گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: مدتی است اصرار بر افزایش پرداخت یارانه نقدی در برنامه نامزدهای ریاست جمهوری به چشم می خورد. این اصرار به اندازه ای تکرار می شود که بیش از آنکه برنام محور باشد، گول زننده است. اگرچه یک خانواده 4 نفره بدش نمی آید ماهانه نزدیک به 2 میلیون تومان دریافتی بدون زحمت داشته باشد، اما آنهایی که با چالشهای اقتصادی آشنا هستند، می دانند که تزریق این حجم از نقدینگی چه بلایی برسر مردم نازل می کند. افزایش یارانه 400 هزار تومانی برای 60 میلیون نفر باعث بحران در اقتصاد می شود، اقتصادی که هم اکنون با نقدینگی بیش از 3700 هزار میلیارد تومانی رو به رو است و این نقدینگی هر چند وقت یکبار در بخشی از سفته بازی و دلالی خودنمایی می کند تا شاهد بحران در آن بخش باشیم. بران ارز، سکه، خودرو، مسکن و... همگی ناشی از نقدینگی سرسام آوری است که بخشی از آن پس از هدفمندی یارانه ها نمایان شد. اگرچه آقایان تاثیرات منفی هدفمندی بر اقتصاد را انکار می کنند، اما در اصل بازنده اصلی هدفمندی کارگران، بازنشستگان به ویژه حداقل بگیران هستند. نکته دیگر توهینی است که در قالب افزایش یارانه به مردم می شود. مردم از این مساله رنج می برند که نامزدها قصد خریدن ارای آنها و حتی خود آنها را دارند. مردم از اینکه نامزدها با نگاه ابزاری به آنها توجه می شود، گلایه دارند به ویژه آنکه زیرساختی وجود ندارد.
یارانه 450 هزار تومانی
یکی از مواضع یارانه‌ای کاندیداهای ریاست جمهوری به پرداخت یارانه ۴۵۰ هزار تومانی از سوی محسن رضایی برمی‌گردد. اما اعلام وی، با توجه به اینکه هنوز توضیح کاملی همراه نداشته، ابهامات زیادی دارد و در چند موردی که در این رابطه اظهارنظر کرده، هنوز پاسخ مشخصی به سوالات پیرامون یارانه ۴۵۰ هزار تومانی ارائه نشده است. رضایی گفته که می‌خواهد در دولتش یارانه ۴۵۰ هزار تومانی پرداخت کند. در ادامه در یک ویدئو اعلام کرده که «اولین مساله دولت وی توجه به ساماندهی یارانه‌های پنهان است. به این صورت که بنزین و گازوئیل را به دهک ثروتمند با قیمت واقعی خواهد فروخت و ۹ دهک دیگر این سوخت‌ها را با نرخ ترجیحی دریافت می‌کنند. از این محل چهار میلیارد دلار صرفه‌جویی خواهد شد که به ۴۰ میلیون نفر (هر ۱۷۸ هزار تومان یارانه) اختصاص پیدا می‌کند. چهار میلیارد دلار دیگر نیز قرار است از نهاده‌های دامی و اساسی صرفه‌جویی شود که در مجموع ۳۵۰ هزار تومان می‌شود که با ۹۱ هزار تومان فعلی در مجموع ۴۵۰ هزار تومان یارانه پرداخت خواهد شد».رضایی مدعی شده که به گونه‌ای مدیریت خواهد کرد که این پرداخت یارانه بدون تاثیر در قیمت‌ها و تورم جابجایی منابع و برداشت بودجه باشد.
انکار تاثیرات تورمی
رضایی تاکید بر درست بودن عدد ۴۵۰ هزار تومانی یارانه دارد و گفته این اعلام با پشتوانه است و تورمی ایجاد نمی‌کند و هزینه روی دوش دولت نخواهد گذاشت. وی گریزی به بحث یارانه‌های پنهان زده و گفته «سالانه معادل ۱۳۰ میلیارد دلار یارانه داده می‌شود که بخش زیادی از آن را ثروتمندان می‌برند و در برق مصرفی در لوسترها و بنزین خودروهایشان مصرف می‌کنند، در حالی که برق یک لوستر یک ثروتمند معادل برق یک کوچه در شهرهای جنوبی ایران است که این موضوع بی‌عدالتی و نابرابری است».
ساماندهی یارانه پنهان
اول اینکه رضایی با وجود تمام مسائل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ابعاد دیگر کشور، اولین مساله را ساماندهی یارانه‌های پنهان می‌داند و اینکه چرا این موضوع را به عنوان مساله اول انتخاب کرده، خود جای سوال دارد؛ هرچند که یارانه‌های پنهان و پرداخت حجم سنگینی از آن در سال آسیب‌های جدی به وضعیت اقتصادی ایران وارد کرده و سال‌هاست که دولت‌ها نتوانستند گام‌های موثری در بهبود این وضعیت بردارند. طبق اعلام دولت روحانی در مهر ۱۳۹۸، ایرانی‌ها در سال بیش از ۱۳۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان و آشکار دریافت می‌کنند که بیش از ۹۰۰ هزار میلیارد آن یارانه پنهان بوده که محل تامین آن ۳۰۰ هزار میلیارد تومان بودجه‌ای و فرابودجه‌ای است و ۶۰۰ میلیارد تومان دیگر به حوزه نفت و انرژی بر می‌گردد که بالغ بر ۲۰۰ هزار میلیارد تومان آن در بنزین نهفته است.در مورد توزیع یارانه‌ها نیز این گزارش نشان داده بود که دهک دهم ۲۳ برابر سایر دهک‌ها یارانه دریافت می‌کند و یارانه دریافتی آنها در برق حدود ۳.۶ برابر، گاز حدود ۲.۵ برابر و کالاهای اساسی ۴.۷ برابر بقیه است.
