درگفتگوي "تجارت آنلاین"با رئيس مرکزملي فرش بررسي شد؛
تجارت آنلاین: در هر گره از نقش و نگار فرش دستباف ایران راز و رمز و قصه ای نهفته است. قصه ای که با زبان رنگ ها و نقش ها روایت می شود و از تاریخ این سرزمین، روزگار ساکنانش و زندگی پر فراز و نشیب بافندگان حکایت می کند و این روزها انگار حال و روز ناخوشی دارد ...
محمد خادمي: يکي از صنعت‌هاي قديمي‌ايراني‌ها که تا به‌امروز سرپا مانده وهنوزدست خوش تغييرات قرارنگرفته صنعت فرش دست باف است،صنعتي که از ساليان گذشته درسرتاسرايران جا بازکرده ودرهرخانه اي يک دار قالي بافي وجود داشت که اعضاي خانواده درزمان بيکاري پشت آن مي‌نشستند و چند رجي ازفرش مي‌بافتند و درطول سال چند فرش با متراژ گوناگون بافته و براي مصرف خانگي استفاده مي‌شد يا به فروش مي‌رسيد تا به اقتصاد خانواده کمک کند.
اين روزها صدها هزاران نفر در اين صنعت به شکل پاره وقت و ثابت مشغول به فعاليت هستند وازقاليبافي مخارج خانواده شان را کسب مي‌کنند.حجم قابل توجهي از فرش دست باف ايران به دليل کيفيت، هنر ومرغوبيت به خارج ازکشورارسال مي‌شود تا براي کشورارز آوري داشته باشد.واقعيت اين است که مردم جهان فرش دستباف را با برند ايران مي‌شناسند وکسب وجه بين المللي درسال‌هاي گذشته حاصل تلاش بسياري ازهنرمندان ،تجار و دولتمردان بوده است که توانستند يک بازارپرسود ومطمئن براي دستبافته‌هاي ايراني بوجود آورند.براي اينکه ازوضعيت صنعت فرش دست باف کشوربا خبرشويم،خبرنگار«تجارت» گفتگويي با « حميد کارگر»رئيس مرکزملي فرش ايران انجام داده است که درادامه مي‌خوانيد:
*وضعيت توليد و صادرات فرش دستباف ايران چگونه است؟
در نظر داشته باشيم که وقتي ازفرش سخن مي‌گوييم صرفاً با يک کالاي تجاري رو به رو نيستيم، بلکه فرش قبل ازهرچيزنماد و نشانه اي ازفرهنگ،هنر،تمدن وتاريخ اين سرزمين است که درطول سه هزارسال دوام وبقا داشته وامروزهم به عنوان سفيرفرهنگي ايران درجاي جاي دنيا ايفاي نقش مي‌کند. نمونه‌هاي فاخري از دست بافته‌هاي ايراني درموزه‌ها وگنجينه‌هاي ديگرکشورها به چشم مي‌خورند وايران سرزمين قديمي‌ترين،گرانترين، بزرگترين و بهترين فرش‌هاي دستباف دنياست. درعين حال اين هنر- صنعت علاوه برکارکردهاي فرهنگي وهنري،همواره به عنوان يکي ازاقلام مهم صادرات غيرنفتي کشورمان مطرح بوده و نقش ارزآوري را ايفا کرده است. همچنين به عنوان اشتغالي ارزان ودردسترس، وهمچنين فراگير در ميان عشاير، روستاييان و شهرنشينان از جنبه اشتغالزايي و کمک به اقتصاد خانوار هم مطرح بوده است.درحال حاضر سالانه حدود سه ميليون مترمربع فرش دستباف در کشور ما توليد مي‌شود که قريب دو سوم آن به حدود 80 کشوربه عنوان بازارهاي هدف صادر مي‌شود.
* در حال حاضر اين حجم فرش دستباف به شکل خانگي يا کارگاهي توليد مي‌شود؟
اين توليدات سبک‌ها وشيوه‌هاي متفاوتي دارند، بخش عمده توليد فرش درکشوردرکارگاه‌هاي خانگي وبه صورت تک بافي انجام مي‌شود، بخشي به صورت غيرمتمرکز با مديريت واحد و متمرکز و بخشي نيز کاملاً متمرکزدرکارگاه‌ها ومجتمع‌هاي قاليبافي توليد مي‌شود.
