سلامت نیوز:گرمایش جهانی در حال ذوب کردن کره زمین است. شمال امریکا گرم‌ترین ماه ژوئن را در تاریخ تجربه می‌کند، بیش از 230 مورد مرگ در بریتیش کلمبیا و بیش از 1 بیلیون تلفات آبزیان در سواحل اقیانوس آرام موجی از نگرانی‌ها را برانگیخته و بسیاری از کشورها از عدم آمادگی‌شان برای مواجهه با این شرایط می‌گویند.
به گزارش سلامت نیو به نقل از روزنامه اعتماد ،از سوی دیگر خاورمیانه هم با سخت‌ترین موج گرما در طول تاریخ هواشناسی دست و پنجه نرم می‌کند. در ایران درجه حرارت‌های 51 درجه سلسیوس در امیدیه و آبادان و 45 درجه سلسیوس در بم ثبت شده است. داغ آتش‌سوزی‌های زاگرس را هم که به آن اضافه کنید، ضرورت مدیریت و پایش مداوم محیط بالاخص در دوره‌های پر افت و خیز عرصه‌های طبیعی کاملا احساس می‌شود.
در گذشته این فرضیه وجود داشت که تنها مکان‌های نزدیک به یک منبع آتش پایدار می‌توانند در معرض خطر باشند اما تحقیقات مستمر جدید در زمینه آتش‌سوزی‌ها تاکید دارند که اگر مکانی واجد نقاط قابل اشتعال باشد و خاکه زغال‌های نیم‌سوز و سبک در اثر وزش باد به آن برسند، آتش‌سوزی می‌تواند به راحتی در جایی خیلی دورتر از کانون اصلی احتراق هم شکل بگیرد.
آتش‌سوزی‌ها در زاگرس در حالی روز‌به روز گسترده‌تر می‌شوند که خشکسالی و تغییرات اقلیمی در عمل احیای این جنگل‌ها را با علامت سوال جدی مواجه کرده است. جالب است بدانید که بر اساس آمارهای جهانی بازسازی یک هکتار جنگل سوخته، هزینه‌ای در حدود ۳۰۰۰ یورو در بر دارد و همین رقم به خوبی نشان می‌دهد که چرا ارتقاء دانش مدیریت آتش‌سوزی مساله‌ای است که می‌بایست جدی‌تر بدان پرداخته شود. امید سجادیان؛ دبیر تشکل نهضت سبز زاگرس، ابعاد مختلف آتش‌سوزی‌های هر ساله زاگرس را تحلیل کرده است.
وضعیت آتش‌سوزی‌ها در ارتفاعات نارک و منطقه حفاظت شده کوه خامی به کجا رسید؟
«کوه خامی و نارک روزها در حال سوختن بودند و چندین روز بعد از آتش‌سوزی، بارندگی تابستانه باعث خاموش شدن کل منطقه شد. در کوه خامی هم آتش‌سوزی ها خیلی شدید بود و اکثر نیروهای امداد در آن مستقر شدند، اما به هر شکل بارندگی توانست موثر باشد. در مجموع شهرستان گچساران آب و هوای خیلی گرمی دارد و کوه خامی هم صعب‌العبور، سخت گذر و دارای شیب‌های تند است.
هلیکوپتر در شرایط آتش‌سوزی مجبور است نیروها را در فاصله معینی پیاده کند و به همین دلیل بود که اغلب نیروها بعد از چندین ساعت پیاده‌روی سخت به مناطق آتش‌سوزی رسیدند. آتش‌سوزی در این منطقه گسترده بود و وزش باد و شرایط توپوگرافی هم شرایط را سخت‌تر کرده بود. نیروهای مستقر در محل می‌گفتند به حدی آتش‌سوزی‌ها شدید بوده که آسمان به‌طور کامل سیاه شده بود و دود هم همه جا را گرفته بود.»
