گروه اقتصاد کلان – کورش شرفشاهی: اقتصاد کشورها بر پایه درآمدهای گوناگون استوار است که بستگی به تعریف و زیرساختهای آن کشور دارد. در کشورهایی که ذخایر زیرزمینی مانند نفت و گاز دارند، اقتصاد تک محصولی وابسته به نفت بزرگترین چالش آنهاست و کشورهایی که معادن طلا، ذغال سنگ و... دارند، هزینه های کشورشان را فروش این ذخایر تامین می کنند. اما در کشورهای پیشرفته به ویژه آنهایی که بخش خصوصی قوت بیشتری دارد و از چاههای نفت گرفته تا معادن به بخش خصوصی تعلق دارد، هزینه و درآمد دولتها بر پایه مالیات استور است. بی شک مالیات مهمترین منبع درآمدهای عمومی در ایجاد اقتصادی خودکفا، تولید محور و پایدار است. در اقتصاد مالیات محور بی ثباتی های جهانی تاثیر چندانی ندارد زیرا هرچقدر مردم درآمد بیشتری داشته باشند، مالیات بیشتری می پردازند. اما در کشورهایی با اقتصاد تک محصولی وابسته به منابع و ذخایر زیر زمینی، کوچکترین باد ناموافق می تواند چالش بزرگی ایجاد کند.
تهدید تحریم بر اقتصاد
اما با شدت گرفتن تحریم ها و سنگ اندازی غرب در مسیر پیشرفت کشور، فروش نفت برای اقتصاد تک محصولی ایران با چالش رو به رو شد و همین امر مسوولان را به فکر انداخت از دیگر ظرفیت های اقتصاد یعنی معادن و مالیات استفاده کنند. جایگزینی مالیات به جای نفت، آرزویی دیرینه ای است که سالها بر سر آن بحث می شد تا آنکه در بودجه به سوی آن حرکت کردیم.منابع طبیعی همچون نفت و گاز همواره با خطر کاهش و اتمام مواجه هستند، در حالی که مالیات هرگز از ثبات بیشتری برخوردار است و می توان روی دریافت آن حساب کرد.تجربه موفق کشورهای توسعه یافته نشان می دهد که اتکا به منابع مالیاتی در اقتصاد، باعث ثبات در مدیریت کشورشان شده این در حالی است که بودجه های کشورمان هرگز محقق نشده و همواره با کسری رو به رو بوده و ناچار شده ایم بخش های دیگر بودجه همچون اعتبارات عمرانی را قربانی بودجه های جاری کنیم.اما مالیات تنها یک مساله اقتصادی نیست بلکه ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی دارد. نباید فراموش کرد که مالیات، نوعی بدهی است که باید ادا شود. مالیات، مشارکت در تامین هزینه های عمومی کشور است و با توجه به اینکه نظام اسلامی بهصورت عام به ارائه خدمت به همه مردم میپردازد، افرادی که از پرداخت مالیات سرباز می زنند، در حقیقت در حق دیگر افراد جامعه که مالیات خود را به شکل قانونی و صحیح پرداخت می کنند، اجحاف می کنند. با توجه به همه مزایایی که می توان برای پرداخت مالیات تشریح کرد، این نگرانی و سوال وجود دارد که چرا مردم برای پرداخت مالیات رغبت نشان نمی دهند و از زیر بار این مسوولیت اقتصادی می گریزند.
نگرانی مردم از نبود شفافیت
در این رابطه عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه پرداخت مالیات یک دین عمومی است و در پرداخت آن شکی وجود ندارد گفت: بزرگترین مشکل این است که مردم از محل هزینه کرد مالیات خبر ندارند و همین ناآگاهی باعث شده گمان کنند مالیاتی که می پردازند صرف اموری نامناسب می شود.
غلامعلی جعفرزاده ایمن آبادی خواستار احترام به مالیات پردازان شد و گفت: باید برای مالیات پردازان حق قایل شویم و به آنان اجازه دهیم مسیر پولی که می پردازند را شناسایی و ردیابی کنند، اما متاسفانه در کشور ما شفافیتی برای مالیات تعیین نکرده ایم.
وی با اشاره به مشاهدات خود از سفر به کشورهای پیشرفته گفت: در دنیا مردم نسبت به اموال دولت بی تفاوت نیستند. وقتی در این کشورها وارد اتوبوس می شویم و می بینیم که بچه ای صندلی اتوبوس را پاره می کند یا با خودکار آن را خط خطی می کند، مردم به سرعت اعتراض می کنند، زیرا می دانند با پول مالیاتی که داده اند صندلی این اتوبوس خریداری شده است.
نماینده رشت با اعلام اینکه در کشورهای توسعه یافته مردم می دانند پولی که بابت مالیات داده اند، برای چه مواردی هزینه می شود گفت: به همین دلیل وقتی می بینند بچه ای صندلی اتوبوس را پاره می کند، به سرعت اعتراض می کنند و به مادر بچه می گویند که بچه ات را کنترل کن، زیرا این صندلی با پول مالیات من درست شده است.
