امید به تداوم حرکت چرخ دنده های اقتصاد

محمد انیسی طهرانی
کارشناس سیاست بین‌الملل

شمارش معکوس برای به پایان رسیدن سال 2021 آغاز شده است. سال دوم همه گیری کووید 19 برای بازارهای مالی جهان، تقریبا به اندازه سال اول غم انگیز بود. اما گشایش های مالی و تجاری در سال 2021 قابل توجه است. افزایش قیمت های انرژی و مواد غذایی موجب صعود نرخ تورم و در نتیجه بازارهای اوراق قرضه را متلاطم کرده است. در حالی که چین شاهد کاهش یک تریلیون (هزار میلیارد) دلاری در بخش های سنگین وزن فناوری و دارایی های خود بوده است. ترکیه گرفتار در هرج و مرج ارزی، بیت کوین همراه با نوسانات بسیار، اما نفت و گاز با افزایش قیمت 40 الی 50 درصدی، برنده بزرگ این شرایط بودند. در ادامه، فعالیت بازارها در سال 2021 مورد بررسی قرار خواهد گرفت؛ اول، سهام: ساخت، تولید واکسن کووید 19 و آغاز محرک های بانک های مرکزی، دلایلی بودند که ارزش بازار سهام 50 کشور از نظر شاخص جهانی «ام اس سی آی» MSCI، به رقم 10 تریلیون دلار دست یافت. البته میان بازدهی سود شرکت ها و همچنین بازارهای مالی، تفاوت آشکاری به چشم می آید. وال استریت رشد 23 درصد را ثبت، اما تقریبا 65 درصد از سود، متعلق به شاخص NDX (سهام شرکت های غیر مالی حاضر در بورس های معتبر جهان) و به لطف تنها پنج شرکت مایکروسافت، گوگل، اپل، انویدیا Nvidia (شرکت فناوری چند ملیتی آمریکایی) و تسلا بوده است. سهام بانک‌های اروپایی با رشد 33 درصدی، بهترین سال خود را نسبت به یک دهه گذشته سپری کردند.
دوم، نفت و گاز: از آنجایی که اقتصادهای بزرگ جهان، تشنه منابع انرژی هستند، زمانی که محدودیت های کرونایی کاهش، سفر، رفت و آمدهای درون شهری تحرک جدیدی آغاز کردند، بازارها با شوک تقاضا مواجه، و نفت - گاز با افزایش 40 و 50 درصدی، بهترین قیمت ها را حتی نسبت به قبل از همه گیری ثبت کردند. قیمت فلزات اساسی در ماه آوریل (فروردین) با رشد خوب برای دومین سال متوالی نزدیک به 25 درصد جهش کرد. اما طلا روند کاهشی به خود گرفت. بازارهای محصولات کشاورزی با افزایش و از همه جالب تر بهای قهوه 67 درصد رشد کرده است.
سوم، سقوط سهام غول های چینی: وضع قوانین جدید در چین و سرکوب برجسته ترین شرکت های پکن، تقریبا تمام جنبه های زندگی مدرن را تحت تاثیر قرار داده به نحوی که میلیاردها دلار از ارزش سهام این شرکت ها در بورس اوراق بهادار چین و هنگ کنگ از بین رفته و سرمایه گذاران را متحیر کرده است. از جمله ارزش سهام شرکت های «علی بابا»، نمونه چینی آمازون، نزدیک به 50 درصد و «رایز اِجوکیشن» Rise Education که در زمینه آموزش آنلاین فعالیت می کند، 91 درصد سقوط کرد. آموزش و تدریس خصوصی آنلاین، برنامه های پخش موسیقی، خرید اشتراک دوچرخه، تحویل غذا و وسایل سرگرمی، از جمله شرکت هایی بودند که به دلیل نگرانی های امنیت ملی و ضوابط ضد انحصار، محدودیت های سختی از طرف دولت پکن بر آنها تحمیل شده است. همچنین شرکت های ساختمان سازی در وضعیت رکود کم سابقه ای گرفتار شده اند.
چهارم، افزایش حیرت انگیز سهام «مِم» ها: معامله گران خرده فروش، امسال در وال استریت گام بزرگی در افزایش حجم معاملات در سهام به اصطلاح «مِم» MEME برداشتند. «مِم» به شرکت هایی گفته می شود که سهام آنها توسط صاحبان و طرفداران، در شبکه های اجتماعی به طور گسترده تبلیغ می شود. سهام GameStop (شرکت بازی های ویدئویی و لوازم الکترونیک) در ژانویه (دی) نزدیک به 2500 درصد و شرکت AMC Entertainment (فعال در حوزه زنجیره سینمای آمریکا) یکی دیگر از مِم های مورد علاقه، حدود 1350 درصد رشد داشته است. «تسلا»، قهرمان بخش خودروهای الکتریکی، پس از اندکی لغزش در اوایل سال، مجددا بهبود یافت.
