گروه سیاسی: در چند هفته اخیر دستگاههای تبلیغاتی روسیه بر تداوم همکاریهای نظامی با ایران علی‌رغم مخالفت غرب خبر می‌دهند. اما حالا شاید مساله جدی این باشد که روسها از این رویکرد چه اهدافی را دنبال می‌کنند؟ زمان‌بندی برجسته‌سازی همکاریهای نظامی میان دو کشور با چه اهدافی صورت می‌گیرد؟
آب و تاب ویژه روسها برای اعلام تداوم همکاریهای نظامی با ایران!
سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امورخارجه روسیه در گفت‌وگو با خبرگزاری ریا نووستی به برخی گزارش‌های ادعایی رسانه‌ها مبنی بر این که واشنگتن با تکیه بر ادعاهای بی‌اساس خود درباره استفاده روسیه از پهپادهای ساخت ایران علیه اوکراین از تهران خواسته است تا فروش این هواپیماهای بدون سرنشین به مسکو را متوقف کند، واکنش نشان داد. بنابر گزارش رویترز، سرگئی ریابکوف در پاسخ به سوالی درباره این گزارشات تاکید کرد همکاری نظامی ایران و روسیه تسلیم فشارهای ژئوپلیتیکی نخواهد شد. وی در ادامه خاطر نشان کرد: هیچ تغییری در این زمینه وجود نخواهد داشت و همکاری با ایران ادامه دارد. ما کشورهایی مستقل هستیم و تسلیم دیکته‌های آمریکا نمی‌شویم.
قبل از این اظهارات ریابکوف در مواضعی مشابه ۱۷ مرداد ماه در جمع خبرنگاران در حاشیه نشست ایران و بریکس؛ چشم‌اندازهایی برای شراکت و همکاری درباره همکاریهای نظامی ایران و روسیه گفته بود، این همکاری‌ها کاملا مشروع است و برخلاف خواسته دشمنان ایران و روسیه ادامه خواهد یافت. ما این حق را داریم که همکاریهای نظامی خود را گسترش دهیم و بخش‌های نظامی دو کشور هم با یکدیگر تعامل و همکاری نزدیک دارند.
همچنین، هفته گذشته، وزارت دفاع روسیه در بیانیه‌ای اعلام کرد که فرماندهان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در دیدار در مسکو بر سر افزایش همکاریهای در حوزه‌های مختلف توافق کردند. وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که یک هیات نظامی از ایران به ریاست امیر سرتیپ کیومرث حیدری، فرمانده نیروی زمینی ارتش برای گفت‌وگو درباره همکاریهای دوجانبه میان نیروهای زمینی دو کشور وارد مسکو شد. طبق اعلام وزارت دفاع روسیه، اولگ سالیکوف، فرمانده کل نیروهای زمینی ارتش فدراسیون روسیه و امیرسرتیپ حیدری در دیدار با یکدیگر توافق کردند که همکاری‌ها میان نیروهای زمینی دو کشور در حوزه‌های مختلف افزایش بیابد. همچنین هیات ایرانی در سفر به مسکو قرار است از نهادهای آموزشی نیروهای زمینی روسیه و شرکت‌های صنایع نظامی این کشور بازدید کند.
نگرانی روسها از تنش‌زدایی میان ایران و آمریکا!
طرح ادعای تداوم همکاریهای نظامی میان ایران و روسیه در شرایطی مطرح می‌شود که بعد از توافق اخیر ایران و آمریکا برای تبادل زندانیان و رفع مسدودیت دارایی‌های بلوکه شده ایران در کره جنوبی و عراق، از سوی رسانه‌های غربی ادعاهایی با مضمون توافق تهران با آمریکایی در جهت توقف فروش پهپادها و تجهیزات نظامی به مسکو مطرح شده بود. برای نمونه روزنامه فایننشال تایمز به تازگی با تکرار ادعای اوکراین و متحدان غربی آن مبنی بر حمایت نظامی ایران از روسیه در جنگ اوکراین از طریق عرضه پهپادهای جنگی به آن، ادعایی که قویاً از سوی تهران و مسکو رد شده است، مدعی شد که آمریکا به عنوان بخشی از یک تفاهم گسترده‌تر و غیر مکتوب با ایران در جهت تنش‌زدایی، در حال اصرار به ایران است که فروش پهپادها و قطعات آن به روسیه را متوقف کند. فایننشال تایمز ادعای گفت‌وگوی تهران و واشنگتن درباره این موضوع را با استناد به اظهارات یک مقام رسمی ایرانی که خواست نامش فاش نشود و دیگر افرادی که در جریان این مذاکرات بوده‌اند، مطرح کرد.
