دکتر اصغر نعمتی
مدیرمسئول روزنامه تجارت و مدرس دانشگاه
امنیت غذایی مقوله‌ای بسیار مهم برای سلامت آحاد مردم در جهان تلقی می‌شود. بنابر تعریف، امنیت غذایی دسترسی همگانی به غذای سالم و کافی در تمام دوران عمر برای داشتن یک زندگی پویا و پرنشاط است. در ذیل این تعریف می‌توان به مفهوم پر اهمیت‌تر دیگری نیز پرداخت و آن، سلامت غذا و یا همان ایمنی می‌باشد و دولت‌ها وظیفه دارند امنیت غذایی با شرط ایمنی برای شهروندان خود فراهم نمایند. بنابراین امنیت غذایی دسترسی آسان، همیشگی و سالم و ایمنی غذا را شامل می‌شود.
اما موضوع قابل توجه در مقوله امنیت غذایی، متأثر شدن آن از عوامل مختلف از جمله بلایایی طبیعی نظیر خشکسالی‌ها، تغییرات اقلیمی، جنگ، درگیری، همه‌گیری‌ها و.... است.
به طوری‌که می‌توان نتیجه گرفت امنیت غذایی به دلایل گفته شده در کشورهایی که با پدیده‌های ذکر شده دست و پنجه نرم می‌کنند، همواره دستخوش آسیب و بی‌ثباتی است.
در دو سال اخیر پدیده پاندمی کرونا و توام شدن آن با تغییرات اقلیمی، این آسیب‌پذیری را در جهان افزایش داده و در کشورهای کمتر توسعه یافته و فقیر به شکل حادتری قابل ارزیابی است.
بیماری کرونا و پیامدهای ناشی از آن که اجتناب‌ناپذیر می‌باشد، هم در فرایند تولید و هم در موضوع دسترسی و سلامت و ایمنی غذا تاثیرات منفی در پی داشته است. در فرایند تولید، تعطیلی‌های پی در پی، وضع قرنطینه، فاصله‌گذاری اجتماعی و بیم از ابتلای از بیماری فرایند کاشت و تولید، مواد غذایی در جهان را متأثر کرده به طوری‌که می‌توان پیش‌بینی نمود در صورت تداوم روند فوق و عدم غلبه بشر بر این ویروس خطرناک، بحران زنجیره و امنیت غذایی نیز به چالش‌های کنونی افزوده می‌شود. واقعیت این است که جهان همواره با بحران امنیت غذایی مواجه بوده است، اما بحران کرونا می‌تواند با شدت بیشتری ناامنی غذایی را موجب شود.
در گزارشی که به تازگی توسط آکسفام منتشر شده به بحران گرسنگی ناشی از همه‌گیری کرونا و پیامدهای آن تاکید شده است.
نیکولتا باتینی از کارشناسان صندوق بین‌المللی پول با اشاره به اهمیت سیستم‌های غذایی برای فعالیت اقتصادی جهان بر این باور است که پاندمی کرونا آزمونی بسیار بزرگ برای سیستم‌های غذایی جهان و اثبات ناکارآمدی آنها در برابر شوک‌های گوناگون است. کرونا موجب شد که فرایند برداشت و بسته‌بندی محصولات کشاورزی به دلیل بیماری کارگران و محدودیت‌های تردد میسر نگردد. به دلیل تعطیلی رستوران‌ها بخشی از مواد غذایی ضایع و غیر قابل استفاده گردید و چنانچه دولت‌ها در زمینه استقرار پایدار امنیت غذایی به مفهوم دسترسی همگانی و سالم به مواد غذایی همت نکنند، می‌توان در انتظار سونامی گرسنگی در جهان بود.
شوربختانه باید گفت پاندمی کرونا می‌تواند در کنار پیامدهای زیانبار تغییرات اقلیمی خطر کاهش امنیت غذایی مضاعف نموده و آن را به ابر چالش دوران معاصر تبدیل کند.
تغییرات اقلیمی زمینه‌ساز آسیب جدی به چهار ستون اصلی امنیت غذایی یعنی غذای سالم، غذای در دسترس، غذای قابل استفاده و غذای پایدار است و این موضوع بیم افزایش قیمت و در نهایت کمیابی در بازار مواد غذایی را دوچندان می‌کند.
امنیت غذایی کشور ما نیز مصون از این دو پدیده یعنی خشکسالی و کرونا نبوده و شرایط نشان می‌دهد هم از ناحیه پاندمی و هم تغییرات اقلیمی شدیداً متأثر و آسیب‌پذیر هستیم.
از این رو ضرورت دارد پیامدهای غیر قابل جبران و خطرناک پاندمی کرونا و تغییرات اقلیمی که از مهم‌ترین آنها خدشه به امنیت غذایی می‌باشد، مورد توجه قرار گرفته و این مخاطره بزرگ در هیاهوی چالش‌های حاضر به حاشیه نرفته و زمینه‌ساز بحران بزرگتری در عرصه سلامت جامعه و مردم نشود.
بنابراین شایسته است همزمان در کنار مبارزه با ویروس کرونا، پدیده خشکسالی و تغییرات اقلیمی دسترسی آحاد مردم به غذای سالم به عنوان یک تعهد و وظیفه مورد عنایت واقع شده و برنامه‌ریزی‌های لازم و اورژانسی در جهت رسیدگی به افرادی که به دلیل اتفاقات مذکور در معرض ناامنی غذایی قرار گرفتند بعمل آید، در غیر اینصورت در آینده نه چندان دور بیماری‌های ناشی از سوء تغذیه و همه گیری گرسنگی به اصلی‌ترین تهدید جامعه تبدیل خواهد شد.
