محمدرضا مودودی
رئیس پیشین سازمان توسعه تجارت
ایران در سالهای اخیر روابط خود را با کشورهای بلوک شرق بهویژه حوزه اوراسیا بهبود بخشید و توانستیم توافقات را از مرحله تعارفات به مرحله اجرا هدایت کنیم. حال این پرسش مطرح میشود که آیا میتوانیم سهم قابل توجهی از بازار این منطقه بهدست بیاوریم؟ رسیدن به این مهم نیازمند ایجاد زیرساختها و تدوین ضوابطی بلندمدتی است که به آنها نیاز داریم و این موضوع بزرگترین عامل در محدود کردن تجارت است. برقراری روابط بانکی ایران با سایر کشورها از الزامات توسعه تجارت خارجی است. تجار ایرانی باید بتواند با ارزهای رایج دنیا تجارت کند. تجارت با ارزهای ملی و محلی برای تجار بخش خصوصی ریسک تجارت را بالا میبرد از طرف دیگر ضوابط به دلیل تنظیم بازار تجارت را محدود میکند که این عامل بسیار برای حوزه تجارت خارجی خطرناک است و این تفکر مقررات خلقالساعه باید تبدیل بشود پایدار شود. باید بپذیریم که تجارت تخصص است و نباید صرفا از بنگاههای تولیدی حمایت کنیم که به تجارت ادامه بدهند و اجازه رشد و بلوغ به شرکتهای بازرگانی را باید بدهیم چراکه این شرکتها باعث تولید ثروت و اشتغال میشوند. زیرساختهای لجستیکی ما ایرادهای اساسی دارد و ضوابط و قوانین تعرفهای ما پیچیده است و ما جز معدود کشورهایی هستیم که تعرفه گمرکی ما بالاست. این موضوع تجارت ما را محدود میکند تا نتوانیم سهم خود را بازار کشورهای منطقهای ارتقا بدهیم و این فرصت تجاری را به تولید ثروت تبدیل کنیم. سیاستهای تجاری ما همواره از سیاستهای بینالمللی و ارزی داخلی تاثیر میپذیرد؛ متاسفانه تجارت خارجی کشور به گوسفند قربانی تبدیل شده است که در جشن و عزا نخست سر این بخش قربانی میشود و زمانیکه تنشهای سیاسی ما با کشورهای همسایه و غیر همسایه تشدید پیدا میکند اولین بارقهها آن را میتوان در بعد تجارت خارجی مشاهده کنیم، یکسری محدودیتهای را ارتقا میدهند و آثار آن را در تولید و تجارت کشور نمود پیدا میکند. کشورهای حوزه قفقاز پتانسیل تبادل کالا و پول با ایران را دارند، این کشورها علاقهمند به کالاهایی ایرانی هستند اگر سیاستهای ما مبتنی بر تنشزدایی نباشد و اگر نتوانیم سیاستهای خود را تلطیف کنیم با همسایگان و غیرهمسایگان، آثار آن را در تجارت خارجی خواهیم دید و دیگر از دست تجار کار برنخواهد آمد و خود ساختار حکمرانی سیاسی به صورت نرمافزاری مسائل را حل کنند و حکمرانان تجاری بهصورت سخت افزایی کارها را حل خواهند کرد.موضعگیری ایران در تنشهای بین ارمنستان و آذربایجان، شرایطی را ایجاد کرد که همواره پاشنه آشیل برای تجارت خارجی است و کاهش تجارت ما با آذربایجان آغاز شده است و این روند ادامهدار خواهد بود. بهطوریکه در تجربه ما با تاجیکستان، حجم تجارت کاهش پیدا کرد و بعد از بهبود روابط سیاسی ما با این کشور تاحدودی شاهد توسعه روابط تجاری با این کشور بودیم.