ناکامی سیاستگذار در مهار تورم

گروه اقتصاد کلان: مرکز آمار ایران جدیدترین گزارش خود از نرخ تورم مردادماه را منتشر کرد که البته بر خلاف گفته‌های مقامات اقتصادی کشور از جمله وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی بود. دیروز رئیس سازمان برنامه و بودجه طبق روال یکی دو ماه اخیر قبل از انتشار آمار رسمی نرخ تورم را اعلام کرد و مبنای آمار اعلامی وی نرخ تورم سالانه بود؛ نرخی که اساسا در محاسبه نرخ تورم دقت کافی ندارد. آمار جدید مرکز آمار ایران حکایت از افزایش نرخ تورم ماهانه و نقطه به نقطه دارد روندی که البته اگرچه با واقعیت‌های جامعه همخوان است اما خلاف نظر دولت است. از دید بانک مرکزی با توجه به اینکه رشد نقدینگی کنترل شده لذا این موضوع در نهایت باعث کاهش و کنترل نرخ تورم می‌شود اما دست کم در مردادماه چنین اتفاقی نیفتاده است.

جزئیات نرخ تورم مردادماه
بر اساس گزارشی که مرکز آمار ایران منتشر کرده شاخص قیمت مصرف‌کننده در مردادماه 1402 به عدد 197.7 رسیده که نسبت به ماه قبل افزایش 2.4 درصدی داشته و نسبت به مدت مشابه سال قبل نیز رشد 39.8 درصدی را نشان می‌دهد. همچنین در دوازده ماه منتهی به مردادماه میانگین نرخ تورم عمومی در کشور 46.7 درصد افزایش داشته است. داده‌های مربوط به تورم نقطه‌ای مردادماه نشان می‌دهد که در این ماه نرخ تورم 39.8 درصد نسبت به همین ماه سال قبل افزایش یافته است در حالی که در تیرماه رشد نرخ تورم نقطه‌ای 39.4 درصد بود. اما نکته مهم درباره تورم نقطه‌ای این است که میانگین نرخ تورم نقطه‌ای مواد غذایی در مردادماه 38.4 درصد افزایش یافته در حالی که در تیرماه این عدد 37.1 درصد بود. به این ترتیب نرخ تورم نقطه‌ای مواد غذایی از میانگین نرخ تورم عمومی کشور پایین‌تر است که به دلیل افزایش 40.5 درصدی کالاهای غیرخوراکی در این ماه است. همچنین نرخ تورم نقطه‌ای مناطق روستایی در مردادماه 39.6 درصد اعلام شده در حالی که همین عدد برای مناطق شهری 39.8 درصد و معادل نرخ تورم نقطه‌ای عمومی کشور است. داده‌های مربوط به نرخ تورم ماهانه نیز حکایت از افزایش دارد به طوری که نرخ تورم مردادماه 2.4 درصد نسبت به نرخ تورم تیرماه افزایش یافته است در حالی که نرخ تورم ماهانه تیرماه تنها 2 درصد بود. در این بین رشد نرخ تورم مواد غذایی بیشتر از نرخ تورم عمومی بوده چرا که این بخش افزایش 2.6 درصدی را نسبت به ماه قبل نشان می‌دهد. نرخ تورم مواد غذایی تیرماه رشد 1.2 درصدی را نسبت به خردادماه ثبت کرده بود. داده‌های تورم ماهانه نشان می‌دهد که میانگین افزایش قیمت کالاهای غیرخوراکی با 2.4 درصد نسبت به تیرماه از تورم خوراکی‌ها بیشتر بوده که روندی بر خلاف تورم نقطه‌ای است. از طرف دیگر شهری‌ها با 2.5 درصد نسبت به مناطق روستایی با 2 درصد بیشتر متحمل افزایش قیمت‌ها شده‌اند. اما نرخ تورم سالانه یعنی همان نرخی که مبنای اعلام دولت است روند کاهشی را طی کرده و از 47.5 درصد در تیرماه به 46.7 درصد در مردادماه رسیده است. همچنین این نرخ در بخش مواد غذایی از 65.7 به 61.7 در یک ماه منتهی به مردادماه رسیده است. نرخ تورم سالانه اساسا نرخ معتبری برای محاسبه تورم نیست و حتی در داده‌های جهانی نیز چنین نرخی وجود ندارد به این دلیل ساده که نرخ تورم سالانه یا همان دوازده ماه منتهی به مردادماه در واقع داده‌های دو سال اخیر را در محاسبه تورم لحاظ می‌کند و طبیعتا به همین دلیل دیرتر خود را با تورم واقعی کشور همسو و همراستا می‌کند.

کالاهای با بیشترین تورم
نگاه جزئی‌تر به داده‌های منتشر شده توسط مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که برخی از کالاها تورم سنگین‌تری را تجربه کرده‌اند. به عنوان مثال تورم نقطه‌ای گوشت قرمز و سفید و فرآورده‌های آن به طور میانگین 92 درصد افزایش یافته است. یعنی در شرایط کنونی مردم برای خرید یک کیلو گوشت قرمز دو برابر مردادماه سال 1401 هزینه می‌کنند. همچنین گوشت ماهی نیز در مرداد امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل 66 درصد افزایش یافته است. نگاه دقیق‌تر نشان می‌دهد که تنها سه کالا در مردادماه تورم زیر 20 درصد را تجربه کرده‌اند. نان و غلات با 17.7 درصد، روغن‌ها و چربی‌ها با 1.1 درصد و ارتباطات با 19.1 درصد شامل این کالاها می‌شوند. اکثر کالاها تورم بالای 35 درصد را در یک سال اخیر تجربه کرده‌اند آن هم با وجودی که اثرات حذف ارز ترجیحی در مردادماه از بین رفته است. آمارهای مربوط به اجاره نیز نشان می‌دهد که مردم در مردادماه به طور میانگین 38.4 درصد بیشتر از مردادماه سال گذشته برای پرداخت اجاره هزینه کرده‌اند. این در حالیست که داده‌های واقعی رقمی بسیار بیش از این است. آمار نرخ تورم نقطه به نقطه از سال 1391 تاکنون نشان می‌دهد که در فروردین ماه سال 1402 رکورد نرخ تورم با 55.5 درصد شکسته شده و پس از آن اردیبهشت سال 1402 با نرخ 54.6 درصد بوده است. مقایسه طبقه کالاها و محصولات نشان می‌دهد که بیشترین تورم نقطه به نقطه مردادماه مربوط به هتل و رستوران با 60.3 درصد و کمترین مربوط به ارتباطات با 19.1 درصد بوده است. بررسی دیگری از داده‌های منتشر شده نشان می‌دهد که خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات بیش از 42 درصد کل تورم دهک اول را تشکیل داده و این در حالیست که این رقم برای دهک نهم تنها اندکی بیش از 28 درصد بوده است. به این ترتیب دهک‌های ابتدایی هزینه‌ای وابستگی بیشتری به نرخ تورم خوراکی‌ها دارند. در بخش استانی آمارها نشان می‌دهد که مردم یزد با تورم 50.9 درصد بیشترین آسیب را از افزایش نرخ تورم دیده‌اند و این در حالیست که تورم میانگین کشور 39.8 درصد است. استان‌های اصفهان و چهارمحال و بختیاری به ترتیب با 48.2 و 45.8 در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند. این داده‌ها نشان می‌دهد که دولت هنوز در کنترل تورم موفق عمل نکرده و بر خلاف وعده‌های وزرای اقتصادی کابینه و همچنین مقامات پولی کشور نرخ تورم همچنان بر مدار صعودی قرار دارد.