گروه اقتصاد کلان: کلیات طرح صیانت روز سه‌شنبه هفته جاری با حاشیه‌های فروان با 18 رای موافق در کمیسیون مشترک طرح حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی به تصویب رسید، هر چند که بعد از آن گفته شد که تصویب آن ابطال شده است و قرار است این طرح در صحن علنی مطرح شود. در این حال روز گذشته اعلام شد که تعداد نمایندگانی که خواستار لغو طرح صیات شده‌اند از 150 نفر عبور کرده است. به گزارش «تجارت»، البته لغو طرح صیانت به هیچ عنوان به معنای پایان کار نیست. در حال حاضر اعضای کمیسیون ویژه دو راه را پیش رو دارد؛ راه اول اینکه همان طرح صیانت اولیه که در تابستان رائه شد را در کمیسیون تصویب کنند و راه دوم اینکه طرحی که 9 بهمن ارائه شده است را برای اخذ اصل 85 به مجلس بیاورند. البته این در حالی است که نوری، عضو کمیسیون ویژه بررسی طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی، اجرا و تصویب طرح صیانت را تا پایان سال ۱۴۰۰ رد کرده بود و همچنین کاهش سرعت اینترنت را با طرح صیانت بی‌ربط خواند. با این وجود کارشناسان نسبت به تبعات و آثار این طرح هشدار می‌دهند و معتقدند طرح صیانت از برخی مسیرها منجر به محدودیت اینترنت و در نتیجه استفاده از فیلتر شکن‌ها و اپلیکیشن‌ها می‌شود که مستقیما با کسب و کار مردم ارتباط دارد. اما فارغ از تمامی این مسائل و حاشیه‌ها و مخالفت‌هایی که به این طرح صورت گرفته است به هر حال این سووال در اذهان عمومی وجود دارد که تصویب و اجرای این طرح چه اثری بر اینترنت و به خصوص کسب و کارهای اینترنتی دارد. آیا طرح مذکور باعث از بین رفتن شغل‌هایی می‌شود که در این سال‌ها در فضای مجازی شکل گرفته است؟
یا اساسا این طرح تاثیری بر ایجاد محدودیت بر فضای مجازی ندارد؟ گزارش مرکز آمار ایران می‌گوید شغل ۱۱ میلیون نفر ایرانی به شبکه‌های اجتماعی وابسته است و ۸۳ درصد درآمد کسب‌وکارهای تجارت الکترونیک از اینستاگرام است. مرکز آمار چندی پیش گزارشی منتشر کرد که نشان می‌داد ۶۵ درصد مردم ایران از شبکه‌های مجازی و پیام‌رسان‌های استفاده می‌کنند. نکته جالب اینکه ۲۰ درصد کاربران (معادل ۱۱ میلیون نفر) از طریق شبکه‌های مجازی کسب درآمد می‌کنند. یعنی درآمد و اشتغال ۱۱ میلیون ایرانی وابسته به اینترنت است. نکته قابل توجه این است که گزارش مرکز آمار ایران می‌گوید ۸۳ درصد کسب‌وکارهای آنلاین، علاوه بر ارائه خدمات و کالاهای خود بر بستر وب، از اینستاگرام، واتس‌آپ، تلگرام و … هم برای فروش استفاده می‌کنند.
اینستاگرام با ۸۳ درصد و واتس‌آپ با سهم ۵۳ درصدی در صدر استفاده کسب‌وکارها قرار دارد. حالا به نظر می‌رسد طرح صیانت از فضای کسب‌وکار اشتغال و درآمدزایی ۱۱ میلیون نفر را مستقیما نشانه گرفته است. محمد کشوری، کارشناس فناوری اطلاعات در این خصوص به تجارت‌نیوز گفت: هنوز جزئیات طرح صیانت بررسی نشده اما تصویب کلیات از آن جهت که باب ورود به مواد و تبصره‌های این طرح را باز می‌کند اهمیت دارد و مورد انتقاد شدید کاربران اینترنت قرار گرفته است. اما جزئیات طرح صیانت بر اساس آخرین نسخه منتشر شده چیست و در صورت تصویب چه اتفاقی خواهد افتاد؟ بر اساس آخرین نسخه طرح صیانت که نهم بهمن ماه امسال در ۲۲ ماده تنظیم شده، در طرح صیانت عملا به مسدودسازی و فیلترینگ هیچ شبکه اجتماعی اشاره نشده است. بلکه مساله محدودسازی اینترنت مطرح است و بیشتر متوجه اپلیکیشن‌های فضای مجازی مانند اینستاگرام و تلگرام و توییتر است. همچنین احتمالا امکان استفاده از فیلترشکن هم وجود ندارد! کشوری عنوان کرد: مسدودسازی هیچ شبکه اجتماعی به صراحت در این طرح اعلام نشده است. اما با مسدود شدن فیلترشکن‌ها عملا دسترسی به آن دسته از پلتفرم‌هایی که در حال حاضر فیلتر هستند غیرممکن می‌شود. با توجه ضوابط اعلام شده احتمالا دسترسی به سایر پلتفرم‌های فضای مجازی هم محدود می‌شود. کشوری هم می‌گوید: اگر فرض را بر این بگیریم که آخرین نسخه منتشر شده از جزئیات طرح صیانت، تصویب شود، در قدم بعدی کمیسیون عالی تشکیل شده برای این طرح وجاهت قانونی پیدا می‌کند که می‌تواند ضوابط و شرایط کسب‌وکارهای مجازی و آنلاین و پلتفرم‌های فضای مجازی را تصویب کند.
