کورش شرفشاهی: هنگامی که راه اندازی مناطق آزاد در دستور کار قرار گرفت، نگاه ویژه با هدف رونق اقتصادی به ویژه دست یابی به اقتصادی پویا با رویکرد تولیدمحور مورد تاکید بود. از همان ابتدا قرار بر این بود که معافیت های در نظر گرفته شده به جذب سرمایه گذار، ایجاد بنگاههای اقتصادی تولیدی با هدف تولید کالاهای مورد نیاز کشور و جریان سازی برای رسیدن به خودکفایی و فاصله گرفتن از واردات بی رویه منجر شود. اما نه تنها این مهم محقق نشد، بلکه حرکت مناطق آزاد در جریان مخالف سیاست گذاری و به سوی واردات بی رویه و حتی قاچاق بود.
زیان تفکر واردات محور
در اینکه کشور ما تابع شرایط خاصی است، شکی وجود ندارد. رویکرد استقلال طلبانه، سعی در رسیدن به خودکفایی و فاصله گرفتن از وابستگی برای بسیاری از کشورهای جهان به ویژه استکبار خوشایند نیست. بی شک تمامی کشورهایی که رونق اقتصادی خودشان را در بازارهای خارجی جستجو می کنند، تفکر خودکفایی دیگر کشورها باعث عصبانیت آنها می شود به همین دلیل تفکر "نفت بفروش و کالای مورد نیازت را وارد کند" رویکردی تحمیلی از سوی کشورهای سلطه گر است. امروزه نه تنها آمریکا واروپا، بلکه روسیه و چین نیز خواستار این هستند که تفکر کلان کشورمان، واردات محور بر مبنای صادرات نفت باشد تا آنها بتوانند کالاهایشان را در قبال دلارهای نفتی به کشورمان صادر کنند. این نگاه نشان می دهد که ایجاد مناطقی با رویکرد واردات صرف، بسیار زیان آور است.
لزوم تغییر سیاست
اینکه انتظار داشته باشیم کشور تابع یک سیاست ثابت و بدون تغییر باشد، درست نیست. کشوری که هر لحظه دستخوش بازی های سیاسی، تهدیدها و تحریم هاست، نمی تواند سیاست ثابتی در عرصه اقتصادی در پیش بگیرد. از سال ۵۷ که انقلاب اسلامی شکل گرفت، ایران یک لحظه آرامش نداشته است. در اوایل انقلاب درگیر بازی های سیاسی و گروهی شدیم و مدتها درگیر این بودیم که آیا هدف وسیله را توجیه می کند، پس از آن ۸ سال جنگ تحمیلی را تجربه کردیم و به اندازه ای از سوی جهان تحت فشار بودیم که فرهنگ شهادت ابزار نظامی ما در برابر دشمن بود، با روی کار آمدن دولت سازندگی، تفکر جذب سرمایه گذاری به هر قیمت مطرح شد و گفت وگوی تمدنها دستاورد دولت اصلاحات بود که در هر کدام از این دوره ها، وضعیت اقتصاد شرایط خاص خودش را داشت. دولت احمدی نژاد هم که قطعنامه ها را کاغذ پاره خواند و استارت تحریمهای شدید زده شد. دولت روحانی با برجام سعی داشت فضای اقتصادی را متحول کند که ترامپ آمد و این بار آمریکا قطعنامه را کاغذ پاره دانست که امروزه شاهد آشفته بازار اقتصادی هستیم. با این پیشینه چگونه می توانیم آنچنان به مناطق آزاد میدان بدهیم و معافیت های کلانی برای آنها متصور شویم؟
حرکت در خلاف مسیر با خود مختاری
در شرایطی که بنابر اعلام رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی، تنها ۶ درصد نفت می فروشیم و درآمد قابل توجه دیگری هم نداریم و تنها چشم امید ما برای تامین هزینه های کشور، درآمدهای مالیاتی است، مناطق ازاد از پرداخت مالیات معاف هستند! از سوی دیگر نه تنها قانون کار در این مناطق اجرا نمی شود، بلکه بسیاری قوانین دیگر نیم بند اجرا می شود. مگر مناطق آزاد چه تخم دو زرده ای برای اقتصاد کشور گذاشته که بدین اندازه به آنها خودمختاری و میدان داری می دهیم؟ اکنون که کشور ما در شرایط تحریم بسر می برد و شدیدترین تحریم ها را تحمل می کنیم، مناطق آزاد به بارانداز کالهای وارداتی تبدیل شده است.
