فولاد و به‌ویژه ورق‌های فولادی نقش مهمی در صنایع خودروسازی و ساخت خودروهای شخصی، وسایل نقلیه سنگین مانند اتوبوس و ریلی مانند قطار ایفا می‌کنند. فولاد به شکل‌های مختلف در خودروسازی و بدنه خودرو استفاده می‌شود که بیشترین سهم به انواع ورق‌های فولادی رنگی مانند ورق گالوانیزه و ورق ضدزنگ و ... تعلق دارد. البته علاوه بر ورق‌های فولادی از ورق‌های رنگی فلزی دیگری مانند ورق تیتانیوم، ورق آلومینیوم و ورق منیزیوم نیز در خودروسازی استفاده می‌کنند. در ادامه نقش ورق‌های رنگی در تولید خودرو را بررسی می‌کنیم و به این سؤال پاسخ می‌دهیم که قیمت ورق چه اثیری در قیمت خودرو در ایران دارد.
استفاده از انواع ورق رنگی در ساخت خودرو
ورق‌های رنگی فولادی در طی فرایندهای برش، جوشکاری و شکل‌دهی در خودروسازی استفاده می‌شوند. هرچه خودرو بزرگ‌تر و سنگین‌تر باشد انواع ورق‌های آهنی مورداستفاده بیشتر و متنوع‌تر می‌شوند. معمولاً تغییرات قیمت روز ورق رنگی در تغییرات قیمت خودرو تأثیر بسیار کمی دارد و نمی‌توانیم آن‌ها را به هم وابسته بدانیم.
ورق های رنگی مورد استفاده در خودروهای سنگین
ورق‌های رنگی به‌کاررفته در ساخت بدنه ماشین‌های سنگین باید از مقاومت و ضخامت بیشتری برخوردار بوده و قابلیت نوشتن و چسباندن تبلیغات را داشته باشد. ورق‌های رنگی در خودروهای سنگین چندین مرتبه به‌صورت نوارهای رنگی مجدداً رنگ‌شده و میزان براقیت آن‌ها در این بخش نیز در حد متوسط و بالا و بیش از 80 درصد است. براقیت بالا به معنای کیفیت بالاتر و قیمت ورق خودرو گران‌تر خواهد بود.
ورق های رنگی مورد استفاده در خودروهای شخصی
ورق‌های فولادی مورداستفاده در خودروهای شخصی با آسترهای محافظ خوردگی پوشش‌دار می‌شوند. از این جمله می‌توان به ورق‌های گالوانیزه گرم یک‌رو یا دو رو پوشش‌دار شده با 5 تا 7.5 میکرومتر روی اشاره کرد. استفاده از آستر محافظ و رنگ‌ها به ضخامت 3 تا 5 میکرومتر، باعث بهبود محافظت در برابر خوردگی، استحکام سایش، الاستیسیته و خاصیت ضداصطکاکی در فضاهای خالی بدنه اتومبیل مانند درزها و شیارها می‌شود و درنتیجه مقاومت بدنه و ایمنی خودرو ازنظر قطعات فولادی در معرض آسیب افزایش می‌یابد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ورق‌های رنگی قابلیت جوش‌پذیری بالای این ورق‌ها است. قابلیت جوشکاری نقطه‌ای در ورق‌های از پیش رنگ‌شده به ضخامت لایه آستر و میزان رسانایی رنگ‌دانه‌های ورق بستگی دارد که معمولاً با افزودن پودر روی و افزایش رسانایی آستر بهبود می‌یابد.
استفاده از ورق های رنگی در صنایع خودروسازی
برخی از ویژگی‌های ورق فولاد که باعث کاربرد فراوان آن در صنعت خودروسازی می‌شود شامل موارد زیر است:
- دوام و طول عمر مفید بالا
- قابلیت بازیافت بدون کاهش خواص مکانیکی و تعمیرپذیری
- استحکام و سختی بالا و تأمین ایمنی سرنشینان
- ورق‌های مورداستفاده در صنعت خودروسازی
- عدم محدودیت در فرم دهی به بدنه خودرو
- امکان ایجاد سطوح براق و تأمین زیبایی خودرو
- قیمت مناسب
البته یکی از مهم‌ترین مشکلات فولاد نیاز به آب فراوان در زنجیره تأمین و ایجاد آلودگی محیط‌زیست است.
انواع ورق های رنگی در خودرو سازی
ورق‌های رنگی مورداستفاده در بدنه خودرو شامل انواع ورق‌های فولادی و غیر فولادی می‌شود. ورق‌های غیرفولادی معمولاً ورق‌های آلومینیوم، منیزیوم و تیتانیوم دار را شامل می‌شود که بیشتر برای بدنه خودروهای لوکس مورداستفاده قرار می‌گیرد. این ورق‌ها علاوه بر سقف و ستون بدنه در قسمت‌های متفاوت یک خودرو ازجمله شاسی، ترمز، چرخ، در، موتور و سیستم اگزوز به‌کاربرده می‌شوند. در ادامه انواع ورق‌های رنگی مورداستفاده در بدنه خودرو را بررسی می‌کنیم.
- ورق سیاه
ورق سیاه شامل دو گرید St37 و St52 است که ورق st37 درجه ۳ در قطعاتی مانند قاب و رینگ چرخ بیشترین کاربرد را دارد. قیمت ورق st52 معمولا بیشتر از قیمت ورق st37 است.
