هادی خسروشاهین
تحلیلگر مسائل بینالملل
نظر میآید دولت بایدن تقریبا از آن استراتژی اولیه خود در ارتباط با موضوع برجام عبور کرده است. ما نشانههای بسیار زیادی داریم که میتوانیم با قطعیت بیشتری نسبت به گذشته بیان کنیم که این نشانهها از بیانیه گروه هفت در حوزه خلع سلاح آغاز شد و به نوعی این بیانیه نسبت به بیانیه سال قبل بازتابدهنده عدول قدرتهای بزرگ و گروه هفت از تعهدشان به احیای برجام بود. بعد از آن هم اظهارنظرهایی که مقامات آمریکایی در کاخ سفید و به ویژه در وزارت خارجه آمریکا داشتند را تأیید میکرد. با این حال آمریکا با وجود عبور از برجام و احیای برنامه جامع اقدام مشترک، آنچه که به پلن B معروف بود که در قالب فشار حداکثری و حتی گزینههای سختافزاری مورد توصیه قرار میداد، به نظر میآید که مورد ملاحظه خود قرار نداده یا حداقل میتوانیم بگوییم الان پلن B آمریکا روی میز نیست. برای این مسئله دو دلیل عمده داخلی و خارجی وجود دارد. دلیل داخلی این است که ایالات متحده به زمان برگزاری انتخابات ریاستجمهوری و پیش از آن انتخابات مقدماتی که به ویژه در حزب جمهوریخواه وجود دارد، نزدیک میشود و پلن B میتواند تنشهایی را ایجاد کند و دولت بایدن را وارد گردابی کند که بیرون آمدن از آن قطعا با هزینههایی همراه خواهد بود و آن گزینه میتواند تأثیر منفی روی انتخابات و پایگاه رأی دولت بایدن و دموکراتها داشته باشد. دلیل خارجی این است که اگر آمریکا پلن B را آغاز کند، با توجه به خطوط قرمزی که ایران در مورد فعال شدن مکانیزم ماشه تعیین کرده است، ممکن است ایران غنیسازی ۹۰ درصد و خروج از NPT را در دستور کار خودش قرار بدهد، آمریکاییها نگرانی فزایندهای دارند که استفاده از پلن B میتواند مجددا این کشور و بخش عمدهای از منابع و داراییهای نظامی – دفاعی آمریکا را صرف مسائل خاورمیانه کند، چیزی که تقریبا ما از دولت دوم بایدن به بعد تا الان شاهد تداوم آن هستیم. به همین دلیل به نظر میرسد آمریکاییها ترجیح میدهند یک توافق جدید را مطرح کنند. ما شاهد هستیم که توافق جدید را با عناوین متعددی در پینگپنگهای آمریکایی نامگذاری میکنند. پلن B دیپلماتیک، توافق جدید و پلن C جز مواردی است که در پینگپنگها میتوانیم به آن اشاره کنیم. این برنامه یا توافق جدید یک سقف و کفی دارد که میتوان گفت کف آن یک توافق ضمنی غیررسمی است. یعنی درعینحال که به ایران در قبال همکاریهای موردی یا تداوم همکاری با آژانس حتی در قالب پادمان، امتیازاتی از سوی آمریکا به صورت غیررسمی داده میشود _ آنچنان که تا به امروز هم نشانههایی مبنیبر این گزینه وجود دارد_ در عین حال در موارد یا مقاطع زمانی، بخشی از اموال بلوکه شده ایران با چراغ سبز وزارت خزانهداری آمریکا از عراق آزاد شده، اما این داستان میتواند یک سقف هم داشته باشد.