* فعال‌ترين شهر کشورمان در خصوص توليد فرش دست باف کدام شهر است؟
فرشبافي در طول تاريخ در همه سرزمين ايران رايج بوده است و در هر منطقه اي با خرده فرهنگ‌ها، باورها، سبک زندگي، اقليم و آب و هوا، مواد اوليه در دسترس و مواردي از اين دست تطابق يافته و سازگاري پيدا کرده است. بنابراين نمي‌توان به آساني فرش شهر يا منطقه اي را بر فرش منطقه اي ديگر ترجيح داد. در واقع هر يک از مناطق فرشبافي ايران ويژگي‌هاي خاص خود را دارند و همين موجب تنوع بسيار بالاي فرش ايراني شده است که مي‌تواند پاسخگوي سلايق مختلف باشد.با اين حال برخي از شهرها و مناطق به دلايلي نام آشناتر شده و شهرت بيشتري پيدا کرده‌اند. براي مثال حضور برخي کمپاني‌هاي خارجي در اواخر دوره حکومت قاجاريه در ايران و تاسيس شعبه اي براي توليد و صادرات فرش در برخي شهرها به شهرت آن مناطق کمک کرد. شايد در نگاهي کلي بتوان مناطقي همچون استان‌هاي آذربايجان شرقي، فارس، اصفهان، خراسان رضوي، کرمان و... را داراي شهرت بيشتري در قاليبافي دانست.
*وضعيت صادرات فرش دست باف کشور به چه شکل است؟
صادرات فرش دستباف ايران در دو دهه اخير متوسط 500 ميليون دلاري را درهرسال تجربه کرده است که البته دردهه اخيربه دلايل گوناگون داخلي و خارجي دچارنزول شده است. براي نمونه تحريم ورود فرش ايراني به‌امريکا به عنوان بزرگترين واردکننده فرش دستباف دردنيا موجب شد تا بازار بزرگي به روي فرش ايراني بسته شود.از سوي ديگر ظهور و گسترش انواع کفپوش‌هاي جايگزين مثل فرش‌هاي ماشيني هم موجب کوچکترشدن بازارفرش دستباف شد. در کنار اينها وقوع رکود اقتصادي دربرخي ازکشورهاي اروپايي باعث شد تا فرش دستباف به عنوان يک کالاي لوکس تا حدي از سبد خانوار اروپايي حذف شود. بالا رفتن بهاي مواد اوليه فرش دستباف به ويژه در فاصله سال‌هاي 90 تا 92 و افزايش قيمت تمام شده فرش ايراني، تغيير سلايق و سبک زندگي در بخشي از بازارهاي مصرف و عواملي از اين دست در کنار هم موجب افت صادرات فرش دستباف شدند؛ اما خوشبختانه اين روند کاهشي متوقف شد و تا حدي روند افزايشي پيدا کرده است. به طوري که با دستيابي به توافق برجام، صادرات فرش ايراني به‌امريکا از سر گرفته شد و در سال 95 بيش از 359 ميليون دلار فرش دستباف از کشورمان به بازارهاي هدف صادر شد که نسبت به سال قبل از آن 23 درصد رشد داشت.5700 تن فرش دستباف در سال 95 صادر شد، که در مجموع نسبت به سال 94 بيش از 13 درصد رشد وزني و بيش از 23 درصد رشد ارزشي داشت.
*مهم‌ترين مشتري فرش دستباف ايران چه کشوري است و ميزان صادرات به اين کشورها به چه شکل است؟
خريداران فرش ايران را مي‌توان در دو دسته کلي تقسيم بندي کرد. يکي بازارهاي سنتي و ديگري بازارهاي جديد هستند.در ميان بازارهاي سنتي و قديمي‌که از ديرباز مشتري فرش ايراني بوده‌اند و فرش در سبک زندگي آنان قرار دارد مي‌توان به‌امريکا، برخي از کشورهاي اروپايي مانند آلمان، ايتاليا، سوييس، فرانسه و برخي کشورهاي عربي مانند لبنان، امارات، کويت و نيز برخي کشورها در شرق آسيا مثل ژاپن اشاره کرد.در بازارهاي جديد هم کشورهايي همچون چين، روسيه، آفريقاي جنوبي و برخي کشورهاي آمريکاي لاتين مانند برزيل قرار دارند.
