براساس آيين‌نامه داخلي مجلس، در جريان بررسي کليات لايحه بودجه سالانه کل کشور پس از نطق رئيس‌جمهور، سخنگوي کميسيون گزارش خود را ارائه مي‌دهد، سپس حداکثر ۱۰ نفر از نمايندگان به عنوان مخالف گزارش کميسيون و ۱۰ نفر به عنوان موافق گزارش کميسيون به ترتيب يک نفر مخالف و يک نفر موافق هر کدام حداکثر ۱۰ دقيقه صحبت مي‌کنند. پس از آن نماينده دولت به مدت ۲۰ دقيقه و در پايان، سخنگوي کميسيون صحبت مي‌کند. به گزارش ايسنا، مجلس که در جريان بودجه در دو شيفت کاري تشکيل جلسه مي‌دهد، بعد از بررسي و تصويب کليات بودجه وارد رسيدگي به جزييات آن در بخش درآمدي و هزينه‌اي خواهد شد.پيش‌بيني مي‌شود بررسي بودجه حداقل تا دو هفته آينده ادامه داشته باشد.پيش از آغاز جلسه علني، جلسه غيرعلني تشکيل و در آن روند بررسي لايحه بودجه سال ۹۷ مورد رسيدگي قرار گرفت.به گفته نمايندگان در جلسه غيرعلني مجلس غلامرضا تاجگردون رئيس کميسيون تلفيق لايحه بودجه ۹۷ گزارشي را به نمايندگان ارائه کرد.سخنگوي کميسيون تلفيق لايحه بودجه ۹۷ ، حذف ۱۰۰ عنوان رديف متفرقه را از ويژگي‌هاي لايحه بودجه ۹۷ عنوان کرد.کميسيون تلفيق ۳۲ جلسه با دولت و رييس مجلس براي بررسي بودجه برگزار کرد. شفافيت و انضباظ و نظارت ملاک کميسيون تلفيق در بررسي بودجه عنوان شده است.
مخالفان کليات لايحه بودجه ۹۷
نماينده تبريز به عنوان مخالف با بيان انتقاداتي از لايحه بودجه و نحوه رسيدگي به آن در کميسيون تلفيق مجلس پرداخت و درخواست کرد که در جريان بررسي لايحه بودجه در صحن علني مجلس به انتقادات و اصلاحاتي که در اين زمينه مطرح مي‌شود، براي رفع ايرادات لايحه بودجه توجه شود.محمدحسين فرهنگي با بيان اينکه برخي از اولويت‌هاي برنامه ششم توسعه در نظر گرفته شده، در لايحه بودجه ۹۷ مورد توجه قرار نگرفته است، ادامه داد: در برنامه ششم بر موضوع توجه جدي به کاهش حجم دولت تاکيد شده ، ولي متاسفانه در لايحه بودجه اين موضوع را شاهد نيستيم و شاهد متورم‌تر شدن حجم دولت با اتخاذ بررسي سياست‌هاي نادرست و افزايش بودجه جاري هستيم. از ديگر سو کميسيون تلفيق نيز متاسفانه اين تورم را به رسميت شناخته است.فرهنگي از عدم توجه به بخش کشاورزي، آب و همچنين بيمه محصولات کشاورزي در لايحه بودجه ۹۷ انتقاد کرد و گفت: در همين چارچوب شاهد کاهش ۵۰ درصدي اعتبارات آب در بخش سازه و شبکه و همچنين کاهش ۵۰ درصدي اعتبارات بخش کشاورزي و کاهش ۳۰ درصدي بيمه محصولات کشاورزي هستيم.