امسال چه برنامه‌هایی برای آتش‌سوزی‌ها دنبال کردید؟
کاری که از ما برمی‌آید این است که بر اساس نقشه‌های آتش‌سوزی، برنامه‌های پایلوت را در مقیاس کوچک‌تر دنبال کنیم و ببینیم که کدام مناطق، بیشتر آسیب دیده‌اند تا بر اساس آن برنامه‌ریزی‌هایی انجام دهیم. در آتش‌سوزی مناطق مختلف همیشه چند عامل نقش دارند که دو یا یک عامل اغلب پررنگ‌تر از سایر عوامل است؛ بعضی جاها نقش گردشگران پررنگ است، بعضی جاها چوپانان نقش دارند، بعضی جاها موضوع آتش زدن پسماندهای کشاورزی اولویت دارد، بعضی جاها بحث زمین‌خواری و تولید زغال به صورت مشترک وجود دارد که همگی عوامل مهمی هستند و در برخی مناطق هم تعارضات بین مردم یا مردم با سازمان‌های دولتی زیاد است که در آنها باید گفت‌وگو شکل بگیرد.
ما با توجه به سابقه آتش‌سوزی‌ها در مناطق مختلف یکسری آموزش‌ها را به جوامع محلی در دستورکار قرار دادیم تا دست‌کم جنبه پیشگیرانه داشته باشد. ضمن اینکه با توجه به آسیب‌‌‌های سال گذشته همیاران محیط زیست در آتش‌سوزی‌ها، مهم است که حتما آموزش ببینند و کارت همیار طبیعت و همیار محیط‌زیست دریافت کنند چرا که اگر اتفاقی بیفتد و بنا باشد که بیمه به همیاران تعلق بگیرد، حتما باید با هماهنگی سازمان‌ها باشد و داشتن کارت همیار طبیعت و کارت همیار محیط زیست در این مورد ضروری است.
تشکیل تیم واحد آموزش دیده و ساماندهی گروه‌های مختلف در جوامع محلی یکی از اولویت‌های ماست. اگر بتوانیم گروه‌های مختلف را در قالب دسته‌های کوچک تجهیز کنیم و این گروه‌ها در مناطق باشند تا اگر آتش‌سوزی شد، حضور پیدا کنند و شرایط را تا حدی ساماندهی کنند؛ کمک خوبی است. پشتیبانی و تقسیم‌بندی، ارتباط گرفتن با سازمان‌های دست‌اندرکار، ارایه آمار درست، ساماندهی تجهیزات برای خاموش کردن آتش از جمله کارهایی است که تلاش کردیم در منطقه زاگرس انجام دهیم.
فقط تشکل شما ثبت‌نام همیارها را انجام می‌دهد؟ما با همکاری سایر تشکل‌های استان مانند تشکل سبزگامان گچساران و تشکل‌های میمند آغاز به ثبت‌نام همیاران طبیعت کردیم. در حال حاضر تنها یک کد پیگیری دریافت کرده‌ایم و منتظر هستیم که کارت‌ها هم صادر شوند.
آتش‌سوزی‌ها در زاگرس سال‌هاست که تکرار می‌شود، ظاهرا امکان حذف کردن آن نیست. پیشنهاد شما به سازمان‌های مسوول چیست؟
آتش‌سوزی‌ها در زاگرس تکرار می‌شود و جزو جدایی‌ناپذیر اکوسیستم شده، بنابراین امکان حذف کامل آن وجود ندارد. تغییرات اقلیمی هست، مسائل فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی هم هست و البته بحث قوانین که بسیار مهم است. بنابراین مجموع عوامل کنار هم باعث شده که آتش‌سوزی در زاگرس به‌طور مداوم باشد اما اینکه ما هر سال با آتش‌سوزی‌ها غافلگیر شویم راه‌حل نیست و باید تجربه کسب کنیم، باید یک برنامه جامع برای آتش‌سوزی‌ها با توجه به تحلیل‌ها و داده‌های آماری و دلایل آتش سوزی در هر منطقه تدوین شود.
عملکرد سازمان‌های دست‌اندرکار را در کهگیلویه و بویراحمد چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به نظرم سازمان‌های دولتی مسوول در آتش‌سوزی‌ها می‌بایست یک برنامه جامع مدیریت اطفاء حریق داشته باشند. بحث پیشگیری را جدی بگیرند، تعداد نیروهای دیده‌بان و جنگلبان و محیط‌بان را افزایش دهند. تعاملات خود را با مردم بیشتر کنند. خیلی جاها اگر با مردم گفت‌وگو کنند و آنها را پای کار بیاورند، تاثیرش خیلی بیشتر است. به عنوان مثال در گچساران الان یکی از گلایه‌هایی که وجود دارد، این است که سازمان‌ها درخواست نیروی کمکی ندادند.
