دکتر امیر مدنی
توافق هسته ای ایران و قدرتهای جهانی را می‌توان عمده‌ترین دستاورد دیپلماتیک جامعه جهانی در دو دهه اخیر دانست.
دبیر کل سازمان ملل متحد بان کی‌مون با تاریخی‌دانستن توافق، حصول آنرا پس از مذاکراتی بسیار فشرده و سخت، اثبات گر اعتبار گفتگو در مناسبات جهانی‌می داند، در حالی که بانو فدریکا موگرینی مسئول روابط خارجی اروپا توافق را "راهگشای فصلی تازه در روابط بین‌المللی و نشانه امید برای تمامی‌جهان” تعریف می‌کند.
حصول توافق را باید غلبه فرهنگ دیپلماسی و گفتگو و انزوای پیروان کاربرد زور و جنگ دانست، دستاوردی مهم برای تمامی بشریت صلح دوست که با تقویت میانه روی به امنیت جهانی‌یاری جدی رسانیده و اقتصاد مدنی را به زیان اقتصاد نظامی و جنگی در همه جا تقویت می‌کند.
توافق با تضعیف اصحاب خشونت جنگ و تروریسم و نظامی گری راهی را نشان می دهد که می تواند به خاورمیانه و جهانی دور از خشونت و عاری از سلاح‌های هسته ای و کشتار جمعی رهنمون شود و زمینه ای برای خلع سلاح عمومی باشد. توافق در عین حال عینیت یافتن یکی از عمده‌ترین وعده‌های دولت رئیس جمهور روحانی است که با بهبود روابط با جهان در جهت ایجاد بهبود شرایط اقتصادی و آفرینش ثبات و امنیت در درون و بیرون گام بر می‌دارد، امنیتی که برای پایدار بودن باید دمکراتیک باشد و حقوق تمامی‌شهروندان و بویژه اقلیّت‌ها را درون خود تامین کند و در سطح منطقه ای‌صراحت
فرا فرقه ای- قومی داشته باشد .
حصول توافق مبتنی بر اراده سیاسی را باید عمد‌تاً شایستگی تصمیم گیران در ایران و آمریکا و پیگیری آقای اوباما و دو تیم دیپلماتیک زبده دانست، زیرا در آن سوی میز 1+5 متحد با موضعی مشترک نمی‌نشست. گذشته از اشتراک نظر در تحریم ایران، ۶ کشور مقابل ایران دارای برنامه‌ها ی راهبردی متفاوتی بوده و هستند، انگلیس مدت هاست که حضور خود را با حمایت قوی و ضعیف تر از این یا آن موضع آمریکا نشان می دهد، آلمان موضعی پراگماتیست داشته و بیشتر در پی آن است که دوباره به شریک تجاری نخست ایران تبدیل شود، در حالیکه فرانسه اساسا با توافق مخالف بوده و است و سیاستی نیابتی را از سوی اشرافیت نفتی شیوخ عرب و محافل اقتصادی نزدیک به اسرائیل و دولت نتانیاهو به پیش می برد .
دلیل اینکه یک دموکراسی بزرگ نیابت حکومت‌های حامیتروریسم و جنگ را به عهده می‌گیرد در بحران اقتصادی بسیار شدید فرانسه باید دانست. چین نیز اساسا در مسائل و ستیز‌های جهانی‌با نگاه مستمر به بازار‌ها و منابع سعی در اتخاذ مواضع میانه دارد. با این وجود چین و به ویژه روسیه برآنند تا ایران را به همکاری بیشتر با سازمان همکاری‌های شانگهای بکشانند.