بي توجهي بودجه به خشکسالي
در ادامه نماينده ايلام گفت که جهت‌گيري بودجه ۹۷ به سمت رفع بحران خشکسالي نيست. جلال ميرزايي در مخالفت با کليات لايحه بودجه ۹۷ گفت: نبايد با بارش برف و باران که در چند روز اخير روبرو بوديم بحران آب را به فراموشي بسپاريم. ما در همه جلسات درباره کمبود آب صبحت کرديم اما جهت‌گيري بودجه به سمت رفع بحران خشکسالي نيست.اين عضو فراکسيون اميد مجلس ادامه داد: در لايحه بودجه ۹۷ منابعي به سازمان‌ها براي بحران خشکسالي اختصاص داده شده که کارکرد آنها در اين زمينه مشخص نيست.وي با اشاره به مصوبه کميسيون تلفيق درباره ممنوعيت افزايش حقوق برخي مقامات و اعضاي هيئت علمي‌در دانشگاه‌ها در بودجه ۹۷ اضافه کرد: برخي تصميمات ما را به ياد دولت گذشته مي‌اندازد. به نام عدالت بحث افزايش حقوقها به گونه‌اي شده که مورد نارضايتي افراد تحصيلکرده، تاثيرگذار جامعه، اعضاي هيئت علمي‌دانشگاه‌هاي علوم پزشکي و قضات قرار گرفته و اين تصميم با عدالت سازگار نيست.
بودجه بادکنکي
همچنين نماينده مردم خميني‌شهر در مجلس شوراي اسلامي‌با انتقاد از پيش‌بيني ۱۹۴ هزار ميليارد تومان براي اوراق مالي در بودجه ۹۷، گفت که اين ميزان اوراق مالي، بودجه را بادکنکي مي‌کند.سيدمحمد جواد ابطحي گفت: متاسفانه بودجه خلاف اصل ۵۲ تنظيم شده و سوال اينجاست که چرا شوراي نگهبان تذکر نمي‌دهد که اصل ۵۲ رعايت شود.وي با بيان اينکه پيش‌بيني درآمدها در بودجه ۹۷ بايد به شکل کارشناسانه انجام شود، گفت: متاسفانه درآمدها شفاف نيست و ما منابع پوچ و پوک زيادي در لايحه بودجه داريم. گفته مي‌شود براي واگذاري بايد رقمي‌پيش‌بيني شود، مگر اين رقم در سال ۹۶ محقق شده است؟ از چه منبعي مي‌خواهيد آن را تامين کنيد. آيا مي‌خواهيد با کلمات بازي کنيد و مردم را سرگرم کنيد؟
بخش خصوصي در حد شعار
نماينده کاشمر در مجلس با انتقاد از کليات لايحه بودجه ۹۷ تاکيد کرد: در بودجه ۹۷ حمايت از بخش خصوصي در حد شعار باقي مانده است.بهروز بنيادي گفت: امروز همه با نگراني به ارزيابي بودجه ۹۷ خواهيم پرداخت اين لايحه در نگاه اول به نظر مي‌رسد براي شرايط اقتصادي سختي نوشته شده. در شرايطي که سررسيد بدهي‌هاي دولت‌هاي قبل فرارسيده و ۶۰۰۰ پروژه ملي و ۶۵ هزار پروژه استاني نيمه تمام بر دوش دولت سنگيني مي‌کند.
طمع به صندوق ملي
همچنين عضو کميسيون آموزش و تحقيقات با بيان اينکه بودجه ۲۱ هزار ميليارد تومان از صندوق توسعه ملي برداشت مي‌کند، گفت: برداشت از صندوق توسعه ملي۲۰۰ درصد افزايش مي‌يابد که نتيجه آن مبتلا شدن صندوق به حساب ذخيره ارزي خواهد بود.حجت‌الاسلام عليرضا سليمي‌اين بودجه را غيرعملياتي دانست و افزود: با اينکه پيشنهاد دولت در بودجه عمومي۳۶۷ ميليارد تومان است و کميسيون تلفيق بر آن افزوده است، ۳۰۰ هزار ميليارد تومان بودجه پنهان در اين لايحه وجود دارد.سليمي‌از ۱۰۰ هزار ميليارد تومان بودجه براي تسعير نرخ ارز در لايحه بودجه ۹۷ سخن گفت و يادآور شد: اين مبلغ در بودجه سال قبل ۴۵ هزار ميليارد تومان بود.