وزارت ارتباطات هم می‌تواند فیلترشکن‌ها را مسدود کند. برای خاطیان نیز مجازات‌هایی از جرایم مالی تا کاهش پهنای باند اعمال می‌شود. اما بسیاری از صاحبان و شاغلان کسب‌وکارهای تعطیل‌شده در سال‌های بعد از کرونا برای کسب درآمد به بستر اینترنت و شبکه‌های اجتماعی پناه آورده‌اند. از سوی دیگر، بسیاری از مشاغل نیز به‌نوعی با فضای اینترنت پیوند خورده‌اند. این رویه‌ای بوده است که در کشورهای دیگر هم اتفاق افتاده و ایران هم از این قاعده خارج نبوده است. آن طور که گزارش‌های رسمی مرکز آمار نشان می‌دهد، در پایان پاییز امسال ۵۹٫۱ درصد از جمعیت کشور در بازار کار ایران حضور نداشته‌اند. بدین معنا که از جمعیت بالغ بر ۸۴ میلیون نفری، تنها ۲۳٫۵ میلیون جزو شاغلان بوده‌اند و جزو آمار مشارکت اقتصادی محاسبه می‌شوند. طی چند سال اخیر به‌ویژه استارتاپ‌ها کمک ویژه‌ای به بهبود اشتغال‌زایی در ایران کرده‌اند.
حال طرح صیانت می‌تواند ادامه حیات این استارتاپ‌ها را هم با تهدید جدی مواجه سازد. در همین زمینه چندی پیش رضا الفت‌نسب، عضو هیات مدیره انجمن کسب‌وکارهای مجازی، گفته بود: کسانی که این طرح را نوشتند هیچ دغدغه‌ای درباره استارتاپ‌ها نداشتند. شاید عده‌ای بگویند که این طرح ارتباطی به استارتاپ‌ها ندارد، اما کل جامعه اکو سیستم آنلاین ایران، تحت تاثیر این موضوع قرار دارند. هرچه این فضا محدودتر شود، قطعا استارتاپ‌ها که یکی از تکه‌های پازل اقتصادی در ایران هستند تحت تاثیر قرار می‌گیرند.همچنین بسیاری از کارشناسان نسبت به افزایش روند مهاجرت پس از تصویب این طرح هشدارهای جدی می‌دهند . در همین زمینه عباس آرگون، عضو اتاق بازرگانی، به تجارت‌نیوز گفت: با توجه به بی‌ثباتی‌ها و نااطمینانی‌های داخل کشور موج مهاجرت به کارگران رسیده است. در چنین شرایطی اما مجلس قصد دارد با تصویب طرح صیانت و محدودکردن کامل اینترنت، آخرین ضربه را به پیکر نحیف کسب‌وکارها در ایران بزند. این در حالی است که رئیس جمهوری، روز ششم آبان، در اولین جلسه شورای عالی اشتغال، مهم‌ترین وظیقه خود را رفع دغدغه مردم و جوانان در زمینه اشتغال اعلام کرد. اما اکنون به نظر می‌رسد اصلی‌ترین برنامه دولت برای رفع این دغدغه به حذف اخذ گواهی عدم سوءپیشینه برای راه‌اندازی کسب‌وکار خلاصه می‌شود. البته در مقالبل دیدگاه هایی دیگری هم وجود دارد که معتقدند طرح صیانت منجر به محدودیت اینترنت نمی‌شود عضو هیئت رئیسه کمیسیون اجتماعی مجلس بر لزوم ساماندهی فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی تأکید کرده و گفته بود؛ طرح صیانت از کاربران فضای مجازی منجر به محدودیت اینترنت نمی‌شود. حسین حاتمی با اشاره به اینکه طرح صیانت از کاربران فضای مجازی در مجلس به کمیسیون ویژه ارجاع شده است، اظهار داشت: بررسی طرح صیانت از کاربران فضای مجازی در جلسات عادی مجلس و یا کمیسیون ویژه هر کدام معایب و مزایای خاص خود را دارد، که قابل بحث است. عضو هیئت رئیسه کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: اگر این طرح در صحن علنی مجلس شورای اسلامی بررسی شود خرد جمعی بیشتر دخیل می‌تواند می‌باشد در حالی که در کمیسیون ویژه اتخاذ تصمیم احتمالی یک‌سویه می‌تواند اتفاق بیفتد اما فرصت کارشناسی بیشتری حاصل نیز در عوض حاصل شود ولی در صحن علنی این تصمیم احتمالش ضعیف است. وی بابیان اینکه برخی از نمایندگان خواستار شده بودند تا طرح صیانت از کاربران فضای مجازی از اصل ۸۵ خارج شود، ابراز داشت: عمده خواسته نمایندگان این بود تا طرح در دستور کار بررسی عادی و علنی صحن مجلس قرار گیرد.
