تبعات مخرب چشم و هم چشمی در زندگی بازنشسته ها

مریم کاظمی

مدیرمسئول نشریه دنیای بازنشسته

دوران بازنشستگی با توجه به مقتضیات و شرایط خاص خود برای افراد که بارها درباره آن در همین نشریه نوشته ایم، به اندازه کافی سخت است. در این میان بعضی از بازنشسته ها یا خانواده شان درگیر مسائلی مانند چشم و هم چشمی نیز می شوند که به طور قطع این دوران را بیش از پیش سخت و پرچالش می کند. چشم و هم چشمی به معنای تلاش برای رقابت با دیگران و برتری‌جویی در زمینه‌های مختلف زندگی است. این رفتار می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند کمبود اعتماد به نفس و ترس از عقب‌ماندن باشد. افرادی که از اعتماد به نفس کافی برخوردار نیستند، ممکن است با مقایسه خود با دیگران و تلاش برای برتری، به دنبال افزایش احساس ارزشمندی خود باشند و نگرانی از اینکه از دیگران عقب بمانند یا نتوانند به استانداردهای اجتماعی دست یابند موجب می شود از راه چشم و هم چشمی و رقابت کورکورانه با اطرافیان احساس بهتری پیدا کنند .

 فرهنگ طبقات مختلف جامعه نیز می‌تواند افراد را به سمت چشم و هم چشمی سوق دهد، رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات می‌توانند تصویری از موفقیت و خوشبختی کاذب را به نمایش بگذارند که افراد را ترغیب به رقابت برای دستیابی به این خوشبختی نمایشی می‌کند. از نظر کارشناسان، فرهنگ مصرف گرایی و خرید وسایل غیرضروری نتیجه تغییر در الگوی مصرف یک کشور و تمایل به تجملات و مصرف گرایی از اهداف تهاجم فرهنگی است که با تغییر در الگوهای مصرفی مردم و ظهور گرایش های تجملی باعث ایجاد جامعه مصرف گرا می شوند.  حسادت نسبت به موفقیت‌ها، دارایی‌ها یا روابط دیگران نیز می‌تواند منجر به چشم و هم چشمی شود، ریشه حسادت که باز برمی گردد به کمبود اعتمادبه نفس و ترس از پذیرفته نشدن در جامعه و تجربیات و تربیت کودکی که می‌تواند نقش مهمی در شکل‌گیری این رفتار داشته باشد. والدینی که همیشه فرزندانشان را با دیگران مقایسه می‌کنند، ممکن است این رفتار را در افراد نهادینه کنند.

با این تفاصیل، چشم و هم چشمی تبعات ناراحت کننده و دردسرسازی برای افراد و اطرافیان آنها خواهد داشت که می تواند جبران ناپذیر باشد. استرس و اضطراب ناشی از چشم و هم چشمی، مقایسه مداوم خود با دیگران و  فشار روانی ناشی از تلاش برای برتری‌جویی، حتی در سنین بالاتر می‌تواند به مشکلات جسمی مانند بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا، مشکلات خواب و سایر مشکلات سلامت منجر شود. سالمندان ممکن است احساس کنند که هنوز باید به دستاوردهای دیگران برسند یا از آن‌ها پیشی بگیرند و این موضوع منجر به کاهش رضایت از زندگی می شود. بازنشسته ها باید به جای لذت بردن از دوران بازنشستگی و آرامش، همیشه به دنبال چیزهایی باشند که ندارند و از زندگی خود راضی نباشند. رقابت ناسالم و حسادت در روابط دوستانه، خانوادگی، کاری و اجتماعی باعث کاهش کیفیت روابط میان فردی و گروهی و در نهایت منجر به احساس تنهایی، انزوا و تضعیف روحیه سالمندان می شود. بازنشسته ها یا افراد سن بالا ممکن است تلاش کنند تا با خرید کالاهای لوکس و شرکت در فعالیت‌های پرهزینه به دیگران نشان دهند که هنوز توانایی مالی بالایی دارند و این می‌تواند به مشکلات مالی و کاهش پس‌اندازها و افزایش بدهی آنها منجر شود.

برای حل و رهایی از تبعات مصرف گرایی و چشم و هم چشمی ها باید به جای رقابت با دیگران، بر سلامت جسمی و روانی خود تمرکز کنیم و از فعالیت‌های لذت‌بخش و آرامش‌بخش بهره‌مند شویم. روی افزایش اعتماد به نفس و پذیرش خود به همان شکلی که هستیم، کار کنیم، به جای مقایسه خود با دیگران اهداف شخصی برای خود تعیین و در راستای تحقق آن ها کوشش کنیم، از دستاوردها و موفقیت های خود تقدیر و تشکر کنیم و خودمان را همانگونه که هستیم بپذیریم و به خودمان افتخار کنیم، آموزش خودشناسی و پذیرش خود می تواند در این زمینه به ما کمک کند. همچنین ارتباط با دوستان و خانواده و شرکت در فعالیت‌های گروهی مثبت می‌تواند به افزایش رضایت از زندگی و کاهش احساس تنهایی کمک کند. کاهش مدت زمانی که در شبکه‌های اجتماعی صرف می‌کنید، می‌تواند به کاهش مقایسه‌های ناسالم کمک کند. شرکت در فعالیت‌های معنوی، هنری و فرهنگی می‌تواند به سالمندان کمک کند تا از زندگی لذت بیشتری ببرند و از چشم و هم چشمی فاصله بگیرند. در پایان باید یادآوری کنم که در صورت نیاز، مشاوره و حمایت از متخصصان روانشناسی می‌تواند به ما کمک کند تا با استرس و اضطراب و تبعات ناشی از چشم و هم چشمی مقابله کنیم. امید است با اتخاذ این راهکارها، بتوانید دوران بازنشستگی خود را با آرامش و رضایت بیشتری سپری کنید و از تبعات منفی مصرف گرایی و چشم و هم چشمی پیشگیری نمایند.