چاپ اوراق به اقتصاد آسيب مي‌زند
نماينده مبارکه نيز گفت که چاپ اوراق و اسناد در بودجه در طول پنج تا ۱۰ سال آينده آسيب جدي به اقتصاد کشور وارد مي‌کند.زهرا سعيدي گفت: در بودجه هم از بخش خصوصي استقراض شده و هم برداشت از صندوق توسعه ملي را شاهد هستيم. همچنين نظام اداري ما در حال ترکيدن است و دولت ۲۰۰ هزار ميليارد تومان براي حقوق و دستمزد پيشنهاد داده است.وي با بيان اينکه از سال ۷۷ به بعد روند نزولي بودجه عمراني پايه‌گذاري شده، خاطرنشان کرد: در ۱۰ سال گذشته بودجه عمراني از ۳۷ درصد فراتر نرفت و با اين وضعيت نمي‌توان انتظار عمران و آباداني داشت.
اصلاح نظام بودجه‌ريزي
همچنين نماينده اصفهان با انتقاد از نظام بودجه‌ريزي کشور گفت: براي رهايي از مشکلات بودجه، بايد نظام بودجه‌ريزي را اصلاح کنيم. حميدرضا فولادگر گفت: همچنان ساختار بودجه‌ريزي شيوه قبلي است که البته اصلاحات اندکي دارد. بودجه عملياتي و بودجه انعطاف پذير و متناسب با درآمدها تعريف دارد، اما هنوز نظام بودجه‌اي ما ثابت است.وي افزود: دو سوم ارقام بودجه از نظارت و بررسي‌هاي مجلس خارج است. ۱۲۰۰ هزار ميليارد رقم کلي است و حدود ۸۰۰ هزار ميليارد تومان بودجه شرکت‌ها، بانک‌ها، و مراکز انتفاعي است. چند نفر از ما توانسيتم به اين ارقام وارد شويم؟ درست است اينها شرکت‌هاي دولتي و وابسته به دولت هستند و ارقامشان در جدول وجود دارد ولي به چه ميزان به آن وارد شديم که اين مشکل هم به همان ساختار بودجه‌ريزي برمي‌گردد؟ کي قرار است اين موضوع اصلاح شود؟
موافقان کليات لايحه بودجه ۹۷
در ادامه يک عضو کميسيون تلفيق با تاکيد بر اينکه اين کميسيون با هرگونه تحميل گراني در جامعه مخالفت کرده است، گفت که در اين بودجه به دولت اجازه برداشت از صندوق توسعه ملي براي رفع بسياري از مشکلات همچون آبرساني روستايي، مقابله با ريزگردها، کمک به زلزله زدگان و سيل زدگان و تقويت بنيه دفاعي داده شده است. حشمت ا... فلاحت پيشه گفت: کميسيون تلفيق در گام اول با هرگونه گراني در هر زماني مخالفت کرد با اين استدلال که نمي‌توان در زمان رکود به جامعه گراني تحميل کرد. به همين دليل با افزايش ۵۰ درصدي نرخ حامل‌هاي انرژي همچون بنزين مخالفت نمود گرچه با اين کار منابع درآمدي دولت کاهش مي‌يابد.وي با بيان اينکه تلفيق اجازه برداشت ماهيانه دولت از مازاد منابع نفتي را در لايحه پيشنهادي حذف کرد، افزود: دولت در لايحه بودجه اجازه خواسته بود تا در زمان افزايش قيمت نفت مازاد درآمدي را برداشت و هزينه کند که مبلغي حدود ۱۰ هزار ميليارد تومان به عنوان ما به التفاوت فروش ارز حاصل از نفت خام پيش بيني کرده بود که مجلس به دليل تقويت بعد نظارتي مجلس اين بند را حذف کرد چون دولت براي چنين مجوزي بايد متمم بودجه به مجلس ارائه کند.