پنجم، تزلزل در اقتصاد ترکیه: سقوط لیر ترکیه به ندرت اتفاق می افتد، اما کاهش ارزش آن در مقابل دلار در سال 2021 حیرت انگیز بود. تغییر روسای بانک مرکزی، افزایش تورم و کاهش دستوری نرخ سود بانکی، بی‌ثباتی را در بازارهای مالی و پولی به همراه آورد که در اول ژانویه 2021 (12 دی 1399) هر دلار آمریکا برابر با 7،43 لیر مبادله می شد، این رقم در 19 دسامبر (28 آذر 1400) بالاترین حد 16،66 را ثبت کرد.
ششم، تپش های تورم: افزایش نرخ تورم در سال 2021 به نگرانی اصلی سرمایه گذاران تبدیل شد، چرا که این بیماری همه گیر (کووید 19) زنجیره تامین کالای جهانی را مختل و برآورده ساختن تقاضا برای همه فرآورده ها از ریزتراشه تا چیپس سیب زمینی را دشوار کرد.
ایالات متحده در جهش قیمت ها با 6.8 درصد، پیشتاز کشورها بود، سپس بریتانیا با 5.1 – منطقه یورو 4.9 – چین 2.3 و در نهایت ژاپن با 0.1 درصد؛ کمترین نرخ را در میان کشورهای صنعتی به خود اختصاص داد. با افزایش تورم آمریکا به بالاترین سطح خود از دهه 1980، فدرال رزرو این ماه (دسامبر) اعلام کرد که بازخرید اوراق قرضه خود را در دوران همه گیری زودتر از آنچه قبلا انتظار می رفت، پایان می دهد.
هفتم، بازار اقتصادهای نوظهور: سرمایه گذاران امید زیادی به بازارهای نوظهور در سال جاری داشتند، اما ثابت شده که پیش بینی ها واقع بینانه نبوده است. سهام شرکت EM که در چین ثبت شده و صندوقی است که اکثر دارایی های خود را در اوراق بهادار از کشورهایی با اقتصادهای نوظهور سرمایه گذاری می کند، 7 درصد ارزش خود را از دست داده است.
هشتم، ارزهای دیجیتال: بیت کوین با نزدیک شدن به 68،000 دلار در 9 نوامبر (18 آبان) حتی با توجه به ملاک های چرخه آزاد این بخش، وحشی ترین سال برای ارزهای دیجیتال بود. جهش نزدیک به 70 درصدی بیت کوین ممکن است در مقایسه با رشد 300 درصدی سال گذشته ناچیز به نظر برسد، اما علیرغم سرکوب چین در ماه می (اردیبهشت - خرداد) که باعث شد قیمت آن تقریبا به نصف کاهش یابد، در ادامه، روند صعودی خود را تداوم داد. دوج کوین هم که در سال 2013 به عنوان یک شوخی برای بیت کوین راه اندازی شد، در ژانویه از 90 ده هزارم درصد، رشد خود را آغاز تا 7 می (17 اردیبهشت) به رقم 69 صدم درصد افزایش پیدا کرد و سپس روند آن نزولی شد.
نهم، انتشار اوراق سبز: رویای سبز شدن امسال همچنان در مرکز و پیشرو باقی مانده است. انتشار اوراق قرضه سبز (نوعی ابزار با درآمد ثابت است برای جمع آوری منابع مالی برای پروژه های اقلیمی و زیست محیطی) نزدیک به نیم تریلیون دلار از آن جمله است. شاخص بازار مالی ESG که مخفف Environmental, Social and Governance می باشد، سرمایه گذاری در شرکت هایی است که بر مبنی سه رکن سازگاری زیست‌محیطی، اجتماعی و حاکمیتی مانند خودرو سازی تسلا، انتخاب شده اند. شاخص ESG ها در جهان بیش از 2 درصد و در میان دوستداران محیط زیست در چین بیش از 40 درصد افزایش یافته است.
برآیند بررسی وضعیت اقتصادی سال 2021 حکایت از آن دارد که علیرغم تداوم همه گیری ویروس کووید 19 و شیوع سویه های مختلف مانند دلتا و امیکرون و همچنین افزایش نرخ تورم، اما با واکسیناسیون گسترده، چرخ دنده‌های اقتصاد حرکت خود را آغاز کردند. افزایش ارزش شاخص های بازارهای مالی، مژده تولید بیشتر کالا و خدمات، در نتیجه مصرف بیشتر را می دهند. چشم انداز امیدبخشی که تداوم آن برای سال 2022 دور از انتظار نمی باشد.