گروه سیاسی: سه کشور اروپایی عضو برجام روز پنجشنبه (23 شهریور) اعلام کردند که تحریم‌های موشکی علیه ایران را که باید در چارچوب بندهای غروب آفتاب برجام در تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ برداشته شود، رفع نخواهند کرد. این موضوع در شرایطی است که طبق مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که حدود ۸ سال پیش برای تأیید برجام صادر شد، محدودیت‌های اعمال‌شده این سازمان در خصوص فعالیت‌های مربوط به موشک‌هالی بالیستیک ایران اکتبر ۲۰۲۳ منقضی خواهند شد. حالا مساله مهم این است که تصمیم جدید تروئیکایی آمریکایی چه معنایی خواهد داشت و چرا سه کشور آلمان، فرانسه و انگلستان چنین تصمیمی را اتخاذ کرده‌اند؟ حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل سیاست خارجی و استاد دانشگاه در گفتوگو با «تجارت» به همین مساله جدی پاسخ داده است.
بهانه‌جویی تروئیکای اروپایی غیرمسئولانه و بی اساس است
حسن بهشتی‌پور در ارزیابی خود از تصمیم تروئیکای اروپایی برای حفظ تحریم‌های موشکی علیه ایران با وجود عدم خروج از برجام اظهار داشت: «در ابتدا باید توجه داشت در ماه اکتبر تنها آن تحریم موشکی برداشته می‌شود که برای ایران محدودیت موشک‌های حمل سلاح موشکی را تعیین کرده بود نه کل تحریم‌های نظامی برجام. بر اساس توافق برجام، تحریم‌های موشکی و تسلیحاتی، مرحله به مرحله کاهش پیدا کرد. این موضوع در شرایطی مطرح می‌شود که ایران هیچ‌گاه به دنبال دست‌یابی و ساخت موشک‌های حمل کلاهک هسته‌ای نبوده و نیست.
بنابراین، برداشتن منع‌های موشکی موجود در اکتبر چندان موضوع دارای اهمیتی نیست. با این وجود، هر گونه برداشتن تحریم بین‌المللی علیه ایران، می‌تواند ایجابی و مثبت باشد.» وی افزود: «برای اتحادیه اروپا، چند مساله قابل توجه است. اول این‌که این کشورها در دی سال 99 وقتی ترامپ خواستار صدور قطعنامه تمدید تحریم‌های موشکی علیه ایران شد، آنها رای ممتنع دادند. تنها آمریکا و دومنیکن بودند که رای مثبت دادند. حالا اتحادیه اروپا از موضوع سابق خود عدول کرده است. این تصمیم در شرایطی است که باید اتحادیه اروپا تعهدات خود را بیشتر می‌کرد اما ظاهرا موضعی مخالف را در پیش گرفته است. در سطح دوم، باید توجه داشت که اتحادیه اروپا تحت تاثیر هزمونی آمریکا، بعد از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای تعهدات خود را در قبال ایران اجرا نکرد. اکنون آنها پا را فراتر گذاشته و بیانیه صادر می‌کنند. آنها خواستار پایبندی ایران به برجام هستند اما خود هیچ‌گونه تعهدی را اجرایی نکرده‌اند. یعنی آنها، تعهدات را اجرا نمی‌کنند اما خواستار آن هستند که تهران متعهد باشد.
نکته قابل تامل‌تر این است که کنون آنها عدم پایبندی ایران به توافق را بهانه کرده و به واسطه آن خواستار تمدید تحریم‌های موشکی و تسلیحاتی شده‌اند. یعنی آنها خلاف مصوبات شورای امنیت اقدام کرده‌اند. در مجموع تصمیم جدید تروئیکای اروپایی را می‌توان غیرمسئولانه و بی اساس دانست که هیچ نتیجه‌ای فارغ از تحریک بیشتر ایران و کورتر کردن مشکلات به همراه نخواهد داشت.»