وی با تاکید بر اینکه رفتار این بچه و اعتراض مردم خاطره نیست، بلکه با چشم خودم دیده ام گفت: مردم برای اموال حکومتی دل می سوزانند، زیرا می دانند که پولش را داده اند. مردم در خارج از کشور اجازه نمی دهند عده ای جوان نیمکتی در پارک را تخریب کنند یا بخشی از اموال عمومی را ضایع کنند.
جعفرزاده با ابراز تاسف از اینکه مردم در کشورهای توسعه یافته برای اموال عمومی دل می سوزانند، اما مردم ایران دلشان برای اموال عمومی نمی سوزد گفت: مشکل اینجاست که مردم ایران نمی دانند پولی که بابت مالیات می دهند، کجا و چگونه هزینه شده است.
وی با تاکید بر اینکه دولتمردان از باورهای مردم خبر ندارند گفت: شفاف تر بگوییم، مردم رغبتی به پرداخت مالیات ندارند، زیرا نگران نحوه هزینه کرد آن هستند و به صراحت اعلام می کنند که مالیات دریافتی از مردم، جیب برخی آقایان و آقازاده ها را پر می کند و صرف توسعه و آبادانی کشور نمی شود.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس افزود: اگر سازمان امور مالیاتی به مودیان مالیاتی اعلام کند که مالیات آنان را کجا هزینه می کند، بی شک رغبت آنان به پرداخت مالیات بیشتر می شود.
وی با اشاره به مقاومت هایی که جامعه پزشکی برای نصب کارت خوان از خود نشان می دهد گفت: اکنون مشاهده می کنیم که پزشکان برای پرداخت مالیات مقاومت می کنند
جعفرزاده با ابراز تاسف از اینکه پزشکان کارت خوان نصب نمی کنند و بهانه های عجیبی می آورند گفت: پزشکان می گویند نمی توانیم از کارت خوان استفاده کنیم که بدترین بهانه است، اما به عقیده من مشکل این جاست که چون پزشک نمی داند پولی که می دهد، کجا هزینه می شود، برای پرداخت مالیات مقاومت می کند.
وی افزود: اگر به جامعه پزشکان اعلام کنیم که فلان عدد را از پزشکان مالیات می گیریم و در فلان بخش های پزشکی هزینه می کنیم، بی شک رغبت آنان بیشتر می شود به ویژه آنکه پزشکان را برای نظارت دعوت کنیم. به نوعی که انجمن های پزشکی و سازمان نظام پزشکی را دعوت کنیم بر پرداخت این مالیات نظارت کنند. در این صورت نه تنها در پرداخت مالیات مقاومت نمی کنند، بلکه قول می دهم بیشتر هم مالیات می دهند. نماینده رشت در پاسخ به اینکه آیا مقاومت پزشکان در پرداخت نکردن مالیات را تایید می کنید گفت: متاسفانه اکنون پزشکان مالیات نمی دهند، کارت خوان نصب نمی کنند و فرار مالیاتی دارند که همه این موارد کار بسیار ناپسندی است و بنا هم ندارم فرار مالیاتی پزشکان را توجیه کنم، زیرا توجیه پذیر نیست که بخش پولساز کشور از پرداخت مالیات شانه خالی کند، اما این طرف قضیه را هم ببینیم و بپذیریم که هیچ شفافیتی در نحوه هزینه کرد مالیات ها وجود ندارد. وی در پاسخ به اینکه گمان نمی کنید فرهنگ پرداخت مالیات در کشور وجود ندارد و از این بابت ضربه می خوریم گفت: باید بررسی کنیم که دنیا چگونه فرهنگ پرداخت مالیات را برای مردمانش جا انداخت؟ باید مشخص کنیم راهکار کشورهای پیشرفته چه بود.
جعفرزاده بهترین روش را هزینه کرد مالیات برای منافع همان صنف شد و گفت: کشورهای پیشرفته دخل و خرج را در یک صنف تعریف کردند. بدین معنا که از هر صنفی مالیات گرفتند، ابتدا برای بهبود وضعیت همان صنف هزینه کردند. در نتیجه صنف پرداخت مالیات را قبول کرد زیرا تاثیرات مالیات را در بخش اقتصادی خودش دید و البته خودشان نیز بر نحوه هزینه کرد آن نظارت کردند.
وی افزود: چون مردم در کشورهای توسعه یافته در جریان مالیات قرار داشتند، متوجه شدند مالیاتی که می پردازند، به جیب فلان آقا یا آقازاده نمی رود یا فلان مسوول یک شبه ویلای لواسان نمی خرد، بلکه کل آن مالیات صرف بهبود وضعیت همان صنف شد. بنابر این بهتر است سازمان امور مالیاتی، شفاف سازی در هزینه کرد مالیات را در دستور کار قرار دهد.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه در پاسخ به اینکه بهتر نیست وقتی فرار مالیاتی را شاهد هستیم، مردم را وادار به پرداخت مالیات کنیم گفت: مسوولان ما دایم می گویند که کشورهای توسعه یافته از مردم مالیات می گیرند و با آن کشور را اداره می کنند، اما سوال من این جاست که کدام کشوری را سراغ دارید که با زور از مردمش مالیات بگیرد و موفق شده باشد؟
وی با تاکید بر اینکه امروزه پرداخت مالیات در دنیا به صورت خود اظهاری است گفت: جالب اینکه مودیان مالیاتی در کشورهای پیشرفته حتی یک سنت خلاف نمی گویند.
