احمدرضا مسعودی
روزنامه‌نگار
مهاجرت و پناهندگی پدیده‌ای است که همزمان با شکل‌گیری تمدن‌های بشری،در اشکال گوناگون ظهور یافته و قرن‌ها با فراز و فرود زندگی اجتماعی انسان‌ها،عجین شده است.براساس مستندات تاریخی، ایران طی صدها و حتی هزاران سال میزبان پناهجویان کشورهای مختلف بوده که لزوما هم‌دین و آئین مردمان سرزمین ایران نبوده اند در دوران معاصر اما، پناهجویان افغانستانی سهم بزرگی از ترکیب جمعیتی پناهنگان به ایران را به خود اختصاص داده‌اند.براساس برآوردهای غیررسمی حداقل 5 میلیون نفر شهروند کشور همسایه در شهرهای مختلف کشورمان پراکنده شده‌اند.متاسفانه سالها جنگ،نزاع‌های قومی و قبیله‌ای،مشکلات اقتصادی و چالش‌های سیاسی باعث شده نه تنها روند ورود همنوعان افغانستانی به ایران آهسته شود که حتی با روی کار آمدن طالبان،این روند افزایش نگران‌کننده نیز پیدا کرده به نحوی که امروز حتی تبدیل به یکی از مهمترین دغدغه‌های مسئولان دستگاه دیپلماسی،وزارت کشور،وزارت بهداشت و درمان و وزارت آموزش و پرورش شده چرا که طبیعتا در روزگاری که ایران به واسطه سالها تحریم و حصر اقتصادی با کمبود شدید منابع مواجه است،نمیتوان توقع داشت امکانات مطلوبی در اختیار پناهجویان قرار بگیرد.از طرف دیگر،بدلیل برخی فرصت‌طلبی‌ها از جانب کشورهای ثالث و رشد گروهک‌های تکفیری،ظاهرا اراده‌ای شکل گرفته تا روابط دو ملت رو به تیرگی بگذارد چنانکه در روزهای اخیر حمله و دست‌اندازی به مراکز کنسولی ایران در افغانستان و اقدام تروریستی حرم مطهر امام رضا(ع)،بیش از گذشته اهمیت درک تحولات بین دو کشور را یادآور می‌شود.نمیتوان کتمان کرد که در دهه‌های اخیر بسیاری از مهاجران افغانستانی خدمات شایسته‌ای در امور زیربنایی ارائه کرده‌اند،از سوی دیگر شاهد آن هستیم که در بسیاری از حوزه‌ها،پناهجویان توانسته‌اند در بازسازی ایران بعد از جنگ نقش‌آفرینی مثبت کنند.در دوران بحران سوریه نیز رزمندگان شیعه لشکر فاطمیون با مجاهدت توانستند خطر قدرت گرفتن داعش را خنثی کنند که این مورد هم نشان میدهد ظرفیت روابط بین دو ملت بسیار متنوع و راهبردی است.
در نقطه مقابل باید توجه داشت دولت و ملت ایران با تمام کمبودها و در سایه بی توجهی سازمان‌های بین‌المللی به خوبی از میهمانان خود پذیرایی کرده و به گواه تاریخ،حتی مدعیان حقوق بشر هم به عملکرد ایران نمره قبولی داده اند چرا که تهران برای برقراری امنیت پناهندگان و مبارزه با اشرار در مرزهای شرقی،صدها شهید و جانباز تقدیم کرده است.
بنابراین کارنامه روابط دو کشور آنچنان پربار است که اولا انتظار نمیرود با تحرکات مشکوک دچار آسیب شود و ثانیا پیوندهای فرهنگی دو ملت هم اجازه نخواهد داد در عصر حکمرانی طالبان،این گذشته درخشان مخدوش شود.
با این حال،طبیعی است که پناهندگان افغانستانی باید محدودیت‌های کشور میزبان را بشناسند و متوجه باشند زمانیکه به اندازه جمعیت یک کشور اروپایی پناهجو به کشور دیگری وارد شود نباید توقع داشت همه امور و خدمات به شکل عالی ارائه شود،ضمنا این توقع هم چندان پذیرفته نیست که ایران میزبان دائمی سیل پناهجویان باشد.مسئله بعدی این است که تعداد بالای پناهجویان،نیازمند رسیدگی دقیق امنیتی و اقتصادی است؛انتظار میرود با توجه به شرایط فعلی،با قید فوریت سازمان یا نهادی زیر نظر وزارت امور خارجه تشکیل شود تا مسائل مربوط به شهروندان افغانستانی به طور ویژه رسیدگی شود تا هیچگونه ابهام و شائبه‌ای برای آینده روابط سیاسی متصور نباشیم.آخرین نکته آن است که دو ملت ایران و افغانستان از دوران سخت فعلی هم عبور خواهند کرد و آینده قطعا بهتر از حالا خواهد بود.