اروپایی‌ها در پی جبران بازی دو سرباخت خود در پرونده اتمی ایران هستند
این استاد دانشگاه در بخشی دیگر از گفته‌های خود در ارتباط با نقض کردن تعمدی مفاد و شروط برجام تاکید کرد: «در ابتدا باید توجه داشت آن‌چه در برجام قید شده، شرط نیستند، بلکه وظیفه هستند. با صراحت در توافق اظهار شده که ایران باید چه اقدامات و تعهداتی داشته باشد و طرف غربی نیز باید چه الزاماتی را رعایت کند. برجام حتی اگر اجرا نیز نشود، همچنان تنها محل نهایی برای رجوع تمامی طرفین است. هرگونه مذاکره جدید نیز از جایی شروع می‌شود که توافق قبلی صورت گرفته باشد. اگر اشکالی بر برجام وارد است، باید رفع شود. چه از طرف ایران و چه از طرف غرب نادیده‌انگاری توافق 2015 ناممکن است. می‌وان چنین گفت که کشورهای اروپایی در نتیجه ناآرامی‌های سال گذشته به تغییر نظام ی در حالت حداقلی نرمش ایران امیدوار بودند اما حال که این شرایط انتظارات برآورده نشده، در فکر اتخاذ سیاست‌های جدید هستند.»
وی افزود: «اگر دو سال قبل اروپایی‌ها نقش میانجی میان ایران و آمریکا را ایفا می‌کردند اکنون این کشورهای قطر و عمان هستند که این نقش را بازی می‌کنند. در چنین شرایطی اروپایی‌ها خود را بازنده دو سرباخت می‌بینند. در نتیجه رویکرد تحریم و اعمال فشار علیه ایران را در پیش گرفته‌اند. تصور می‌کنم که ایران باید مستقیما با آمریکا وارد گفتوگو شود. اساسا ما کاری با اتحادیه اروپا نداریم و آنها بیش از آن‌چه تا کنون انجام دادخ‌اند نمی‌توانند اقدام بیشتری در پیش بگیرند.»
تحریم‌های اخیر آمریکا و اروپا علیه ایران بیشتر جنبه روانی دارد و فاقد تاثیر است
بهشتی‌پور، در بخش دیگری از اظهارات خود در ارتباط با تحریم‌های اخیر اتحادیه اروپا، آمریکا و انگلستان علیه مقامات، نهادها و خبرگزاری‌های ایرانی در برهه زمانی کنونی نیز اظهار داشت: «تحریم‌های اخیر چندان کاربردی ندارند؛ چرا که بیشتر تحرم اشخاص هستند. تحریم‌های اصلی انجام شده و فراتر از آنها، جایی برای اعمال فشار وجود ندارد. اصلی‌ترین بند تحریم‌های در ارتباط با نفت و امور مالی و بانکی است و سایر تحریم‌ها را می‌توان فرع دانست. هر چند می‌توان گفت که تحریم‌های اخیر در راستای فضاسازی ضد ایرانی هستند. از نظر روانی می‌توانند این تحریم‌ها تاثیر منفی برجای بگذارند. واقعیت آن است که تحریم‌های اصلی تاثیرات اقتصادی خود را بر جای گذاشته و به وضوح در سال‌های اخیر، تاثیرات سوء آنها را شاهد بوده‌ایم.»
ایران باید در آینده چه اقدامی انجام بدهد؟
این استاد دانشگاه در بخش پایانی گفته‌های خود تاکید کرد: «طی چند سال اخیر بارها بر این نکته تاکید کرده‌ام، بهترین راه برای ایران این است که مستقیما با آمریکایی‌ها مذاکره کند. هر گونه مذاکره با سایر طرفین به معنای وقت تلف کردن خواهد بود. ایران برای دفاع از منافع خود نیازمند واسطه نبوده و نیست. همزمان غنی‌سازی انرژی هسته‌ای باید ادامه پیدا کند. افزایش سطح کمی و کیفی توانمندی هسته‌ای فاکتور بزرگی برای هر گونه چانه‌رنی در آینده خواهد بود. منتهی اشتباه دولت فعلی این است که تصور می‌کند افزایش توان هسته‌ای برگ برنده است؛ درحالی‌که برگ‌ها برنده دیگر می‌توانیم داشته باشیم؛ همانند بهبود توان و ظرفیت‌های اقتصادی کشور از طریق انجام اصلاحات زیر ساختی.»
