محسن رزاق ن‍ژاد
شمش آلومینیوم در ایران گاه تا ۳۰۰ دلار بیشتر از قیمت جهانی مبادله می‌شود. موضوعی که گرچه در نگاه اول غیرعادی به نظر می‌رسد اما اختلافات وسیعی را بین کارشناسان و فعالان این حوزه به وجود آورده است. برخی از کارشناسان معتقدند این اختلاف قیمت طبیعی بوده و از سوی دیگر برخی از سرمایه‌گذاران در حوزه معادن و فلزات این اختلاف قیمت را توجیه‌ناپذیر می‌دانند. این دسته از کارشناسان اگر کالایی قیمتی بیش از قیمت جهانی داشته باشد، باید به دنبال یافتن سوءاستفاده‌کنندگانی بود که از این اختلاف قیمت به دنبال سودهای بالا هستند. ایران به‌عنوان یکی از کشورهایی که تاکنون نتوانسته میزان شمش آلومینیوم مورد نیاز صنایع داخلی خود را تامین کند، در طول سال‌های گذشته همواره از قیمت بالای آلومینیوم داخل کشور نسبت به بازارهای جهانی متضرر شده است؛ موضوعی که باعث شده صنایع پایین‌دستی آلومینیوم در ایران گاه تا تعطیلی صنایع خود پیش بروند. از سوی دیگر تولیدکنندگان شمش آلومینیوم در ایران به دلیل نیاز به ارز مبادله‌ای مجبور به صادرات تولیدات خود به جای تامین نیاز داخلی هستند. زمانی می‌توان قیمت آلومینیوم داخل ایران را با قیمت جهانی مقایسه کرد که فرمول کلی تعیین قیمت آلومینیوم در داخل و خارج مشابه باشد. درحال‌حاضر قیمت شمش تفاوت چندانی با قیمت جهانی ندارد و ممکن است این تفاوت در بیلت آلومینیوم باشد. از سوي ديگر کارخانجات سازنده كشور با مسائل و مشکلات مختلفي دست به گريبان هستند. وجود تحریم‌ها و تورم داخلی از دیگر دلایلی است که مي‌توان به عنوان عامل این تفاوت قیمت اعلام می‌کند. با‌اين حال له اعتقاد برخي كارشناسان تفاوت قیمت اعلام‌شده در رسانه‌ها نظری غیرکارشناسانه است. دوسال پیش، علی صباغ‌ثانی، رییس وقت سندیکای آلومینیوم کشور در مصاحبه‌ای به اثرگذاری این واسطه‌ها در افزایش قیمت آلومینیوم اشاره کرده و گفته بود: «شرکت‌های ایرالکو، المهدی یا هرمزآل به طور مثال ۱۰۰۰ تن آلومینیوم را در بورس کالا عرضه می‌کنند، یکی از واسطه‌ها که اصلا کارخانه هم ندارد، این کالا را به قیمت مثلا۵۰۰۰ تومان از بورس کالا خریداری می‌کند. فردای آن روز ۲۰۰ تن از آن را روی تابلوی بورس کالا می‌آورد و قیمت را آنقدر بالا می‌برد که به کیلویی ۶۵۰۰ تومان می‌رسد (قیمت بازار) و درنهایت، آن ۱۰۰۰ تن دیروزی را هم با همین قیمت می‌فروشد یا به قول ایرالکو صادر می‌کند. این وسط ۱۵۰۰ تومان رانت ایجاد می‌شود. متاسفانه هیچ نظارتی بر این مسئله وجود ندارد.» صادرات آلومینیوم تولید داخل، یکی دیگر از دلایل افزایش قیمت آلومینیوم در ایران است. تولیدکنندگان داخلی برای تامین ارز مورد نیاز خود به‌منظور وارد کردن مواد اولیه تولید آلومینیوم مجبور به صادرات تولیدات خود هستند. با‌اين حال روزهاي گذشته مصوب شد كه دولت مبلغ ۳۰۰ میلیون دلار برای تامین ارز مبادله‌ای در اختیار دو کارخانه اصلی تولیدکننده شمش آلومینیوم قرار بدهد اما تاکنون این مبلغ تامین نشده است. آلومینیوم در بورس لندن یک متغیر دارد، در بورس ایران ۳ متغیر. قیمت جهانی آلومینیوم توسط بورس لندن روزانه تعیین می‌شود. این قیمت براساس یک قیمت پایه که قیمت خود فلز است و به صورت نقدی محاسبه می‌شود به علاوه قیمتی که از سوی دلالان به عنوان ارزش افزوده بر قیمت پایه افزوده می‌شود که به آن «پریمیوم» گفته می‌شود و برای آلومینیوم ۲۷۰ دلار است. مجموع این دو عدد مبنای قیمت آلومینیوم در کل دنیاست. نحوه محاسبه قیمت آلومینیوم در بورس کالاي‌ايران اما متفوات است. در این محاسبه قیمت بورس لندن به اضافه قیمت پریمیوم می‌شود که برای محاسبه قیمت داخلی این مقدار در ۹۰ درصد قیمت ارز آزاد نیز ضرب می‌شود. متغیر سومی که بورس به قیمت آلومینیوم اضافه می‌کند، نرخ رقابت‌پذیری است. چیزی که به عنوان قیمت آلومینیوم در بورس کالا تعیین می‌شود، آنقدر متغیر دارد که در نهایت منجر به بالا رفتن قیمت آلومینیوم داخلی نسبت به قیمت جهانی می‌شود. موضوعی که از یکسو رقابت‌پذیری در سطح جهانی را منحل می‌کند و از سوی دیگر این قیمت بالا کمر مصرف‌کنندگان آلومینیوم به عنوان کالای اولیه را می‌شکند. در شرایطی که دولت تلاش کرده است باقیمانده ۳۰۰ هزار تن نیاز به آلومینیوم را از راه واردات تامین کند و با قرار دادن تعرفه بالا برای این ماده معدنی، شرایط تولیدکنندگان داخلی را سخت نکند اما به نظر می‌رسد تولیدکنندگان نیز تلاشی برای تامین نیاز داخلی انجام نمی‌دهند.
* محسن رزاق ن‍ژاد- كارشناس معدن
* محسن رزاق ن‍ژاد- كارشناس معدن
مطالب مرتبط
آخرین اخبار