اصلاح ساختار بودجه
در ادامه يک عضو کميسيون اصل ۹۰ گفت: در بودجه ۹۷ نکات برجسته‌اي مورد توجه قرار گرفته است که بخشي مربوط به اصلاحات ساختاري بودجه است و تنظيم و تدوين بودجه بر مبناي عملکرد يکي از قدم‌هاي مثبت و جدي است که اتفاق افتاده است. چرا که در سال‌هاي قبل به طور ثابت درصدي را به بودجه استان‌ها اضافه مي‌شد بدون آنکه قيمت تمام شده خدمات براي مردم و مجلس مشخص شود. اين اقدام ديرهنگام رخ داد ولي گامي‌مثبت است. داود محمدي اظهار کرد: مجلس از سال‌هاي قبل به دنبال اين بود که بودجه‌ريزي مبتني بر عملکرد نهادينه شود که خوشبختانه امسال اين اتفاق افتاد. بودجه‌ريزي بر مبناي عملکرد باعث انضباط مالي، شفافيت بودجه، کاهش هزينه‌هاي کشور و افزايش بهره‌وري که از مشکلات امروز جامعه است، مي‌شود.
تلاش براي فقرزدايي
پس از آن يک عضو فراکسيون زنان با تاکيد بر توجه بودجه سال آينده به حوزه زنان، گفت: در اين بودجه براي اقشار ضعيف و آسيب‌پذير در راستاي فقرزدايي و برقراري عدالت تصميمات خوبي گرفته شده است که به طور نمونه افرادي که کمتر از دو ميليون و ۳۰۰ هزار تومان حقوق مي‌گيرند، از پرداخت ماليات معاف شدند.سيده فاطمه ذوالقدر اظهار کرد: اقتصاد کشور به رهايي از اقتصاد دولتي و توجه به صنايع کوچک، توليد و کاهش وابستگي به درآمدهاي نفتي نياز دارد که اين موضوع در لايحه بودجه ۹۷ ديده شده است.وي افزود: از طرف ديگر در بودجه ۹۷ موضوع برداشت‌هاي بي‌رويه و خارج از عرف از صندوق توسعه ملي حذف شده و برداشت نيز منوط به بازگشت سرمايه و ارزش افزوده براي کشور خواهد بود.
انضباط مالي
در ادامه نماينده اردل و فارسان گفت: لايحه بودجه ۹۷ عملياتي و از نظر مالياتي و بودجه‌اي شفاف و داراي انضباط مالي است.علي کاظمي‌بابا حيدري افزود: اولويت‌هاي بودجه ۹۷ شامل بافت فرسوده، اشتغال، حمايت از رونق توليد، محيط زيست، ريزگردها، احداث ريل آهن در استان‌هاي فاقد مسير ريلي، صادرات غيرنفتي و توجه ويژه به اشتغال جوانان، عشاير و روستاييان است.نماينده اردل و فارسان احياي بافت فرسوده و توجه به محيط زيست را بسترساز بهبود اشتغال و بهبود هواي تنفسي در شهرها دانست و افزود: با آغاز احياي بافت فرسوده مشاغل مرتبط بسياري رونق خواهد گرفت. همچنين با توجه دولت به مساله پسماند و تجهيز ناوگان حمل و نقل عمومي، خودروهاي شخصي و موتورسيکلت‌ها بستر بسيار خوبي براي بهبود نرخ اشتغال به ويژه اشتغال جوانان به وجود مي‌آيد.
