گروه اقتصاد کلان: طبق گزارش‌های منتشر شده رئیس کل بانک مرکزی در سفر به واشنگتن و برنامه‌ریزی برای مذاکره با مقامات صندوق بین‌المللی پول دو هدف عمده را دنبال می‌کند که اول متقاعد کردن آنان به دریافت وام و تسهیلات و دوم اعتباربخشی به ریال در پیمان‌های پولی دوجانبه است.
به گزارش «تجارت»، محمدرضا فرزین رئیس بانک مرکزی روزهای قبل به صورت غیرمنتظره به واشنگتن سفر کرد و اکنون مشخص شده که بالاترین مقام پولی کشور دو هدف عمده را از سفر به آمریکا دنبال می‌کند: اول مذاکره برای دریافت وام و تسهیلات و دوم اعتبار بخشی به واحد پول ملی ایران با هدف انجام مبادلات تجاری با کشورهای همسایه بر اساس پول رایج کشورها.
تاریخچه دریافت وام از صندوق بین‌المللی پول
ایران بعد از انقلاب تاکنون وامی از صندوق بین‌المللی پول دریافت کرده است که مهمترین دلیل آن نیز عدم امضای تفام‌نامه با این صندقو در راستای پذیرش شروط این صندوق برای دادن وام بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد ایران برای اولین بار در سال ۱۳۳۰ و بعد از مسائل اقتصادی و اجتماعی به‌وجود آمده پس از جنگ جهانی و کاهش درآمد‌های نفتی از این صندوق درخواست وام کرد و این صندوق ایران را واجد شرایط دریافت وام تشخیص داد و پس از آن تا سال ۱۳۵۰ در مجموع ۱۸۴.۲ میلیون SDR (واحد ذخیره دارایی بین‌المللی که ارزش آن بر اساس سبدی از پنج ارز یعنی دلار آمریکا، یورو، یوان چین، ین ژاپن و پوند بریتانیا محاسبه می‌شود) از صندوق بین المللی پول دریافت شد که تا سال ۱۳۵۲ بازپرداخت گردید.
دولت‌های هاشمی و خاتمی تلاش کردند که از صندوق بین‌المللی پول وام دریافت کنند اما این دولت‌ها شروط صندوق که شامل یک تفاهم‌نامه چندین بندی بود را نپذیرفتد. در واقع صندوق بین‌المللی پول وام‌های خود را با شروطی به کشورها می‌دهد که مهمترین آنها آزادسازی نرخ ارز و تعیین مکانیسم قیمتی آن بر اساس عرضه و تقاضا بود؛ بدین معنی که دست دولت را از دست‌کاری در نرخ‌ها کوتاه کند. البته موارد دیگری نیز مد نظر صندوق بین‌المللی پول بود از جمله، خصوصی‌سازی، کاهش تعرفه‌ها، آزادسازی واردات، اصلاح ساختار بودجه و مالیه، محدود کردن اعتبارات اعطایی به شرکت‌های دولتی، اتخاذ اقدامات ضد انحصار، حذف تمامی یارانه‌های ضمنی، لغو کامل قیمت‌گذاری دستوری و ..... تمامی این سیاست‌ها در اقتصاد کنونی تحت عنوان تعدیل ساختاری شناخته می‌شوند.
به همین دلایل بالا دولت‌ها در ایران هیچگاه شروط صندوق را برای دریافت وام قبول نکرده‌اند که آخرین مورد آن به سال 1378 و در زمان دولت خاتمی برمی‌گردد که دولت از پذیرش تفاهم‌نامه صندوق بین‌المللی امتناع کرد. البته دولت هاشمی تلاش کرد برخی از سیاست‌های صندوق را به اجرا بگذارد که آزادسازی نرخ ارز در آن زمان و تورم سنگین تلبعات سنگینی برای کشور داشت. اما ایران در زمان شیوع کرونا و کسری سنگین بودجه و تلاش برای ارتقای سیستم سلامت برای مقابله با کرونا در سال 1398 پس از حدود 50 سال از صندوق بین‌المللی پول درخواست وام 5 میلیارد دلاری کرد. اما آمریکا با توجه به اینکه سهامدار اصلی صندوق بین‌المللی پول است از پرداخت وام به ایران در زمان ترامپ خودداری کرد. وال استریت ژورنال در آن زمان گزارش داد دولت آمریکا قصد دارد از پرداخت وام ۵ میلیارد دلاری صندوق بین المللی پول که ایران برای مبارزه با ویروس کرونا آن را درخواست داده، جلوگیری کند.
این نشریه اعلام کرد مقام‌های ارشد دولت ترامپ معتقدند که ایران هنوز به حساب‌های میلیارد دلاری دسترسی دارد و اگر اجازه پرداخت این وام داده شود تهران قادر خواهد بود آن را به سایر صندوق‌ها برای کمک به اقتصاد خود انتقال دهد. این درحالی است که محمد نهاوندیان معاون اقتصادی وقت رئیس جمهور در مصاحبه‌ای تاکید کرد هیچ کشوری از جمله آمریکا حق وتوی درخواست وام از سوی اعضای صندوق بین‌المللی پول را ندارد و سیاست صندوق بین المللی پول این است که در ارزیابی و تایید درخواست‌های وام، منصفانه عمل کند.
