برترین‌ها: بالاخره پس از ماه‌ها وعده‌های اتحادیه اروپا اینستکس شروع به فعالیت کرد و اولین تراکنش مالی با ایران را انجام داد. اگر چه این اقدام هنوز با انتظارات بحق ایران فاصله زیادی دارد ولی می‌توان شروع مراودات مالی و اقتصادی مستقل اروپا با ایران را گامی به جلو دانست و از آن استقبال کرد.
پس از خروج آمریکا از برجام، اروپایی‌ها مکررا اظهار کردند که قصد حمایت از برجام را داشته و تمام تلاش خود را در به حداقل رساندن آثار تحریم‌های آمریکا علیه ایران خواهند کرد. حال پس از گذشت ماه‌ها و دادن وعده در راه‌اندازی ساز و کار مالی اروپایی (spv) با ایران برای ادامه مبادلات تجاری، این کانال مالی با نام اینستکس در فرانسه ثبت شد.
در این ساز و کار مبادلات با یورو انجام خواهد شد؛ اما نکته قابل تامل اینجاست که در این ساز و کار قرار نیست ایران پولی دریافت کند، بلکه نفت را به کشورهای اروپایی می‌دهد و در مقابل از آنها اقلام مورد نیاز خود را دریافت می‌کند.
از سوی دیگر گفته می‌شود اینستکس دو شعبه در ایران و اروپا خواهد داشت و قرار است به عنوان یک نهاد واسط برای تسویه حساب شرکت‌های بدهکار و بستانکار در دو طرف عمل کند.
همچنین کارکرد اینستکس محدود به مبادلات غذا و دارو و برخی مبادلات تجاری شرکت اروپایی با طرف ایرانی خواهد بود.
اظهارات سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه درباره نتایج نشست کمیسیون مشترک برجام حایز اهمیت است. او این نشست را «مثبت و سازنده» خواند و آن را «یک گام به جلو» دانست و همزمان تصریح کرد که «هنوز تا خواسته‌های جمهوری اسلامی فاصله قابل‌وجهی وجود دارد». این اظهارات بعد از عملیاتی شدن کانال اینستکس (سازوکار پرداخت مالی بین ایران و اروپا) و انجام نخستین تراکنش‌ها در این کانال و اعلام باز بودن آن روی همه اعضای اتحادیه اروپا و نیز ادامه تلاش برای دسترسی دیگر کشورها به آن صورت گرفت.
همچنین هفت کشور اروپایی نیز طی بیانیه‌ای ضمن تاکید بر لزوم حفظ برجام اعلام کردند که در حال مذاکره برای پیوستن به این کانال به عنوان سهامدار هستند.
روزنامه اعتماد هم در این باره نوشت: انتقادات علیه کانال اینستکس در قابل درک است. بدون اینکه اروپا از ایران نفتی خریداری کند، معلوم نیست تامین مالی اینستکس چگونه خواهد بود. در شرایطی که شرکت‌های اروپایی حاضر به خرید نفت از ایران نیستند، صحبت از این است که اروپا اعتباری را در اختیار این کانال برای تامین مالی خریدهای ایران بگذارد. اگر این اعتبار با وجود تحریم‌های امریکا تامین شود، بی‌شک تحول قابل ملاحظه‌ای خواهد بود. به‌علاوه، حرکت اینستکس لاک‌پشتی بوده، بیشتر یک سامانه تهاتری است که کار آن در مرحله نخست تنها به غذا و دارو محدود است و بعید است شامل اقلام تحت تحریمی بشود.
از طرفی، باید در نظر داشت که مهلت 60 روزه برای تشویق اروپا به جدی‌تر گرفتن موضوع و برداشتن گام‌هایی در جهت نیل به اهداف تعریف شده، بوده است؛ به عبارت دیگر، هدف از اتمام حجت خروج از برجام نبوده، بلکه وسیله‌ای برای نیل به اهداف یعنی راه اندازی ساز و کار مالی ایران - اروپا بوده است.
اینستکس الان دیگر عملیاتی شده و 2 سه تا کیس (مورد) کاری هم الان در حال انجام شدن است و به زودی ظرف روزهای آینده تبادل مالی از طریق اینستکس انجام خواهد شد. کشورهای اروپایی در نظر دارند اعتباراتی را برای اینستکس در نظر بگیرند و الان در حال حاضر به روی همه کشورهای اروپایی باز است و آنها می توانند از طریق آن با ایران معامله انجام دهند.
