پیروز مجتهدزاده
کارشناس ارشد جغرافیای سیاسی
حل مسائل مرزی و اختلافات سرزمینی و مرزی بدون حسن‌نیت محال است، اینکه در اختلافات بلافاصله و در همان ابتدا به ساکن طرف مورد اختلاف را مقصر اعلام می‌کنند نشان می‌دهد که هیچگونه حسن نیتی برای حل این مشکلات و رفع اختلافات وجود ندارد. بنابراین در ابتدای بحث آنچه دولت عربستان اعلام کرده تهمت و محکوم کننده بوده و در مباحث مربوط به حل اختلافات مرزی و سرزمینی قابل قبول نیست. مشکل موجود از دید ایران نحوه برخورد عربستان با مسئله اختلافات مرزی و سرزمینی در خلیج فارس این است که عربستان مطابق معمول کشورهای عربی خلیج فارس، همیشه مباحث خود را با ابهامات زیادی توام و در این مورد هم به ایران پیشنهاد می‌کند که بهتر است مرزهای دریایی خود را تعیین و مشخص کند. در حالی که عربستان به خاطر نمی‌آورد که ایران اولین کشور منطقه خلیج فارس بوده که به فکر مناطق دریایی و محدود و مشخص کردن حدود آب‌های سرزمینی خود بوده است. ایران در اواخر دهه ۱۹۵۰ تا اواخر دهه ۱۹۶۰ و در مواردی اوایل دهه ۱۹۷۰ همه مرزهای دریایی خود با همه همسایگان جز منطقه میدان آرش که یک منطقه‌ای است که روی نقطه مثلث مانند واقع شده و اضلاع این مثلث به حقوق دریایی سه کشور ایران و عربستان و کویت تعلق می‌گیرد مشخص کرد.اکنون عربستان به گونه‌ای برخورد می‌کند که گویی عربستان طرف اصلی اختلاف است در حالی که حقیقت اینگونه نیست وقتی ایران قوانین دریایی خود را اعلام و محدوده‌های آب‌های سرزمین خود را مشخص کرد، دولت کویت اعتراض کرد که حد و حدوی که از سوی ایران اعلام شده قسمت‌هایی تا حدود و متعلقات دریایی کویت را در بر خواهد گرفت.اختلافات کویت و عربستان سعودی هم از یادگارهای عصر استعمار بریتانیا بود که بریتانیا کشور کویت را به رسمیت شناخت. یک منطقه گسترده به وسعت کشور کویت را که مورد ادعای نه چندان مشخص و مستند عربستان بود و بریتانیا که مسئول سیاست خارجی کشورهای عربی خلیج‌فارس مانند کویت در آن تاریخ بود موافقت نمی‌کرد و بالاخره منطقه مورد بحث را بعنوان منطقه بی‌طرف بین کویت و عربستان اعلام کرد که هر دو کشور می‌توانند حق و حقوقی داشته باشند بدون اینکه حدود و حدود این حق و حقوق‌ها مشخص و مورد اشاره قرار گرفته باشد. یکی دیگر از موارد اعتراض از طرف کویت این بوده که کویت با عربستان مشکلاتی در منطقه مجاور دارد، ایران در برابر این بحث پیشنهاد کرد که بهتر است عربستان سعودی را هم وارد مذاکره کنیم و به صورت سه جانبه پیش برود تا تکلیف منطقه روشن شود. آنچه که امروز مسئله الدره و یا میدان آرش را به میان می‌آورد ادامه مرزهای عربستان و ایران در منطقه دریایی است و در یک امتداد شرقی-غربی همان مرزهای ایران و عربستان به منطقه دریایی آرش می‌رسد. سوال اینکه چطور این مرز در قراردادی که مستقیما با ایران امضا کرده و تعیین حدود کرده رسما پذیرفته ولی اکنون از ایران می‌خواهد که مرزهای خود را مشخص کند؟ ایران مرزهای خود را با همه کشورهای همسایه جنوبی خلیج فارس مشخص کرده است حتی مرزهای با عربستان رسما به امضا رسیده و قرارداد قانونی وجود دارد و از طرف دیگر مرزهای مربوط به ایران و کویت هم مشخص شده و کویت نتوانسته قرارداد را به دلیل اختلافاتی که با عراق دارد رسمیت دهد. ما با این برخورد متوجه می‌شویم زمانی که حتی کویت حاضر نبود عربستان را وارد بحث سه‌جانبه کند اکنون سخنگوی کویت شده و از ایران می‌خواهد که مرزها و آب‌های سرزمینی خود را مشخص کند در حالی که دولت عربستان امضا کننده قرارداد دریایی مستقیم خود و ایران در منطقه جزایر العربی و الفارسی بوده که به شیوه جالبی حل شد.