خیلی از نیروهای مردمی و افرادی که برای کمک به آتش‌سوزی‌ها می‌آمدند به خاطر علاقه و دلسوزی حضور پیدا می‌کنند. برخی هم به دلیل مشخص نبودن وضعیت بیمه داوطلبین دیگر به صورت تیمی حضور پیدا نمی‌کنند. در مورد آتش‌سوزی‌ها اگر سازمان‌های دولتی پایگاه‌های مردمی خود را تقویت کنند و مردم در مدیریت مناطق مشارکت داده شوند؛ خیلی موثرتر خواهد بود.
آموزش‌ها و برنامه‌های پیشگیری باید خیلی بیش از اینها تقویت شود یعنی برای هر منطقه‌ای باید یک برنامه جامع مدیریت اطفاء حریق تعریف شود که خود آن شامل پیشگیری، آموزش و عملیات می‌شود. تا الان زمان بود که سازمان‌ها این برنامه را برای خیلی از مناطق تعریف کنند اما متاسفانه انجام نشده.دسترسی به نقشه‌های آتش‌سوزی روز و داده‌های ماهواره‌ای خودش موضوع خیلی مهمی است که سازمان‌های دولتی می‌توانند امکان آن را تسهیل کنند.
موضوع دیگر پای کار آوردن منابع طبیعی و محیط زیست و تمام سازمان‌های متولی در بحث آموزش جوامع محلی است که خوشبختانه تا حد زیادی محقق شده و تسهیلگری آن در شهرستان‌های استان انجام شده و الان دوستان با همکاری یکدیگر در حال آموزش هستند. این موارد کارهایی است که باید در فصول سرد سال برنامه آن ریخته شود. لذا اگر منابع بیشتری در اختیار تشکل‌ها گذاشته شود تا بتوانند بر اساس داده‌ها و آمار درست شرایط را ارزیابی کنند، خودش کمک بزرگی است.
آیا آتش‌سوزی‌هایی هم هست که شما و سازمان‌های دولتی متوجه آنها نشوید؟
بله قطعا مواردی هست. متاسفانه برخی مدیران هستند که تصور می‌کنند اگر آتش‌سوزی‌ها را اعلام نکنند، بهتر است در حالی که اصلا این طور نیست. اگر آمار و داده درست اعلام نشود، ممکن است در سال‌های آتی ما با مشکلات بزرگ‌تری مواجه شویم. چون برنامه‌ریزی‌ها بر اساس آمار و اطلاعات تدوین می‌شود. آمار درست و واقعی نقش مهمی در تدوین برنامه اطفاء حریق دارد.
رویکرد ما این است که اگر در مناطق، آتش‌سوزی‌ها را درست اطلاع‌رسانی نکنند، در اطفاء حریق به آنها کمکی نمی‌کنیم و سال‌های بعد هم آنها را در بحث آموزش و تجهیزات اطفاء حریق یاری نخواهیم کرد چون از نظر ما این مناطق آتش‌سوزی زیادی ندارند و لابد در منطقه تحت خطر نیستند و لذا نباید در اولویت برنامه‌ریزی قرار گیرند. آسیب این مساله خیلی بیشتر است.
باید بپذیریم که آتش‌سوزی هست و باید بدانیم کجاها هست که بتوانیم درست برای زمان حال و آینده برنامه‌ریزی کنیم. متاسفانه این دیدگاهی است که در بین برخی مردم محلی هم گویا وجود دارد؛ در برخی موارد چون می‌ترسند که جریمه شوند، اطلاع‌رسانی نمی‌کنند در حالی که دود این مساله بیشتر به چشم محیط زیست می‌رود. مردم محلی و حتی چوپانان اگر با آتش‌سوزی هر چند کوچک برخورد کنند، باید حتما اطلاع‌رسانی کنند که بتوان جلوی آن را سریع‌تر گرفت. برخی گاه از انتشار خبرهای آتش‌سوزی، زمان وقوع و بیان اینکه چند هکتار دستخوش حریق شده؛ خودداری می‌کنند.
