ضربه قاچاق کالا به رشد تولید

وحید شقاقی شهری
اقتصاددان

باوجوداینکه در طول سال‌های اخیر مقام معظم رهبری باتوجه به مسائل عمده کشور نسبت به انتخاب شعار سال اقدام کرده‌اند؛ اما اقدامات برخی از دستگاه‌ها در راستای تحقق شعار سال تنها به تغییر سربرگ ادارات ختم شده است. متأسفانه، بسیاری از دستگاه‌های اجرایی، نامسئولانه با موضوع شعارهای سال برخورد می‌کنند و نحوه برخورد آن‌ها با این مسئله و اتخاذ تصمیمات لازم جهت تحقق اهداف تعیین شده با سستی مواجه شده است. با وجود اینکه مسئله مبارزه با قاچاق کالا و ارز در طول دهه گذشته مورد تأکید کارشناسان اقتصادی و حتی اسناد بالادستی بوده است؛ اما بررسی آمار رسمی و غیررسمی قاچاق (سالانه ۱۲ تا ۲۵ میلیارد دلار) نشان می‌دهد که نهادهای متولی برخورد با این پدیده شوم نتوانسته‌اند به‌صورت کامل زنجیره تأمین و عرضه کالاهای قاچاق را محدود کنند. قاچاق کالا به هر دو موضوع مطرح شده در شعار سال یعنی مهار تورم و رشد تولید ضربه وارد کرده و مانع تحقق آن‌ها می‌شود. به‌طورکلی قاچاق کالا منجر به رشد اقتصاد غیررسمی می‎‌شود؛ در این شرایط منابع ارزی به جهت واردات کالاهایی از کشور خارج می‌شود که مبتنی بر نیازهای اساسی نیست. همچنین عدم مدیریت بانک مرکزی بر این فرایند موجب نابسامانی بیشتر بازار ارز خواهد شد. قاچاق عامل مهمی در افزایش نرخ ارز است، بخشی از منابع ارزی کشور بابت واردات غیررسمی و قاچاق از کشور خارج می‌شود. در نتیجه این مسئله باعث تشدید ناترازی ارزی شده و نرخ ارز در بازار آزاد افزایش می‌یابد. افزایش تقاضا در بازار آزاد ارز، موجب افزایش قیمت دلار و به دنبال آن افزایش قیمت دارایی‌ها می‌شود؛ از طرفی شاهد افزایش نرخ کالا و خدمات در کشور خواهیم بود. در نتیجه تمامی این افزایش قیمت‌ها سبب تشدید تورم خواهد شد. یکی از ریشه‌های تورم در اقتصاد ایران بحث ناترازی ارزی و یکی از رویه‌هایی که این ناترازی را تشدید می‌کند، همان مسئله قاچاق کالا است. در واقع قاچاق کالا از طریق ایجاد ناترازی ارزی در کشور به افزایش تورم دامن می‌زند. قاچاق کالا علاوه بر ایجاد تورم باعث آسیب به تولید نیز خواهد شد؛ در واقع قاچاق کالا می‌تواند بخشی از تولید برنامه‌ریزی شده را از گردانه خارج کرده و انگیزه تولیدکنندگان برای فعالیت در یک فضای رقابتی سالم را از بین ببرد؛ بنابراین قاچاق مانع رشد تولید در کشور است. ما مخالف واردات نیستیم و معتقدیم با تنظیم تعرفه‌های وارداتی می‌توان به‌صورت تدریجی شرایط بازارها را مدیریت کرد به‌نحوی‌که بنگاه‌های تولیدی در یک فضای رقابتی به بهبود کیفیت کالاهای خود بپردازند. مبارزه با قاچاق نیازمند اصلاح سیاست‌های تجاری است، اگر ما به دنبال تحقق شعار سال هستیم باید تدابیر محکمی برای مبارزه با قاچاق کالا به کشور اندیشیده شود. از طرفی مبارزه مستقیم با قاچاق کالا به‌تنهایی چاره‌ساز نیست و در کنار آن باید اصلاح سیاست‌های تجاری، نظام تعرفه‌ای و غیر تعرفه‌ای نیز صورت پذیرد.