گروه صنعت و تجارت: براساس آمارهای گمرک، صادرات غیرنفتی ایران به کشورهای عضو اتحادیه اروپا از حدود ۲ میلیارد دلار در سال‌های ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹ به ۷۲۵ میلیون دلار در سال ۱۴۰۱ رسیده که نشان از کاهش ۶۴ درصدی طی این مدت دارد.
به گزارش «تجارت آنلاین»، روند مبادلات تجاری ایران و اروپا طی سال‌های اخیر تقریبا به محاق رفته و بازار اروپا تقریبا اکنون خارج از دسترس ایران است و داده‌های منتشر شده نیز نشان می‌دهد که مبادلات تجاری ایران با اروپا حتی قبل از تحریم‌ها نیز در مسیر نزولی بوده و با شروع تحریم‌ها این روند تسریع شده است. این در حالیست که بازار اتحادیه اروپا متشکل از 27 کشور می‌توانست در سیاست‌گذاری تجاری ایران و بر مبنای کالاهای ایرانی که دارای مزیت رقابتی در سطح بین‌الملل هستد نقش بسیار مهم و عمده‌ای داشته باشد.
تجارت خارجی ایران با اروپا در سال‌های اخیر
تجارت کالایی ایران با اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲ هم در حوزه صادرات و هم واردات با افزایش ارزش همراه بود. واردات کالایی ایران در سال مزبور از اتحادیه اروپا حدود ۴.۲ میلیارد یورو بود که نسبت به سال ۲۰۲۱ حدود ۶.۴ درصد رشد داشت. صادرات کالایی ایران هم در سال ۲۰۲۲ اگرچه افزایش حدود ۱۳۴ میلیون یورویی داشت و به حدود ۱.۱ میلیارد یورو رسید، اما افزایش مزبور به دلیل اندک بودند، موجب ارتقای معنا‌دار سطح صادرات کالایی ایران به اتحادیه نشد. تراز تجاری با این اتحادیه در سال مورد بررسی، منفی ۳.۱ میلیارد بوده که نسبت به سال ۲۰۲۱ تضعیف شده است.
در این میان مقایسه روند تجاری برخی کشورهای همرده‌ی ایران با اروپا نشان می‌دهد که اتفاقا آنها از این بازار مرغوب بهترین استفاده را برده‌اند. تجارت کشورهای ترکیه، عربستان سعودی، برزیل، اندونزی و ویتنام با اتحادیه اروپا هم در بخش صادرات و هم واردات رشد قابل توجهی را در سال ۲۰۲۲ تجربه کردند. صادرات ترکیه به این اتحادیه در سال ۲۰۲۲ با افزایش بیش از ۲۰ میلیارد یورویی عربستان سعودی با افزایش ۲۳ میلیارد یورویی، برزیل با افزایش ۱۷ میلیارد یورویی، ویتنام با افزایش ۱۲.۸ میلیارد یورویی و اندونزی با افزایش ۶.۶ میلیارد یورویی همراه بود که به مراتب بیشتر از رشد۰.۲میلیارد یورویی ایران در همین مدت است. واردات کشورهای منتخب نیز در سال ۲۰۲۲ در مقایسه با واردات ایران از اتحادیه اروپا هم از منظر سطح وهم از لحاظ میزان افزایش، از عملکرد بالاتری در مقایسه با سال ۲۰۲۱ برخوردار است. مقایسه صادرات با واردات کشورهای منتخب در سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد، که تراز تجاری اقتصادهای ویتنام، اندونزی، عربستان سعودی وبرزیل با اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲ مثبت و به ترتیب برابر با ۳۸.۶ میلیارد یورو، ۱۴.۳ میلیارد یورو، ۱۲.۳ میلیارد یورو و۷ میلیارد یورو بوده، در حالی تراز تجاری ترکیه حدود منفی یک میلیارد بوده است. براساس آمارهای گمرک، صادرات غیرنفتی ایران به کشورهای عضو اتحادیه اروپا از حدود ۲ میلیارد دلار در سال‌های ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹ به ۷۲۵ میلیون دلار در سال ۱۴۰۱ رسیده که نشان از کاهش ۶۴ درصدی طی این مدت دارد.