قوانین جذاب برای سرمایه گذاران
در این رابطه مدیرعامل سازمان منطقه آزاد کیش گفت: اصرار ما این است که مناطق آزاد بر اساس قانون اداره می شوند و این قانون نباید تحت تاثیر مصوبه ها و بخشنامه ها قرار بگیرد. سرمایه گذارانی که وارد مناطق آزاد شده اند به استناد اینکه قانون چگونگی اداره مناطق آزاد و تجاری حاکم است اقدام به سرمایه گذاری کرده اند و در غیر این صورت دلیلی نداشت که از نقاط دیگر سرمایه خود را به مناطق آزاد انتقال دهند.غلامحسین مظفری با بیان اینکه قانون مناطق آزاد امتیازاتی برای سرمایه گذاران در نظر گرفت و طبیعی است که دولت، مجلس و ما هم باید به آن قانون وفادار باشیم گفت: قانون فعلی مناطق آزاد قانون خوب و مترقی است، باید بتوانیم با مناطق آزاد کشورهای همسایه برای جذب سرمایه گذار رقابت کنیم. اگر در مناطق آزاد معافیت مالیاتی ۲۰ ساله داریم، در بسیاری از مناطق آزاد دنیا، مادام العمر معافیت مالیاتی اعمال می شود. مزایای سرمایه گزاری یک سرمایه گذار در توسعه مناطق آزاد بیشتر از مزایای دریافت مالیات از او است. اگر در مناطق آزاد، سرمایه گذاری و خلق ثروت انجام می شود، قطعا آثار مثبت آن در جهت محرومیت زدایی از همه مناطق کشور است.
بی عدالتی با معافیت در مناطق آزاد
از سوی دیگر عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه معافیت مناطق آزاد از مالیات بر ارزش افزوده بی عدالتی است، بیان داشت: ایراد شورای نگهبان به لایحه مالیات بر ارزش افزوده، ایراد دقیق و به جایی است.سید ناصر موسوی لارگانی با بیان اینکه یکی از ایرادات شورای نگهبان معافیت مناطق آزاد از مالیات بر ارزش افزوده بود گفت: معافیت مناطق آزاد از مالیات بر ارزش افزوده در صورتی صحیح است که صادرات غیرنفتی ما توسعه یابد اما در حال حاضر، در کشور ما مناطق آزاد به محملی برای واردات و قاچاق کالا تبدیل شده است.وی ادامه داد: برخی گردشگران داخلی با ورود به مناطق آزاد و آوردن اجناس از منطقه آزاد به سرزمین اصلی، نوعی کاسبی به راه انداختهاند این کار باعث میشود کسانی که در سرزمین اصلی کالایی را تولید میکنند با مشکلات جدی رو به رو شوند.عضو کمیسیون اقتصادی گفت: در بحث توسعه صادرات غیر نفتی و صادرات از مناطق آزاد، با توجه به اینکه دنبال خروج از صادرات تک محصولی و کاهش اتکا به صادرات نفت هستیم، تولید در سرزمین اصلی هم باید مشمول معافیتهایمالیاتی باشد و مشوقهایی برای صادرات غیر نفتی در نظر گرفته شود.وی بیان داشت: اگر در سال حمایت از تولید ملی قصد داریم مانع بروز مشکل برای تولید در سرزمین اصلی شویم، باید مالیات بر ارزش افزوده شامل مناطق آزاد نیز بشود. اگر فردی در سرزمین اصلی به رستوران رفته و غذایی را میل کند باید ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده بپردازد اما در هتلها و رستورانهای مناطق آزاد این مالیات، شامل حال افراد نمیشود. این عین بی عدالتی است.
کنترل توسعه مناطق آزاد
نکته جالب توجه اینکه بسیاری از نمایندگان مجلس به دنبال ایجاد مناطق آزاد در حوزه انتخابیه خود هستند و این پیگیری را به دلیل اشتغالزایی آن عنوان می کنند. این در حالی است که ایجاد منطقه ازاد تنها باهدف راه اندازی بازار بزرگ عرضه کالای خارجی و هجوم مردم از دیگر مناطق کشور برای خرید است. نکته دیگر معافیتهایی است که شامل ساکنان مردم مناطق ازاد می شود. امروزه تردد خودرو با پلاک مناطق آزاد در شعاع تعیین شده ای از منطقه آزاد، امتیاز بزرگی محسوب می شود. زیرا مردم مناطق ازاد با پول پراید می توانند سوار تویوتا بشوند یا کالاهای دیگری را نیز با قیمت مناسب خریداری کنند. براستی چه دلیلی دارد فردی که می تواند برای یک سفر خانوادگی به کیش یا قشم، دهها میلیون تومان هزینه کند و از مکنت بالایی برخوردار است، از معافیت مالیاتی برخوردار باشد در حالی که یک حقوق بگیر با درآمد ناچیزی که دارد، ناچار است بابت هر کالایی که خریداری که می کند، مالیات بر ارزش افزوده بدهد. بنابر این باید قانون مناطق آزاد مورد بازنگری قرار گیرد تا اولا مطابق با شرایط امروز کشور و شدت تحریمها و مشکلات تامین ارزی و اشتغالزایی باشد و در وهله دوم با رویکرد بها دادن به تولید داخل و اهداف اقتصاد مقاومتی باشد. هیچ دلیلی ندارد امروزه به مناطق آزاد بخشودگی مالیاتی بدهیم که باعث کاهش درآمد ملی می شود و تنها عده ای معدود از آن بهرهمند می شوند.