*گويا صادرکنندگان فرش معاف از پرداخت ماليات هستند؟
بله. صادرات فرش دستباف از ماليات معاف است. البته اين به معناي نبود مشکلات مالياتي براي فعالان فرش نيست چرا که براي نمونه در همين شرايط کنوني خواسته فعالان فرش کشور ابقاي معافيت مالياتي فرش دستباف از ماليات بر ارزش افزوده است که قبلاً وجود داشت و در لايحه جديد تنظيمي‌دولت با نظر سازمان امور مالياتي اين معافيت حذف شده است.اميدواريم مجلس شوراي اسلامي‌با نگاه حمايتي به هنر- صنعت فرش دستباف ايران اين معافيت را به فرش بازگرداند.
*در ساليان گذشته يکي از مشکلات قاليبافان در خصوص بيمه شان بوده است، درحال حاضر مشکلات بيمه قاليبافان برطرف شده است و روند بيمه گذاري قاليبافان خانگي به چه شکل است؟
در حال حاضر طبق قانون، قاليبافان و شاغلان صنايع دستي شناسه دار مي‌توانند از خدمات تامين اجتماعي بهره مند شوند اما در اجراي اين قانون در سال‌هاي اخير به مشکل برخورده‌ايم زيرا اجراي قانون در حد اعتبارات مصوب سالانه دولت و مجلس است و چون در اين سال‌ها اعتبار لازم تخصيص نيافته است، بخشي از جمعيت قاليباف کشور از اين خدمات محروم مانده‌اند.بيمه قاليبافي براي دولت ارزان تمام نمي‌شود زيرا بر اساس قانون 20 درصد سهم کارفرما را دولت بايد بپردازد و براي بيمه شدن حدود 500 هزار نفر قاليباف، حدود هزار ميليارد تومان تعهد براي دولت ايجاد مي‌شود. با اين حال اجراي اين قانون خواسته به حق، قديمي‌و حداقلي قاليبافان است و انتظار مي‌رود مجلس شوراي اسلامي‌نيز نهايت همراهي را در تصويب بودجه مناسب براي سال آينده داشته باشد.البته در طرح حمايتي مجلس شوراي اسلامي‌براي حمايت از استادکاران صنايع دستي و فرش دستباف نيز بر اجراي قانون بيمه قاليبافي تاکيد شده است.
اين روزها صدها هزاران نفر در اين صنعت به شکل پاره وقت و ثابت مشغول به فعاليت هستند وازقاليبافي مخارج خانواده شان را کسب مي‌کنند.حجم قابل توجهي از فرش دست باف ايران به دليل کيفيت، هنر ومرغوبيت به خارج ازکشورارسال مي‌شود تا براي کشورارز آوري داشته باشد.واقعيت اين است که مردم جهان فرش دستباف را با برند ايران مي‌شناسند وکسب وجه بين المللي درسال‌هاي گذشته حاصل تلاش بسياري ازهنرمندان ،تجار و دولتمردان بوده است که توانستند يک بازارپرسود ومطمئن براي دستبافته‌هاي ايراني بوجود آورند.براي اينکه ازوضعيت صنعت فرش دست باف کشوربا خبرشويم،خبرنگار«تجارت» گفتگويي با « حميد کارگر»رئيس مرکزملي فرش ايران انجام داده است که درادامه مي‌خوانيد:
*وضعيت توليد و صادرات فرش دستباف ايران چگونه است؟
در نظر داشته باشيم که وقتي ازفرش سخن مي‌گوييم صرفاً با يک کالاي تجاري رو به رو نيستيم، بلکه فرش قبل ازهرچيزنماد و نشانه اي ازفرهنگ،هنر،تمدن وتاريخ اين سرزمين است که درطول سه هزارسال دوام وبقا داشته وامروزهم به عنوان سفيرفرهنگي ايران درجاي جاي دنيا ايفاي نقش مي‌کند. نمونه‌هاي فاخري از دست بافته‌هاي ايراني درموزه‌ها وگنجينه‌هاي ديگرکشورها به چشم مي‌خورند وايران سرزمين قديمي‌ترين،گرانترين، بزرگترين و بهترين فرش‌هاي دستباف دنياست. درعين حال اين هنر- صنعت علاوه برکارکردهاي فرهنگي وهنري،همواره به عنوان يکي ازاقلام مهم صادرات غيرنفتي کشورمان مطرح بوده و نقش ارزآوري را ايفا کرده است. همچنين به عنوان اشتغالي ارزان ودردسترس، وهمچنين فراگير در ميان عشاير، روستاييان و شهرنشينان از جنبه اشتغالزايي و کمک به اقتصاد خانوار هم مطرح بوده است.درحال حاضر سالانه حدود سه ميليون مترمربع فرش دستباف در کشور ما توليد مي‌شود که قريب دو سوم آن به حدود 80 کشوربه عنوان بازارهاي هدف صادر مي‌شود.