البته حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران نیز اخیراً در سفر به آفریقای جنوبی در واکنش به این ادعاها گفت: ما در جنگ اوکراین در کنار هیچ یک از طرفین برای تداوم جنگ نبوده و نیستیم. جنگ را راه حل نمی‌دانیم و معتقد هستیم که همه طرف‌ها باید برای رسیدن به راه‌حل سیاسی تلاش کنند. اتهام بی‌اساس کاربرد پهپادهای ایرانی در جنگ علیه اوکراین کاملا نادرست است. وی افزود: من در این باره بارها با همکارم، وزیر امور خارجه اوکراین گفت‌وگو کرده‌ام. حتی توافق کردیم که نظامیان دو کشور دیداری با یکدیگر داشته باشند. هدف ما از این دیدار به دست آوردن اسناد ادعایی اوکراین و برخی کشورهای غربی برای کاربرد پهپاد ایرانی در اوکراین بود. هیات اوکراینی و هیات ایرانی در سطح نظامی، حدود هفت ماه پیش در کشور عمان باهم گفت‌وگو کردند. امیرعبداللهیان ادامه داد: هیچ مدرک معتبری به هیات نظامی ایران از سوی هیات نظامی اوکراین ارائه نشد. ما از طرف اوکراینی خواستیم اسناد معتبر خود را در این رابطه ارائه دهند. ضمن این که مقامات روسیه به ما اطمینان داده‌اند که در چارچوب همکاریهای موجود و قدیمی بین تهران و مسکو، هیچ گاه از تجهیزات ایرانی در جنگ علیه اوکراین استفاده نکرده و نخواهند کرد.
آگاهی روسها از حساسیت آمریکا نسبت به همکاریهای نظامی ایران و روسیه
موعد انتخابی روسیه برای برجسته کردن موضوع ادامه همکاریهای نظامی میان تهران و مسکو، به نوعی می‌تواند بهره‌برداری ویژه کرملین از حساسیت‌های آمریکا باشد. آمریکایی‌ها به وضوح نشان داده‌اند که نگران همکاریهای ایران و روسیه هستند. اخیرا، ودانت پاتل معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا بار دیگر با تکرار ادعای ارائه پهپادهای ایران به روسیه علیه اوکراین، هراس واشنگتن را از گسترش همکاری نظامی میان تهران – مسکو اعلام کرده بود. به نظر می‌رسد مقامات کرملین در پی آن هستند که با برجسته کردن همکاری نظامی با ایران، زمینه توافق میان ایران و غرب را به حداقل ممکن کاهش دهند. در سطحی دیگر، نکته قابل تامل این است که انتخاب بازه زمانی کنونی از سوی ریابکوف پیرامون تداوم همکاریهای نظامی ایران و روسیه، می‌تواند در ارتباط با نگرانی جدی روسها در ارتباط با توافقات آتی میان تهران و واشنگتن باشد. به نظر می‌رسد روسها به شدت نسبت به این موضوع نگران هستند که در نتیجه نزدیکی میان ایران و غرب، همگرایی میان تهران و مسکو روند نزولی به خود بگیرد. در واقع، باید توجه داشت که بسیار از شواهد وجود دارند که روسها طی سال‌های گذشته و حتی در مرحله امضای توافق هسته‌ای میان ایران با 1+5 در سال 2015 در مسیر توافق ایران و غرب مانع تراشی کرده بودند. در واقع، مسکو به شدت نسبت به این مساله نگران است که نزدیکی ایران به غرب، از یک سو موجب تضعیف هماهنگی و همکاری میان ایران و روسیه شود و از سوی دیگر، آن‌ها دیگر نتوانند با کارت فشار مساله هسته‌ای ایران در تنظیم تعاملات با قدرت‌های غربی بهره بگیرند.