جعفرزاده در پاسخ به اینکه چرا وقتی سازمان مالیاتی ایران نیز مبنی خوداظهاری را گذاشت، نتیجه نداده و مردم اعداد درستی اعلام نمی کنند گفت: اشکال از مسوولان است، زیرا مسیر مالیات را کانالیزه نکرده ایم. ما اول باید دریافت مالیات را کانالیزه کنیم و به مودی بگوییم پولی که بابت مالیات از شما دریافت می کنیم، فلان عدد است و در فلان جا هزینه می کنیم. نظارت را هم به خودشان واگذار کنیم و بعد ببینیم خود اظهاری چگونه صورت می گیرد و نتیجه می دهد.
وی خواستار برقراری ارتباط و تعامل مسوولان با مودیان مالیاتی شد و گفت: باید بدانیم که فرهنگ سازی با اقناع پیش می رود و هرگز فرهنگ سازی با زور سرنیزه صورت نگرفته . اگر هم کسی از این روش استفاده کرده، نتیجه نداشته است.
نماینده رشت در پاسخ به اینکه اکنون بیشترین فرار مالیاتی در کدام صنف و به چه دلیل است؟ گفت: هیچ صنفی را نمی توانیم از فرار مالیاتی مستثنا کنیم و تمام اصناف درگیر پنهان کاری هستند. اما باز هم دلیل نبود شفافیت است. وقتی حکومت از مودی مالیاتی پنهان می کند که مالیاتش را کجا هزینه کرده، مودی نیز دارایی اش را پنهان می کند، زیرا اعتقاد دارد به جای آنکه من مالیات بدهم و فلان آقازاده در فلان گوشه از دنیا با پول مالیات من صفا کند، بهتر است پولم را برای خودم نگه دارم. وی در پاسخ به اینکه مگر می شود مردم در جریان همه امور قرار بگیرند و آیا به موارد پنهانی در اداره کشور معتقد نیستید گفت: من نمی گویم دولت همه چیز را در اتاق شیشه ای قرار دهد، شاید بخشهایی از هزینه کرد دولت باید مخفی بماند که شکی هم در آن نیست، اما آن بخشهایی که قابل اظهار و اعلام است، شفاف اعلام شود. جعفرزاده با تاکید بر اینکه مبادا از اظهارات من مخالفت با دریافت مالیات استنباط شود گفت: من 100 درصد موافق گرفتن مالیات هستم و شک نکنید که کشور باید با مالیات بچرخد، اما باید با کار فرهنگی و اقناع کردن مودیان باشد.
وی در پاسخ به اینکه نصب کارت خوان برای دریافت مالیات را موثر می دانید؟ گفت: کارت خوان مانند بسیاری از ابزارها، وسیله ای برای شناسایی درآمد مودیان است. این قبیل ابزار، سیستم کنترل هستند. اما قبل از آنکه مکانیسم را فعال کنیم، باید عقل و دل را بر این مکانیسم حاکم کنیم و مودیان معتقد به پرداخت مالیات بشوند. نماینده رشت با تاکید بر اینکه فرهنگ سازی زمان می برد گفت: اکنون که پزشکان برای نصب کارت خوان مقاومت می کنند، عده ای تاکید می کنند که باید مودی را وادار به پرداخت مالیات کنیم. اما تاکید من بر این است که با زور چیزی حل نشده و از این پس هم حل نخواهد شد. بهتر است بگوییم در ایران زور جواب نمی دهد، زیرا مردم ایران تابع زور نیستند. وی با یادآوری اینکه وقتی اعلام شد 9 درصد ارزش افزوده می گیریم و یک درصد آن را صرف سلامت جامعه می کنیم، تکلیف کسانی که مالیات ارزش افزوده می پردازند با یک درصد آن روشن شد گفت: مردم دانستند که از این پس به بیمارانی کمک خواهند کرد که جلوی بیمارستانها زیرانداز انداخته اند تا بیمارشان مداوا شود. جعفرزاده با اعلام اینکه اکنون فرار مالیاتی در وکلای دادگستری داریم گفت: اگر به وکلای دادگستری بگوییم که درصد مشخصی از مالیات دریافتی آنان صرف آزاد سازی زندانیان می شود، به زندانیان شغل یاد می دهیم، برایشان کار ایجاد می کنیم، برای کاهش بزهکاری هزینه می شود یا برای حق الوکاله افراد مظلومی هزینه می شود که حقشان دارد از بین می رود اما توان پرداخت حق الوکاله را ندارند، آنگاه ببینیم وکلا نیز پای کار می آیند و مالیات می پردازند.