تعیین دهک برچه ملاکی
ساماندهی یارانه‌های پنهان در دولت رضایی به نحوی است که حذف یارانه سوخت دهک دهم را هدف‌گذاری کرده و قرار بر فروش بنزین و گازوئیل به قیمت واقعی به این دهک دارد، اما سایر دهک‌ها نرخ ترجیحی دریافت می‌کنند. اینجا این سوال مطرح است که آیا تمامی ۹ دهک دیگر افراد متوسط و رو به پایین هستند که باید همه آنها همچنان یارانه سوخت و با نرخ ترجیحی دریافت کنند یا اینکه سه دهک بالا می توانند مشمول این تغییر باشند؟ و دیگر اینکه آیا الزاما حذف تمام یارانه دهک دهم راهگشای معضل یارانه‌های پنهان است؟
سرنوشت ارز ۴۲۰۰
اما قرار است منابع پرداختی از محل فروش قیمت واقعی بنزین و گازوئیل به دهک دهم، چهار میلیارد دلار باشد که از محل آن ۱۷۸ هزار تومان یارانه به ۴۰ میلیون نفر اختصاص پیدا می‌کند.بقیه ۴۵۰ هزار تومان چهار میلیارد دلار دیگر از محل نهاده‌های دامی و کالاهای اساسی صرفه‌جویی می‌شود. این اشاره این احتمال را مطرح می‌کند که رضایی در مورد حذف ارز ۴۲۰۰ تومان از واردات نهاده‌های دامی و کالاهای اساسی اقدام خواهد کرد و نرخی بالاتر از آن اعمال خواهد شد، به نحوی که چهار میلیارد دلار از آن صرفه‌جویی می‌شود. اما او علنی در این مورد بحثی مطرح نکرده و نحوه تامین چهار میلیارد دلار مشخص نیست.
بدنبال یارانه ۹۱ هزار تومانی
طبق گفته رضایی ۳۵۰ هزار تومان از ۴۵۰ هزار تومان از محل این صرفه‌جویی‌ها یعنی چهار میلیارد دلار قیمت سوخت دهک دهم و چهار میلیارد دلار نهاده‌های دامی ایجاد خواهد شد که با ۹۱ هزار تومان یارانه فعلی به ۴۵۰ هزار تومان خواهد رسید.سوال اینجاست که یارانه ۹۱ هزار تومانی فعلی کدام یارانه است؟ این در حالی است که در بخش یارانه‌های نقدی هر نفر ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان دریافت می‌کند و از سویی در یارانه‌های معیشتی مبلغ ۵۵ تا ۲۰۵ هزار تومان متفاوت است و یارانه ۹۱ هزار تومانی در عمل وجود ندارد؛ بنابراین لازم است این کاندیدای ریاست جمهوری توضیح دهد که یارانه ۹۱ هزار تومانی دقیقا کدام یارانه است که باید ۳۵۰ هزار تومان به آن اضافه و یارانه ۴۵۰ هزار تومانی را ایجاد کند.
تورم قطعی است
در حالی رضایی تاکید دارد که یارانه ۴۵۰ هزار تومانی هیچ تاثیری در تورم ندارد که تجربه نشان داده، هرگونه تغییری در قیمت سوخت به طور مشخص بر افزایش قیمت‌ها تاثیر گذاشته است؛ به طوری که در سال ۱۳۸۹ که دولت دهم قانون هدفمندی یارانه‌ها را آغاز و قیمت سوخت را چند برابر کرد و قیمت بنزین از ۱۰۰ تومان به ۴۰۰ و ۷۰۰ تومان افزایش یافت، تبعات تورمی آن سال‌ها بر اقتصاد ایران موثر بود. همچنین در سال ۱۳۹۸ که قیمت بنزین در دولت دوازدهم افزایش یافت، تبعات تورمی آن قابل کتمان نیست و حتی مسئولان مربوطه اعلام کردند که در افزایش قیمت دلار در ماه‌های بعد تاثیرگذار بوده است.
حذف ۳۸ میلیون نفری
یک مورد قابل توجه دیگر در این ادعای کاندیدای ریاست جمهوری به جمعیت یارانه‌بگیر برمی‌گردد. وی بارها به ۴۰ میلیون نفر و منابع ۴۵۰ هزار تومانی به آنها تاکید کرده اما حرفی از ۳۸ میلیون نفر دیگر یارانه‌بگیر فعلی نزده است. اینکه آیا قرار است پرداختی به روال گذشته به کل ۷۸ میلیون نفر اما با اختلاف مبلغ ادامه داشته باشد؟