حمید بعیدی نژاد سفیر کشورمان در لندن در صفحه توییتر خود درباره اقلامی که قرار است در فاز اول اینستکس مبادله شوند، اینگونه توضیح داد:
۱-انواع محصولات کشاورزی مانند سویا و ذرت، ۲- انواع محصولات غذایی، ۳-میوه و سبزیجات، ۴-سموم کشاورزی، کود و بذر‌های گیاهی، ۵-غذای دام شامل کنجاله و علوفه، ۶- شیرخشک و مواد اولیه، ۷-مواد اولیه دارویی، ۸- انواع دارو‌های عمومی و دارو‌های بیماری‌های خاص، ۹- انواع تجهیزات پزشکی و بیمارستانی، ۱۰-دستگاه‌ها و وسایل پیشرفته جراحی و اتاق عمل، ۱۱-تجهیزات پیشرفته پزشکی مانند دستگاه‌های رادیو تراپی و پرتو درمانی جهت مقابله با سرطان، ۱۲- انواع واکسن‌های انسانی و دامی و.... کشورمان در سال‌های اخیر قدم‌های مهمی در خودکفایی برداشته است، اما خرید بخشی از این اقلام کماکان ضروری می‌باشد.
فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پیامی هدف بلندمدت اینستکس «کانال تبادل مالی اروپا با ایران» را گشایش کانال‌های اقتصادی برای کشورهای ثالثی دانست که تمایل به تجارت با ایران دارند و ۳ کشور اروپایی همچنان تلاش می‌کنند که به چنین هدفی دست یابند.
جرمی هانت، وزیر امور خارجه انگلیس ثبت این کانال ویژه مالی را گام مهمی دانست و گفت که با وجود راه اندازی این سازوکار همچنان باید کار‌های بیشتری انجام داد.
فلاحت پیشه عضو کمیسیبون امنیت ملی مجلس هم در صفحه توئیتر خود نوشت: باید به اینستکس فرصت داد؛ ساز و کاری که اثر سیاسی آن برای گذر از دام افراطیون مهم‌تر از گشایش‌های اقتصادی آن است.
روانچی؛ نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد نیز اینستکس را همچون ماشینی بسیار زیبا اما بدون بنزین توصیف کرد و گفت: وضعیت فعلی اینستکس کافی نیست.
حسین شریعتمداری مدیر مسئول روزنامه کیهان هم در رابطه با اینستکس می گوید: ماجرای اینستکس برای ایران بارها ذلت‌بار‌تر از فرمول مشابه آن برای عراق شکست‌خورده دوران صدام است! مسئولان با صراحت و قاطعیت بر این نظر تاکید کنند اینستکس را نمی‌پذیرند. شایسته و بایسته آن است که خروج خود از برجام را رسما اعلام کنیم و بار دیگر فریب آمریکا را نخوریم و روی دیوار اینستکس یادگاری ننویسیم! اروپایی‌ها کلاه گشاد دیگری برای کشورمان تدارک دیده‌اند و تاسف‌آور اینکه جمهوری اسلامی ایران نیز یکی از امضاء کنندگان این بیانیه تحقیرآمیز است!
روزنامه وطن امروز هم در نقد سازوکار مالی ایران و اروپا نوشت: 14 ماه پس از خروج آمریکا از برجام اروپا به‌جای عمل به تعهداتش در حوزه‌های نفتی و بانکی از آغاز به کار محدود سامانه مربوط به غذا و دارو خبر داد! به نظر می‌رسد برجام هم حکم همان ضرب‌المثل «عروس تعریفی عاقبت شلخته از آب درمی‌آید» را داشته باشد، به گونه‌ای که از برجام به وضعیت مضحکی به نام اینستکس و ارائه اقلام بشردوستانه به ایران رسیده است.
به نظر می رسد احتمالا دولت آمریکا و شخصا خود ترامپ به اروپا مجالی برای مانور و کار با ایران داده باشد که از طریق خرید زمان بتواند تنش کنونی با ایران را مدیریت کند؛ تا هم مانع خروج آن از برجام از طریق کاهش مستمر تعهدات هسته‌ای شود و هم به تبع آن در کل سطح تنش در حد مشخصی نگه داشته شود.
اما این بدان معنا نیست که آمریکا بخواهد از شدت فشارهای خود بکاهد یا به اروپا اجازه دهد که تحریم‌ها را دور بزند، چون باز به همان اندازه که خروج ایران از برجام در این وضعیت برای ترامپ هزینه‌ساز است، کاهش تحریم‌ها یا حتی فشارها باز می‌تواند دردسرساز باشد.
حال باید منتظر ماند و دید آیا ایران در قبال راه‌اندازی "اینستکس"، وعده‌ها و تهدیدات ضمنی اروپا چه تصمیمی می‌گیرد؟ آیا وارد فاز دوم کاهش تعهدات می‌شود؟ یا مهلت شصت روزه را تمدید می‌کند؟