* در حال حاضر اين حجم فرش دستباف به شکل خانگي يا کارگاهي توليد مي‌شود؟
اين توليدات سبک‌ها وشيوه‌هاي متفاوتي دارند، بخش عمده توليد فرش درکشوردرکارگاه‌هاي خانگي وبه صورت تک بافي انجام مي‌شود، بخشي به صورت غيرمتمرکز با مديريت واحد و متمرکز و بخشي نيز کاملاً متمرکزدرکارگاه‌ها ومجتمع‌هاي قاليبافي توليد مي‌شود.
* فعال‌ترين شهر کشورمان در خصوص توليد فرش دست باف کدام شهر است؟
فرشبافي در طول تاريخ در همه سرزمين ايران رايج بوده است و در هر منطقه اي با خرده فرهنگ‌ها، باورها، سبک زندگي، اقليم و آب و هوا، مواد اوليه در دسترس و مواردي از اين دست تطابق يافته و سازگاري پيدا کرده است. بنابراين نمي‌توان به آساني فرش شهر يا منطقه اي را بر فرش منطقه اي ديگر ترجيح داد. در واقع هر يک از مناطق فرشبافي ايران ويژگي‌هاي خاص خود را دارند و همين موجب تنوع بسيار بالاي فرش ايراني شده است که مي‌تواند پاسخگوي سلايق مختلف باشد.با اين حال برخي از شهرها و مناطق به دلايلي نام آشناتر شده و شهرت بيشتري پيدا کرده‌اند. براي مثال حضور برخي کمپاني‌هاي خارجي در اواخر دوره حکومت قاجاريه در ايران و تاسيس شعبه اي براي توليد و صادرات فرش در برخي شهرها به شهرت آن مناطق کمک کرد. شايد در نگاهي کلي بتوان مناطقي همچون استان‌هاي آذربايجان شرقي، فارس، اصفهان، خراسان رضوي، کرمان و... را داراي شهرت بيشتري در قاليبافي دانست.
*وضعيت صادرات فرش دست باف کشور به چه شکل است؟
صادرات فرش دستباف ايران در دو دهه اخير متوسط 500 ميليون دلاري را درهرسال تجربه کرده است که البته دردهه اخيربه دلايل گوناگون داخلي و خارجي دچارنزول شده است. براي نمونه تحريم ورود فرش ايراني به‌امريکا به عنوان بزرگترين واردکننده فرش دستباف دردنيا موجب شد تا بازار بزرگي به روي فرش ايراني بسته شود.از سوي ديگر ظهور و گسترش انواع کفپوش‌هاي جايگزين مثل فرش‌هاي ماشيني هم موجب کوچکترشدن بازارفرش دستباف شد. در کنار اينها وقوع رکود اقتصادي دربرخي ازکشورهاي اروپايي باعث شد تا فرش دستباف به عنوان يک کالاي لوکس تا حدي از سبد خانوار اروپايي حذف شود. بالا رفتن بهاي مواد اوليه فرش دستباف به ويژه در فاصله سال‌هاي 90 تا 92 و افزايش قيمت تمام شده فرش ايراني، تغيير سلايق و سبک زندگي در بخشي از بازارهاي مصرف و عواملي از اين دست در کنار هم موجب افت صادرات فرش دستباف شدند؛ اما خوشبختانه اين روند کاهشي متوقف شد و تا حدي روند افزايشي پيدا کرده است. به طوري که با دستيابي به توافق برجام، صادرات فرش ايراني به‌امريکا از سر گرفته شد و در سال 95 بيش از 359 ميليون دلار فرش دستباف از کشورمان به بازارهاي هدف صادر شد که نسبت به سال قبل از آن 23 درصد رشد داشت.5700 تن فرش دستباف در سال 95 صادر شد، که در مجموع نسبت به سال 94 بيش از 13 درصد رشد وزني و بيش از 23 درصد رشد ارزشي داشت.