روسیه هم طبق معمول بر آن است که خود را متحد ایران بنمایاند، اما ایرانیان دارای یاد‌های تاریخی‌خود از توسعه طلبی روسیه تزاری، حمایت قدرت در روسیه از قدرت استبدادی در ایران در برابر مشروطه خواهان و حمایت از تجزیه طلبی‌ها در دوره استالین هستند. اما دو کشور سعی‌کرده اند تا از امکانات یکدیگر در لحظات اختلاف با آمریکا بر ضدّ آمریکا بهره بگیرند. علیرغم تلاش روسیه برای کشاندن ایران به سازمان همکاری‌های شانگهای خود روس‌ها نیز می‌دانند که این امری ممکن نیست، اگرچه ایران می تواند با باقی‌ماندن در فضای غیر رسمی‌غرب نقش میانجی بین غرب و شبه بلوک شرق را ایفا کرده در امر مبارزه با تروریسم سلفی – تکفیری، پتانسیل بازیگران را از رقابت به همکاری تبدیل کند.
اهمیت چند گانه توافق وقتی بیشتر آشکار می شود که مخالفت دولت‌ها و محافل اقتصادی و نظامی بسیار قدرتمند در منطقه و جهان مطمح نظر قرار گیرد. گذشته از مخالفت دولت‌های جنگ طلب و آفریننده و حامیتروریسم و لابی‌های بسیار با نفوذ در کنگره آمریکا، در درون ایران نیز گردانندگان اقتصاد سیاه مشتق از تحریم‌های اقتصادی و افراطیون، کارشکنی‌های جدی را عملی کرده و می کنند .
اگر دولت عمان در ایفای نقش مثبت تلاش بسیاری را برای حصول توافق عملی ساخت، قدرت در عربستان سعودی به همراه دولت نتانیاهو از هیچ تلاشی برای پیشگیری از حصول توافق فرو گذار نمی کند، توافقی که در تحلیل نهائی بدلیل بالا بردن ضریب امنیت و به گفتگو گذاشتن مسائل در چارچوب نهاد‌های جهانی از برای جستجوی توافق به سود تمام کشور‌های منطقه و قطعا به سود مردم و شهروندان تمامی‌کشورهاست، امنیتی دمکراتیک و توافقی که در چارچوب به رسمیت شناختن مرز‌ها، دولت‌های قانونی و میثاق‌های جهانی‌و حقوق بشری قادر خواهد بود بربریت تروریسم را حد بگذارد و آنرا به سوی نیستی سوق دهد. یکی‌از بیشمار فواید توافق نامه جامع فروریختن دیوار بی‌اعتمادی بین ایران و آمریکا و نزدیک تر شدن به پیشینه امنیت آفرینی ایران در چارچوب توافقات جهانی‌است، در همین چارچوب ایران با اینکه جزیره‌ای‌در میان اقیانوس نا آرامی‌ها و گرایش‌های عقیدتی‌رادیکال است می تواند با قدرتهای جهانی بر سر میز مذاکره نشسته برای مسائل منطقه ای‌همچون تراژدی سوریه، جنگ داخلی‌عراق و جنگ در یمن و راه و روش غلبه بر تروریسم به جستجوی راه حل بپردازد. فراسوی جزئیات توافق که بیشتر کارشناسان آنرا عقلانی و متوازن می‌دانند، ایران با دور شدن و خروج از فصل هفت منشور سازمان ملل به یاری دیپلماسی از جنگی محتمل پرهیز کرده و همراه با حفظ تاسیسات و غنی سازی محدود اورانیوم، برخی‌از محدودیت‌ها را پذیرفته تا سیستم تحریم‌ها رو به پایان بروند. پیروز مذاکرات سخت و فشرده در اصل ایران است که موافقت می‌کند تا کاری را که نمی‌کرده است متوقف کند. با این توافق ایران از نمونه کره شمالی یعنی‌انزوای کامل پرهیز می‌کند و همچون نمونه لیبی‌مجبور نمی‌شود تا تمام تاسیسات خود را به آمریکا تحویل دهد.