اما واقعیت این است که ما باید به اهمیت داشتن آمار پی ببریم چون هر معضل و مشکلی را شما تا زمانی که آمار درست در اختیار نداشته باشید، نمی‌توانید مدیریت و برنامه‌ریزی کنید. به عنوان مثال همین کوه خامی هر ساله به‌طور گسترده آتش می‌گیرد اما کدام برنامه جامع برای آن تدوین شده که هر سال آتش‌سوزی‌های آن 4 یا 5 روزه نشود؟ ما باید هر سال برای آتش‌سوزی‌ها آماده‌تر از قبل باشیم در حالی که این طور نیست.
پیش‌بینی‌های دقیق‌تر و بیشتر و تجهیزات مناسب‌تر باید در اولویت قرار گیرد. سازمان‌های متولی مهار آتش‌سوزی باید به اهمیت طرح‌های جامع در این زمینه پی ببرند و موضوع آموزش هم بیش از پیش می‌بایست جدی گرفته شود. در واقع سازمان‌های متولی مهار آتش‌سوزی باید ابتدا به جمع‌بندی درست برسند و ما تشکل‌های مردم‌نهاد به آنها کمک کنیم نه اینکه موضوع بالعکس باشد.
به نظر شما رفتارهای احساسی چقدر در مهار آتش‌سوزی‌ها تاثیر منفی داشته؟
آتش‌سوزی موضوعی تخصصی و عملیاتی است لذا می‌بایست در هنگام وقوع آن از رفتارهای احساسی خودداری کرد. من با فراخوان عمومی برای اطفاء حریق خیلی مشکل دارم چون افرادی که آموزش ندیده‌اند در این شرایط می‌توانند نه‌تنها به خودشان آسیب بزنند بلکه ادامه کار را برای سایرین هم سخت می‌کنند.
پیراهن درآوردن برای اطفاء حریق از جمله این اقدامات است. ما تیم آموزش دیده داریم که بچه‌های آن آموزش دیده‌اند. خیلی موارد هست که سازمان می‌گوید آتش‌سوزی گسترده است برای کمک به اطفاء حریق درخواست کمک می‌کنند (به صورت شفاهی و غیررسمی) و وقتی می‌رسیم آتش خاموش شده، این خود نمونه رفتارهای احساسی است که بدتر فرصت‌سوزی می‌کند.
فردی چند روز پیش در یکی از گروه‌های فعالین محیط زیست درگیر در آتش‌سوزی می‌گفت که پول بنزین ماشین محیط زیست را داده‌ایم و من خیلی ناراحت شدم، چه دلیلی دارد؟ اگر سازمان‌ها نیاز به کمک دارند، رسمی اعلام کنند. این نوع برخوردهای احساسی قطعا کمک‌کننده نیست. سازمان‌های دولتی مانند منابع طبیعی و محیط زیست در این موارد کار و وظیفه قانونی خود را انجام می‌دهند، تشکل‌های دولتی و داوطلبین باید یاد بگیرند که به اندازه و توان تخصصی خودشان کار کنند.
سازمان‌های دولتی اگر آتش‌سوزی خیلی گسترده است و نیاز به نیرو هست، باید فراخوان رسمی اعلام کنند، نیروهای آموزش دیده را ساماندهی و تجهیز و منتقل کنند. قطعا مردم محلی و تشکل‌ها کمک می‌کنند اما اگر بحث احساسی باشد، فقط فرصت‌سوزی می‌شود. حضور داوطلبین در آتش‌سوزی‌ها باید حضور مستمر، آگاهانه و علمی باشد بنابراین اگر بخواهیم در همه آتش‌سوزی‌ها باشیم هیچ مشکلی حل نمی‌شود، بلکه اوضاع بدتر هم می‌شود.
تاثیر اینکه یک تشکل مانند ما بتواند آموزش دهد، ساماندهی کند، در مناطق پایلوت کار کند و نتیجه کار را اعلام کند، قطعا خیلی بیشتر خواهد بود. به جد توصیه می‌کنم که علاقه‌مندان از برخوردهای احساسی در موضوع آتش‌سوزی‌ها خودداری کنند.