- ورق گالوانیزه
در دو نوع گالوانیزه گرم و الکتروگالوانیزه و باضخامت بین ۰.۴ تا ۲ میلی‌متر تولیدشده که ورق‌های الکتروگالوانیزه به دلیل دقت بالا در کنترل ضخامت روی، ورق‌هایی صاف و براق‌تر با خاصیت رنگ‌پذیری بهتری هستند.
- ورق روغنی
باضخامت ۰.۳ تا ۳ میلی‌متر مانند ورق St14 یا ورق روغنی فوق کشش مورداستفاده در فیلترهای خودرو و ورق ST13 یا ورق روغنی نیمه‌کششی که در ساخت گل گیر خودرو استفاده می‌شود.
- ورق فولادی با کربن کم و کربن متوسط
- ورق CK45
ورق CK45 یا ورق 1045 به‌عنوان کربن متوسط در خودروهای شخصی و ورق ۱۱۴۱ از نوع فولاد متوسط کربن گوگرددار (با کربن متوسط) در ساخت خودروهای سنگین کاربرد دارد. این نوع ورق‌ها قابلیت ماشین‌کاری، جوش‌پذیری مناسبی داشته و به دلیل کیفیت سطحی مناسب به‌خوبی رنگ‌آمیزی و پوشش دهی می‌شوند.
- ورق C1010
ورق C1010 یک ورق فولادی کم‌کربن با میزان کربن حدود 0.1 درصد است که به هر دو روش نورد گرم و نورد سرد تولید می‌شود. از این ورق به دلیل انعطاف‌پذیری، قابلیت جوشکاری و ماشین‌کاری بالا در بدنه خودرو استفاده می‌کنند.
- ورق ASTM A36
این ورق نوعی ورق آلیاژی متوسط کربن است که به دلیل استحکام ضربه‌ای در دمای اتاق و مقاومت در برابر خوردگی مهم‌ترین گرید و متداول‌ترین ورق سیاه مورداستفاده در خودروسازی به شمار می‌رود.
- ورق سخت (ورق هاردوکس)
این ورق به دلیل مقاومت بالا در برابر سایش، خوردگی و زنگ‌زدگی به ورق ضد سایش معروف است. از این ورق بیشتر در ساخت تجهیزات و ماشین‌آلات سنگین مانند ماشین‌های حفاری استفاده می‌کنند. قیمت ورق آجدار در این دسته تقسیم‌بندی می‌شود.
- ورق آلیاژی
- ورق استنلس استیل
ورق فولادی ضدزنگ و آلیاژ 304 از پرکاربردترین آلیاژهای مورداستفاده در صنعت خودروسازی است. ورق آلیاژ 304 دارای 8 درصد نیکل و 18 درصد کروم است.
- ورق فولادی DP
این نوع ورق‌های دوفازی موادی نوین در طراحی بدنه‌های خودرو هستند که خواصی همچون مقاومت بالا نسبت به خستگی، استحکام و سختی بسیار بالا دارند.
- ورق فولادی TRIP
ورق‌های فولادی TRIP نسبت به سایر ورق‌های مورداستفاده در ساخت بدنه خودرو جدیدتر بوده و شکل‌پذیری، مقدار تغییر طول و مقاومت به ضربه بهتری دارند.
تأمین کنندگان داخلی ورق خودرو
انواع ورق خودرو در توسط ورق‌های وارداتی از کره، چین، روسیه و ... و هم‌چنین توسط شرکت ورق خودرو چهارمحال و بختیاری، شرکت فولاد تاراز و فولاد مبارکه و … تولید می‌گردد.
وزن و ضخامت ورق بدنه، ایمنی و قیمت خودرو
ضخامت ورق خودرو بر شکل‌پذیری، وزن، کیفیت و ایمنی بدنه خودرو تأثیر مستقیم دارد. متأسفانه در صنعت خودروسازی کشور معمولاً از کمترین ضخامت‌های متداول در حدود 0.4 الی 0.8 میلی‌متر استفاده می‌کنند و این مورد باعث کاهش ایمنی خودروهای ساخت داخل شده است. به این ترتیب وزن تقریبی ورق‌های فولادی مورداستفاده در خودرو به‌طور متوسط چیزی در حدود یک تن یا 1000 کیلو فولاد است و با توجه به قیمت هر کیلو ورق و افزایش قیمت آن می‌توان نتیجه گرفته تأثیر قیمت ورق فولادی بر افزایش
قیمت خودرو بسیار ناچیز و کمتر از 5 درصد است.
سخن آخر مطلب نقش ورق های رنگی در خودرو سازی
اگر بتوانیم خودروسازی همیشه طلبکار و پرمدعا در کشور را با همه عقب‌ماندگی‌های فنی و تخصصی آن، صنعت خودروسازی بنامیم باید بگوییم که پس از ساختمان‌سازی دومین صنعت مصرف‌کننده فولاد و ورق در کشور محسوب می‌شود. مقدار فولاد مصرف‌شده در هر خودرو به‌طور میانگین چیزی بین 850 الی 1350 کیلوگرم است که بیشترین سهم آن به ورق‌های فولادی می‌رسد. در دنیا نیز خودروسازی دومین مصرف‌کننده بزرگ فولاد به شمار می‌رود و تقریباً ۱۲ درصد از فولاد جهان در این صنعت استفاده می‌شود. نکته مهم این است که کیفیت نامناسب بدنه خودروهای داخل به کم بودن ضخامت ورق‌های مورداستفاده ربط داشته و ارتباط کمتری باکیفیت ورق‌ها دارد.