ایران تقریبا راه آلمان و ژاپن را برمی‌گزیند که با حفظ دانش هسته ای و پیشبرد پژوهش علمی با تصمیمی سیاسی از نظامی شدن پروژه تحقیقاتی خودداری می‌کند. روشن است که بحث چگونگی اداره پرونده هسته ای‌توسط دولت‌های گوناگون در چارچوب سیاست داخلی، عقلانی بودن، به صرفه بودن، ایمن بودن،... راه حل اتمی حتی برای تولید انرژی هسته ای در کشوری که حدود ۲۸۰ روز از سال بهره ور از نور بی دریغ آفتاب است، همواره باز می ماند.
در کنار تمامی مسائل مطروحه و مسائل مرتبط از دیدگاه تکنینکی، فرهنگی، تاریخی، پولتیک و ژئوپلتیک در حصول توافق آنچه چشمگیر تر است رفتار ملت ایران است، رفتاری که توافق را به گونه ای‌مظهر بزرگی‌روح ملت می‌سازد . اگرچه حصول توافق مرهون تلاش و مبارزات میلیون‌ها انسان نیک سرشت و صلح دوست و ضدّ جنگ و حقوق طلب و باورمند به یگانگی جوهر هستی و نوع بشر و کار مسئولانه انسان‌های سلیم النفس است، در تحلیل نهایی این ملت ایران است که علیرغم سختی‌های سیاسی و فشار‌های ژئوپلتیک از بهر دست یابی‌به منابع، در منطقه ای‌پر از آشوب و خشونت‌های گوناگون مشتق از عقاید بدوی می تواند با تکیه بر خویشتن داری مدنی، در میان اقیانوس بی‌امنیتی جزیره‌ای‌از ثبات باشد و با تکیه بر خویشتن داری مدنی و ایستادگی صبورانه برآمده از حکمت ایرانی مروت با دوستان و مدارا با دشمنان، چنان وضع و فضای فکری را بیافریند تا امور به مسیر درست روان شوند و تصمیم گیرنده براحتی و روشنی راه را در فضای آفریده شده ببیند و در آن مسیر گام بردارد.
دبیر کل سازمان ملل متحد بان کی‌مون با تاریخی‌دانستن توافق، حصول آنرا پس از مذاکراتی بسیار فشرده و سخت، اثبات گر اعتبار گفتگو در مناسبات جهانی‌می داند، در حالی که بانو فدریکا موگرینی مسئول روابط خارجی اروپا توافق را "راهگشای فصلی تازه در روابط بین‌المللی و نشانه امید برای تمامی‌جهان” تعریف می‌کند.
حصول توافق را باید غلبه فرهنگ دیپلماسی و گفتگو و انزوای پیروان کاربرد زور و جنگ دانست، دستاوردی مهم برای تمامی بشریت صلح دوست که با تقویت میانه روی به امنیت جهانی‌یاری جدی رسانیده و اقتصاد مدنی را به زیان اقتصاد نظامی و جنگی در همه جا تقویت می‌کند.
توافق با تضعیف اصحاب خشونت جنگ و تروریسم و نظامی گری راهی را نشان می دهد که می تواند به خاورمیانه و جهانی دور از خشونت و عاری از سلاح‌های هسته ای و کشتار جمعی رهنمون شود و زمینه ای برای خلع سلاح عمومی باشد. توافق در عین حال عینیت یافتن یکی از عمده‌ترین وعده‌های دولت رئیس جمهور روحانی است که با بهبود روابط با جهان در جهت ایجاد بهبود شرایط اقتصادی و آفرینش ثبات و امنیت در درون و بیرون گام بر می‌دارد، امنیتی که برای پایدار بودن باید دمکراتیک باشد و حقوق تمامی‌شهروندان و بویژه اقلیّت‌ها را درون خود تامین کند و در سطح منطقه ای‌صراحت
فرا فرقه ای- قومی داشته باشد .
