلح اخیر کردها با دولت ابومحمد الجولانی را می‌بایست متاثر از به جریان افتادن مذاکرات صلح با کردها در داخل ترکیه با نقش‌آفرینی عبدالله اوجالان رهبر زندانی پ‌ک‌ک ارزیابی کرد. توافق میان مظلوم عبدی و ابومحمد الجولانی به نوعی ریشه در پیشینه تعامل‌های نسبتا مثبت میان نیروهای دموکراتیک سوریه با تحریر الشام دارد. مشابه با صلح کردها، اخیرا در ماجرای توافق حکومت مرکزی با نیروهای مستقر در استان السویدا نیز صورت گرفته بود. در مجموع به نظر می‌رسد روندی از صلح در داخل سوریه با حمایت متحدان خارجی (به ویژه ترکیه) به جریان افتاده است. اما این همزمانی بدین معنا است که اراده‌ای جدی برای کنترل اوضاع امنیتی وجود دارد.»
توافق کردها با دمشق می‌تواند نقشی مهم را در معادلات آتی سوریه داشته باشد
رئیس گروه مطالعات تحولات کردها در انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا در بخشی دیگر از اظهارات خود در پاسخ به این پرسش که توافق ٨ بندی کردها با حکومت الجولانی چه تاثیری بر تحولات آتی سوریه دارد، تاکید کرد: «بدون تردید توافق 8 بندی کردها با دمشق، همان‌گونه که در سطح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای با استقبال همراه شده، بر تحولات آتی سوریه تاثیرگذار خواهد بود. بر خلاف خاندان اسد که کردها را در سوریه میهمان قلمداد می‌کردند، در توافق جدید آن‌ها بخشی از ملت سوریه معرفی می‌شوند که از حقوق برابر شهروندی برخوردار خواهند بود. چنانچه کردها و دمشق بتوانند بند 8 توافق که مطابق آن کمیته‌های اجرایی برای عملیاتی کردن توافق تا قبل پایان 2025 یک مکانیزم عملیاتی را ارائه کرده را اجرایی کنند، می‌تواند چشم‌انداز مثبتی را نسبت به آینده سوریه ارائه کرد. این توافق می‌تواند الگویی برای مصالحه با سایر گروههای قومی داخل این کشور نیز باشد اما همزمان شکست توافق که زمینه‌های آن نیز وجود دارد، می‌تواند یک تهدید جدی برای آینده سوریه باشد.»
کردهای سوریه رویکردی عمل‌گرایانه در قبال حکومت مرکزی دارند
پشنگ در ادامه گفته‌های خود تاکید کرد: «کردهای سوریه به دلیل جبر ژئوپلیتیک و تاریخچه تاریک تعامل حکومت مرکزی با آن‌ها طی دهه‌های گذشته، با ضعف عمومی ویژه‌ای مواجه هستند. مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه، از نظر دموگرافی جمعیتی اکثرا عرب هستند. آن‌ها از نظر جمعیتی نیز در سوریه اقلیت هستند. حمایت استراتژیک آمریکا از کردهای سوریه نیز محدودیت زمانی خواهد داشت. اگر آمریکا حمایت از آن‌ها را پایان دهد، به شدت آسیب می‌بینند. مجموعه این عوامل موجب شده که کردهای سوریه بسیار پراگماتیک (عمل‌گرایانه) رفتار کنند و با بازیگران مختلف منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تعامل مثبتی داشته‌اند. با وجود تمام شکنندگی‌های مورد اشاره بر این باور هستم که تحت هیچ شرایط وضعیت کردها به شرایط قبل از سال 2011 باز نخواهد گشت.»
سناریوی مطلوب برای ایران استقرار یک حکومت نامتمرکز با مشارکت همه گروههای هویتی است
این کارشناس مسائل منطقه در بخش پایانی گفته‌های خود در ارتباط با سناریوی مطلوب برای ایران در تحولات آتی سوریه اظهار داشت: «هنوز پیامدهای سقوط بشار اسد به طور کامل در سیاست‌های منطقه‌ای ایران پدیدار نشده است. در موقعیت کنونی آن‌چه که می‌تواند بیشتر از سناریوی مطلوب تحولات سوریه برای ایران اهمیت داشته باشد، ضرورت بازنگری و طرح‌ریزی جدید سیاست منطقه‌ای تهران است. باید در استراتژی‌‌های جدیدی در سیاست خارجی اتخاذ شود. برای نمونه یکی از بحث‌های مغفول در سیاست خارجی ایران، ضرورت همکاری و اتحاد با کردها به عنوان یک شریک استراتژیک بوده است. در وضعیت جدید نباید از پتانسبل آن‌ها و رغبت‌شان نسبتا به همکاری با ایران در معادلات منطقه‌ای غافل شد. اشتراکات زبانی، فرهنگی و تاریخی زیادی میان ایران و کردها وجود دارد. نباید اجازه داد ترکیه از کردها به عنوان ابزار وزن بخشیدن به قدرت منطقه‌ای خود بهره بگیرد. در شرایط جدید کردها می‌توانند ابزار جدید قدرت برای ایران در منطقه باشند. با این اوصاف، سناریوی مطلوب برای ایران می‌تواند عدم روی کار آمدن یک حکومت اخوانی متمرکز باشد. استقرار حکومتی نامتمرکز با مشارکت هویت‌های مختلف هویتی، می‌تواند مطلوب‌ترین سناریو برای تهران در شرایط جدید باشد. باید توجه داشت که در صورت تداوم وضعیت موجود هیچ‌گاه بازگشت ایران به سوریه همانند دوران قبل از اسد نخواهد بود. باید اندک فرصت‌ها مورد توجه جدی قرار بگیرد.»