بودجه برمبناي برنامه ششم
سپس نماينده سبزوار با بيان اينکه تنظيم بودجه بر اساس برنامه ششم از مهمترين خصوصيات بودجه ۹۷ است، گفت که در اين بودجه توجه ويژه‌اي براي حل مشکل ريزگردها، اشتغال و کاهش فقر شده است. حسين مقصودي توجه به حل مشکل ريزگردها، اشتغال و کاهش فقر در کنار توجه به روستاييان را از جمله ويژگي‌هاي مثبت بودجه ۹۷ برشمرد و افزود: عليرغم اينکه در مصوبات تلفيق تلاش شده که به وضعيت معيشتي معلمان و پرداخت پاداش خدمت آنها توجه شود، اما اين توجه کافي نيست. بايد به داد معلمان و آموزش و پرورش برسيم چون حق آنها داده نشده است.به گفته مقصودي، ۶۵ هزار معلم در آستانه بازنشسته شدن هستند که ما از مقام معظم رهبري درخواست دادن مجوز براي برداشت حداقل دو ميليارد دلار از محل صندوق توسعه ملي براي دادن پاداش پايان خدمت آنها و حق و حقوق معلمان را داريم.
واگذاري پروژه به بخش خصوصي
از سوي ديگر يک عضو کميسيون صنايع و معدن مجلس از واگذاري ۱۴ هزار پروژه از ۷۰ هزار پروژه نيمه تمام به بخش خصوصي و مشارکت دولت با اين بخش خبر داد.رمضانعلي سبحاني‌فر توجه به توليد و اشتغال، تغييرات اساسي در ساختار بودجه نويسي، جايگزين شدن بودجه بر مبناي عملکرد و شفافيت به جاي چانه‌زني، جلوگيري از مفاسد اداري و اقتصادي، ساماندهي رديف‌هاي اصلي و حذف بخشي از رديف‌هاي متفرقه، توجه به آب و آبرساني، محيط زيست و ريزگردها و حمل و نقل ريلي ، ساماندهي حمل و نقل عمومي، احياي بافت فرسوده و ساماندهي ۱۱ ميليون حاشيه نشين، بهبود بنيه دفاعي و اهميت به صنعت گردشگري، را از مهمترين اولويت‌هاي لايحه بودجه ۹۷ برشمرد.وي افزود: توجه به معيشت و اشتغال و گسترش عدالت اجتماعي از طريق باز توزيع يارانه‌ها و بهبود وضعيت معيشتي سه ميليون نفر از شهروندان زير خط فقر مطلق کشور از ديگر ويژگي‌هاي لايحه بودجه است.
غناي اقتصادي با فقر فرهنگي
در ادامه رييس کميسيون فرهنگي مجلس بيان کرد: غناي اقتصادي همراه با فقر فرهنگي ما را به جايي نمي‌رساند لذا در کنار توجه‌اي که به مسائل اقتصادي و اشتغال در لايحه بودجه شده بايد مسائل فرهنگي نيز مورد توجه قرار گيرد. جمشيد جعفرپور بيان کرد: بودجه نقاط قوت فراواني دارد از جمله توجه به عدالت مالياتي است. اصلاح ماليات پلکاني حقوق کارکنان جزء نقاط قابل دفاع بودجه امسال است. بودجه ۹۷ به دنبال شفافيت مالي است. اينکه ميزان نظارت به اعتبارات پرداخت شده به نهادهاي عمومي‌را بالا برده است. بافت فرسوده را مورد توجه قرار داده است و همچنين از طرح تحول سلامت به شکل مديريت شده‌اي حمايت کرده است. با توجه به شرايط کشور اين طرح بايد مورد دفاع قرار گيرد. اين طرح از نکاتي است که رضايت عمومي‌جامعه را جلب کرده است. در نهایت پس از سخنان موافقان و مخالفان بودجه در مجلس نمایندگان ملت تصمیم گرفتند با اعلام رای خود نظر نهایی بهارستان درباره کلیات بودجه را اعلام کنند. در این رای گیری نظر مخالفان و موافقان افزونی گرفت و در نهایت با 120 رای مخالف 83 رای موافق و 9 رای ممتنع کلیات بودجه در صحن علنی مجلس رای شد. اکنون کمیسیون تلفیق و دولت مجددا باید با اعمال نظر نمایندگان و نیز رایزنی با مخالفان کلیات بودجه مرحله جدیدی را برای بررسی دخل و خرج دولت در سال آینده آغاز کنند.