حصول توافق مبتنی بر اراده سیاسی را باید عمد‌تاً شایستگی تصمیم گیران در ایران و آمریکا و پیگیری آقای اوباما و دو تیم دیپلماتیک زبده دانست، زیرا در آن سوی میز 1+5 متحد با موضعی مشترک نمی‌نشست. گذشته از اشتراک نظر در تحریم ایران، ۶ کشور مقابل ایران دارای برنامه‌ها ی راهبردی متفاوتی بوده و هستند، انگلیس مدت هاست که حضور خود را با حمایت قوی و ضعیف تر از این یا آن موضع آمریکا نشان می دهد، آلمان موضعی پراگماتیست داشته و بیشتر در پی آن است که دوباره به شریک تجاری نخست ایران تبدیل شود، در حالیکه فرانسه اساسا با توافق مخالف بوده و است و سیاستی نیابتی را از سوی اشرافیت نفتی شیوخ عرب و محافل اقتصادی نزدیک به اسرائیل و دولت نتانیاهو به پیش می برد .
دلیل اینکه یک دموکراسی بزرگ نیابت حکومت‌های حامیتروریسم و جنگ را به عهده می‌گیرد در بحران اقتصادی بسیار شدید فرانسه باید دانست. چین نیز اساسا در مسائل و ستیز‌های جهانی‌با نگاه مستمر به بازار‌ها و منابع سعی در اتخاذ مواضع میانه دارد. با این وجود چین و به ویژه روسیه برآنند تا ایران را به همکاری بیشتر با سازمان همکاری‌های شانگهای بکشانند.
روسیه هم طبق معمول بر آن است که خود را متحد ایران بنمایاند، اما ایرانیان دارای یاد‌های تاریخی‌خود از توسعه طلبی روسیه تزاری، حمایت قدرت در روسیه از قدرت استبدادی در ایران در برابر مشروطه خواهان و حمایت از تجزیه طلبی‌ها در دوره استالین هستند. اما دو کشور سعی‌کرده اند تا از امکانات یکدیگر در لحظات اختلاف با آمریکا بر ضدّ آمریکا بهره بگیرند. علیرغم تلاش روسیه برای کشاندن ایران به سازمان همکاری‌های شانگهای خود روس‌ها نیز می‌دانند که این امری ممکن نیست، اگرچه ایران می تواند با باقی‌ماندن در فضای غیر رسمی‌غرب نقش میانجی بین غرب و شبه بلوک شرق را ایفا کرده در امر مبارزه با تروریسم سلفی – تکفیری، پتانسیل بازیگران را از رقابت به همکاری تبدیل کند.
اهمیت چند گانه توافق وقتی بیشتر آشکار می شود که مخالفت دولت‌ها و محافل اقتصادی و نظامی بسیار قدرتمند در منطقه و جهان مطمح نظر قرار گیرد. گذشته از مخالفت دولت‌های جنگ طلب و آفریننده و حامیتروریسم و لابی‌های بسیار با نفوذ در کنگره آمریکا، در درون ایران نیز گردانندگان اقتصاد سیاه مشتق از تحریم‌های اقتصادی و افراطیون، کارشکنی‌های جدی را عملی کرده و می کنند .