*مهم‌ترين مشتري فرش دستباف ايران چه کشوري است و ميزان صادرات به اين کشورها به چه شکل است؟
خريداران فرش ايران را مي‌توان در دو دسته کلي تقسيم بندي کرد. يکي بازارهاي سنتي و ديگري بازارهاي جديد هستند.در ميان بازارهاي سنتي و قديمي‌که از ديرباز مشتري فرش ايراني بوده‌اند و فرش در سبک زندگي آنان قرار دارد مي‌توان به‌امريکا، برخي از کشورهاي اروپايي مانند آلمان، ايتاليا، سوييس، فرانسه و برخي کشورهاي عربي مانند لبنان، امارات، کويت و نيز برخي کشورها در شرق آسيا مثل ژاپن اشاره کرد.در بازارهاي جديد هم کشورهايي همچون چين، روسيه، آفريقاي جنوبي و برخي کشورهاي آمريکاي لاتين مانند برزيل قرار دارند.
*گويا صادرکنندگان فرش معاف از پرداخت ماليات هستند؟
بله. صادرات فرش دستباف از ماليات معاف است. البته اين به معناي نبود مشکلات مالياتي براي فعالان فرش نيست چرا که براي نمونه در همين شرايط کنوني خواسته فعالان فرش کشور ابقاي معافيت مالياتي فرش دستباف از ماليات بر ارزش افزوده است که قبلاً وجود داشت و در لايحه جديد تنظيمي‌دولت با نظر سازمان امور مالياتي اين معافيت حذف شده است.اميدواريم مجلس شوراي اسلامي‌با نگاه حمايتي به هنر- صنعت فرش دستباف ايران اين معافيت را به فرش بازگرداند.
*در ساليان گذشته يکي از مشکلات قاليبافان در خصوص بيمه شان بوده است، درحال حاضر مشکلات بيمه قاليبافان برطرف شده است و روند بيمه گذاري قاليبافان خانگي به چه شکل است؟
در حال حاضر طبق قانون، قاليبافان و شاغلان صنايع دستي شناسه دار مي‌توانند از خدمات تامين اجتماعي بهره مند شوند اما در اجراي اين قانون در سال‌هاي اخير به مشکل برخورده‌ايم زيرا اجراي قانون در حد اعتبارات مصوب سالانه دولت و مجلس است و چون در اين سال‌ها اعتبار لازم تخصيص نيافته است، بخشي از جمعيت قاليباف کشور از اين خدمات محروم مانده‌اند.بيمه قاليبافي براي دولت ارزان تمام نمي‌شود زيرا بر اساس قانون 20 درصد سهم کارفرما را دولت بايد بپردازد و براي بيمه شدن حدود 500 هزار نفر قاليباف، حدود هزار ميليارد تومان تعهد براي دولت ايجاد مي‌شود. با اين حال اجراي اين قانون خواسته به حق، قديمي‌و حداقلي قاليبافان است و انتظار مي‌رود مجلس شوراي اسلامي‌نيز نهايت همراهي را در تصويب بودجه مناسب براي سال آينده داشته باشد.البته در طرح حمايتي مجلس شوراي اسلامي‌براي حمايت از استادکاران صنايع دستي و فرش دستباف نيز بر اجراي قانون بيمه قاليبافي تاکيد شده است.
* در چند سال اخير کشورهاي ديگر رقيب فرش دست باف ايراني شده‌اند؟
از ديرباز کشورهايي همچون هندوستان، پاکستان، چين، ترکيه،افغانستان و نپال در کار توليد فرش دست باف فعاليت داشته‌اند، اما در همه اين سال‌ها و با همه افت و خيزهاي صادرات فرش دستباف کشورمان، همچنان ايران صدرنشين تجارت جهاني فرش دستباف است و هيچ رقيبي نتوانسته است جايگزين ايران شود.برگ برنده رقبا در بازارهاي جهاني قيمت تمام شده پايين تر است و در بحث کيفيت و اصالت به پاي فرش ايراني نمي‌رسند. برخي از رقبا مانند چين در اين سال‌هاي اخير از گردونه رقابت کنار رفته‌اند و امروز چين ديگر رقيب فرش ايران نيست، بلکه به مشتري فرش‌هاي ايراني تبديل شده است، بيش از همه هند با توليد ارزان و توان سفارش پذيري در حال رقابت تنگاتنگ با ايران است.
*چه برنامه اي براي رقبايتان داريد؟
بي گمان تلاش براي بالا بردن توان سفارش پذيري توليدکنندگان ايراني، تبليغات مفيد و موثر براي فرش ايراني، استفاده از ابزارهاي بازاريابي مانند برگزاري نمايشگاه‌هاي برون مرزي و اعزام و پذيرش هيات‌هاي تجاري مي‌تواند به توسعه بازار فرش ايران و رويارويي قويتر با رقبا کمک کند.
آخرین اخبار