در خواست ایران برای دریافت وام در حالی مطرح شد که پیش از این رئیس صندوق بین المللی پول از در نظر گرفتن یک بسته وام اضطراری ۵۰ میلیارد دلاری برای کشورهایی که بیشترین درگیری را با ویروس کرونا دارند خبر داده بود. صندوق بین‌المللی پول بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار به ۸۵ کشور در جریان کرونا وام پرداخت کرده، ضمن اینکه این صندوق به کشورهای منطقه مناپ هم نزدیک ۱۶ میلیارد دلار وام داده است، اما ایران که از نخستین کشورهای متقاضی وام اضطراری بود هنوز هیچ تسهیلاتی دریافت نکرد.
دو هدف مهم سفر فرزین به واشنگتن
طی روزهای گذشته رئیس بانک مرکزی ایران با هدف مذاکره با مقامات صندوق بین‌المللی پول به واشنگتن سفر کرده تا بار دیگر تلاش خود را برای متقاعد کردن مقامات صندوق بین‌المللی پول به کار بگیرد. برخی از نمایندگان مجلس در گفتگو با رسانه‌ها اهداف این سفر را تشریح کرده‌اند. اصغر سلیمی، نماینده سمیرم و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با رسانه‌ها، در خصوص برنامه‌های رئیس کل بانک مرکزی برای دیدار با مقامات صندوق بین‌المللی پول، گفت: «ما باید در مباحث مالی و پولی با دنیا تعامل و هم‌فکری کنیم. ایران عضو صندوق بین‌المللی پول است و قطعا باید حضور جدی داشته باشد. او ادامه داد: در حال حاضر شاهد اعمال تحریم‌ها علیه ایران مخصوصا در بحث‌های مالی هستیم. در همین راستا حضور رئیس کل بانک مرکزی در جلسات صندوق بین‌المللی پول می‌تواند اقدام خوبی باشد تا با کشورهایی که در این صندوق حضور دارند برای برون‌رفت از وضعیت موجود رایزنی شود و در این جلسات پیشنهادهایی مطرح شود که بتوانیم مشکلات معیشتی و اقتصادی در کشور را حل کنیم. این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: یکی دیگری از برنامه‌های سفر رئیس کل بانک مرکزی درخواست وام است». وی همچنین در بخش دیگری از سخنانش گفت: «وام در اختیار صندوق بین‌المللی پول است که باتوجه به تحریم‌ها و ایراداتی که علیه کشورمان می‌گیرند انتظار است رئیس کل بانک مرکزی رایزنی کند و برخی از این ایرادات را حل کنند».
علی رضایی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز جزئیات دیگری از سفر فرزین به آمریکا ارائه کرد. وی با اشاره به سفر رئیس کل بانک مرکزی به واشنگتن برای دیدار با مقامات صندوق بین‌المللی پول گفت: «یکی از اهداف سفر رئیس کل بانک مرکزی اعتبار بخشی به پول ملی کشورمان است. در واقع آقای فرزین می‌خواهند مجوز بگیرند برای اینکه در مبادلات با کشورهای همسایه پول رایج دو کشور مبنا قرار گرفته شود». او ادامه داد: «جمهوری اسلامی در حال حاضر تصمیم گرفته است که با کشورهایی که معاملات رسمی انجام می‌شود به جای دلار از پول رایج دو کشور استفاده شود. در واقع ارزش پول ملی را بالا ببرد و به آقایی دلار در معاملات اقتصادی و تجاری بی‌توجهی کند. برخی از کشورهایی که در هفته گذشته با ایران جلساتی داشتند پیگیر هستند که بتوانند معاملات خود را با پول رایج دو کشور انجام دهند. این عضو کمیسیون اقتصادی تاکید کرد: به نظر می‌رسد یکی از مواردی که در دیدار رئیس کل بانک مرکزی با مقامات صندوق بین‌المللی پول مطرح شود، درخصوص دریافت تسهیلات باشد».
بنابراین از گفته‌های بالا بر می‌آید که رئیس بانک مرکزی در سفر به آمریکا و مذاکره با مقامات صندوق بین‌المللی پول و برخی از اعضای آن دو هدف عمده را دنبال می‌کند. اول اینکه بتواند صندوق را به پرداخت تسهیلات به ایران متقاعد کند که البته با توجه به اینکه ایران تفاهم‌نامه‌ای با صندوق امضا نکرده و از طرف دیگر شرایط صندوق برای دریافت وام را ندارد احتمال موافقت اعضا به ویژه آمریکا با این وام بسیار پایین است. ضمن اینکه صندوقی که حتی در شرایط بحرانی کرونا درخواست وام ایران را رد کرد اکنون حاضر به پرداخت وام می‌شود؟ عبدالناصر همتی رئیس پیشین بانک مرکزی در تاریخ 13 فروردین 1400 از نامه‌ای خبر داد که در سال 2015 منتشر شده بود. نامه ای که به مدیر اجرایی گروه آمریکا در صندوق بین اللملی پول دستور داده شده بود با درخواست ایران برای دریافت تسهیلات مخالفت کند. مورد دیگر ادامه سیاست به اصطلاح دلارزدایی و اعتبار بخشی به ریال است که ایران در قالب آن بتواند همسایگان و شرکای تجاری را به معاملات ریالی ترغیب کند. اما این سؤال مطرح می‌شود که چگونه صندوقی که بزرگترین سهامدار آن آمریکاست و کاملا به قوانین و سیاست‌های آمریکا پایبند است باید به این درخواست ایران مثلا!!! برای حذف دلار و استفاده از پیمان‌های پولی دوجانبه مجوز دهد؟!!!