اگر دولت عمان در ایفای نقش مثبت تلاش بسیاری را برای حصول توافق عملی ساخت، قدرت در عربستان سعودی به همراه دولت نتانیاهو از هیچ تلاشی برای پیشگیری از حصول توافق فرو گذار نمی کند، توافقی که در تحلیل نهائی بدلیل بالا بردن ضریب امنیت و به گفتگو گذاشتن مسائل در چارچوب نهاد‌های جهانی از برای جستجوی توافق به سود تمام کشور‌های منطقه و قطعا به سود مردم و شهروندان تمامی‌کشورهاست، امنیتی دمکراتیک و توافقی که در چارچوب به رسمیت شناختن مرز‌ها، دولت‌های قانونی و میثاق‌های جهانی‌و حقوق بشری قادر خواهد بود بربریت تروریسم را حد بگذارد و آنرا به سوی نیستی سوق دهد. یکی‌از بیشمار فواید توافق نامه جامع فروریختن دیوار بی‌اعتمادی بین ایران و آمریکا و نزدیک تر شدن به پیشینه امنیت آفرینی ایران در چارچوب توافقات جهانی‌است، در همین چارچوب ایران با اینکه جزیره‌ای‌در میان اقیانوس نا آرامی‌ها و گرایش‌های عقیدتی‌رادیکال است می تواند با قدرتهای جهانی بر سر میز مذاکره نشسته برای مسائل منطقه ای‌همچون تراژدی سوریه، جنگ داخلی‌عراق و جنگ در یمن و راه و روش غلبه بر تروریسم به جستجوی راه حل بپردازد. فراسوی جزئیات توافق که بیشتر کارشناسان آنرا عقلانی و متوازن می‌دانند، ایران با دور شدن و خروج از فصل هفت منشور سازمان ملل به یاری دیپلماسی از جنگی محتمل پرهیز کرده و همراه با حفظ تاسیسات و غنی سازی محدود اورانیوم، برخی‌از محدودیت‌ها را پذیرفته تا سیستم تحریم‌ها رو به پایان بروند. پیروز مذاکرات سخت و فشرده در اصل ایران است که موافقت می‌کند تا کاری را که نمی‌کرده است متوقف کند. با این توافق ایران از نمونه کره شمالی یعنی‌انزوای کامل پرهیز می‌کند و همچون نمونه لیبی‌مجبور نمی‌شود تا تمام تاسیسات خود را به آمریکا تحویل دهد.
ایران تقریبا راه آلمان و ژاپن را برمی‌گزیند که با حفظ دانش هسته ای و پیشبرد پژوهش علمی با تصمیمی سیاسی از نظامی شدن پروژه تحقیقاتی خودداری می‌کند. روشن است که بحث چگونگی اداره پرونده هسته ای‌توسط دولت‌های گوناگون در چارچوب سیاست داخلی، عقلانی بودن، به صرفه بودن، ایمن بودن،... راه حل اتمی حتی برای تولید انرژی هسته ای در کشوری که حدود ۲۸۰ روز از سال بهره ور از نور بی دریغ آفتاب است، همواره باز می ماند.
در کنار تمامی مسائل مطروحه و مسائل مرتبط از دیدگاه تکنینکی، فرهنگی، تاریخی، پولتیک و ژئوپلتیک در حصول توافق آنچه چشمگیر تر است رفتار ملت ایران است، رفتاری که توافق را به گونه ای‌مظهر بزرگی‌روح ملت می‌سازد . اگرچه حصول توافق مرهون تلاش و مبارزات میلیون‌ها انسان نیک سرشت و صلح دوست و ضدّ جنگ و حقوق طلب و باورمند به یگانگی جوهر هستی و نوع بشر و کار مسئولانه انسان‌های سلیم النفس است، در تحلیل نهایی این ملت ایران است که علیرغم سختی‌های سیاسی و فشار‌های ژئوپلتیک از بهر دست یابی‌به منابع، در منطقه ای‌پر از آشوب و خشونت‌های گوناگون مشتق از عقاید بدوی می تواند با تکیه بر خویشتن داری مدنی، در میان اقیانوس بی‌امنیتی جزیره‌ای‌از ثبات باشد و با تکیه بر خویشتن داری مدنی و ایستادگی صبورانه برآمده از حکمت ایرانی مروت با دوستان و مدارا با دشمنان، چنان وضع و فضای فکری را بیافریند تا امور به مسیر درست روان شوند و تصمیم گیرنده براحتی و روشنی راه را در فضای آفریده شده ببیند و در آن مسیر گام بردارد.
آخرین اخبار