گرچه انگلیس در اواخر سال ۱۳۹۸ از اتحادیه اروپا خارج شد و تعداد کشورهای عضو به ۲۷ کشور رسیده، اما روند کاهش صادرات ایران به اتحادیه اروپا با شروع تحریم‌ها در سال ۱۳۹۷ شروع شده است. تاثیر تحریم‌ها صرفا روی کاهش روند مبادلات تجاری نبوده بلکه باعث شد که بسیاری از شرکت‌های اروپایی از جمله رنو و پژو و حتی برخی شرکت‌های آلمانی بازار ایران را ترک کنند. طبق داده‌های منتشر شده در همان زمان اعلام تحریم‌ها علیه ایران اکثر شرکت‌های آلمانی از جمله شرکت‌های بیمه آلیانس و زیمنس ایران را ترک کردند و در این میان باید به خروج شرکت‌های بزرگی مانند توتال و مرسک دانمارک نیز اشاره کرد. تنها 20 روز پس از اعلام دور اول تحریم‌های آمریکا علیه ایران 53 شرکت از 21 کشور جهان ایران ترک کردند که در میان آنها 9 شرکت فرانسوی و 8 شرکت آلمانی بودند و به این لیست باید 11 شرکت آسیایی را نیز اضافه کرد. نتیجه این تحریم‌ها و خروج شرکت‌های اروپایی کاهش روابط اقتصادی ایران با اروپا و طبیعتا کاهش مناسبات تجاری نیز بوده است که تاثیر آن را می‌توان در آمارهای تجاری مشاهده کرد.
تجارت ایران با اروپا در سال 2023
براساس داده‌های اعلام شده از سوی مرکز آمار اروپا مبادلات دو طرف از 1 میلیارد و 330 میلیون یورو در سه‌ماهه نخست 2022 به 1 میلیارد و 180 میلیون یورو در سه‌ماهه نخست امسال رسیده است و با این شرایط روند مبادلات تجاری دو طرف افتی 11 درصدی داشته است. براساس ارزیابی‌ها صادرات اتحادیه اروپا به ایران در ماه‌های ژانویه تا مارس 2023 با کاهش 9درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به 960 میلیون یورو رسیده است. در سه‌ماهه نخست 2022 صادرات اتحادیه اروپا به ایران 1 میلیارد و 55 میلیون یورو اعلام شده بود.
واردات اتحادیه اروپا از ایران نیز در سه‌ماهه نخست 2023 با کاهش 20درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به 220 میلیون یورو رسیده است. در سه‌ماهه مشابه سال قبل 275 میلیون یورو کالا از ایران وارد شده بود. در این میان بیشترین کاهش تجارت با آلمان را از ان خود کرده که تنها شریک سنتی اروپایی ایران در مبادلات تجاری مسحوب می‌شود.
اوایل دی ماه سال قبل بود که وزارت اقتصاد آلمان از تعلیق «فرمت‌های اقتصادی» با ایران خبر داد و مناسبات دو کشور تیره و تار شد. حال با گذشت نزدیک به 6 ماه از خبر اعلام شده از سوی آلمان داده‌های اعلام شده نشان می‌دهد که روند مبادلات تجاری ایران با این کشور در بازه زمانی مورد بررسی با افت 26 درصدی به 366 میلیون یورو رسیده است. بطوری که آلمان در سه‌ماهه نخست امسال 290 میلیون یورو کالا به ایران صادر و 76 میلیون یورو کالا از ایران وارد کرده است با این شرایط صادرات آلمان به ایران 28 درصد و واردات از ایران 13 درصد کاهش داشته است. آمارهای بالا نشان می‌دهد که اروپا دست کم با شرایط کنونی در حال خروج از سیاست‌گذاری اقتصادی ایران است و در عوض دولت تمرکز خود را روی مناطق اقتصادی دیگری گذاشته است. دیپلماسی اقتصادی ماه‌های اخیر دولت با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، اندونزی، پاکستان، کشورهای قفقاز و اکو، عمان، امارات، روسیه و جدیدا عربستان سعودی و عقد موافقت‌نامه تجارت ترجیحی با برخی از این کشورها و تلاش برای رشد مبادلات تجاری با کشورهای همسایه نشان می‌دهد که ایران تمرکز خود را از اروپا خارج کرده و به لحاظ اقتصادی در حال چرخش به سمت شرق و خاورمیانه است. مگر اینکه شرایط به کلی عوض شود و ایران دست کم بتواند صادرات محصولات فلزی – معدنی و همچنین نفت و پتروشیمی را به برخی از کشورهای اروپایی از جمله ایتالیا و یا شرق اروپا ارتقا دهد و تراز تجاری خود را با کشورهای اروپایی به سطوح بالاتری ببرد که به نظر می‌رسد دست کم در کوتاه‌مدت چنین روندی را نمی‌توان متصور شد.
