سازمان تأمین اجتماعی در انتظار دریافت سهام

گروه اقتصاد کلان: بدهی دولت به سازمان تأمین اجتماعی یکی از معضلات اقتصادی کشور است به ویژه اینکه صندوق‌های بازنشستگی اکنون در شرایط خوبی به سر نمی‌برند. هر چند شرایط سازمان تأمین اجتماعی به لحاظ نرخ پشتیبانی نسبت به سایر صندوق‌ها از جمله صندوق بازنشستگی کشوری بهتر است اما کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که اگر با همین روال ادامه پیدا کند سازمان تأمین اجتماعی نیز به سرنوشت سایر صندوق‌ها دچار خواهد شد. میزان بدهی انباشته دولت به سازمان تأمین اجتماعی رقم بسیار زیادی است هرچند که در گزارش‌ها ارقام متفاوتی در قالب بدهی دولت به سازمان تأمین اجتماعی ذکر شده است. ارقام بودجه سال 1401 نشان می‌دهد که دولت در قبال برخی تکالیف به سازمان تأمین اجتماعی بدهی خود را افزایش داده است. به عنوان مثال طبق برآوردهای منتشر شده سه درصد سهم بیمه دولت حدود 40 هزار میلیارد تومان بار مالی برای دولت ایجاد می‌کند و میزان بار مالی معافیت کارگاه‌های تولیدی تا 5 نفر کارگر حدود 10 هزار میلیارد تومان است. همچنین سهم دولت از 23 درصد حق بیمه دوران سربازی رقمی حدود 10 هزار میلیارد تومان است و مواردی نظیر بیمه قالیبافان، رانندگان، ایثارگران، کارگزاران مخابرات روستایی و ... نیز حدود 20 هزار میلیارد تومان به بار مالی دولت اضافه می‌کند. به این ترتیب جمعا بدهی دولت در سال 1401 به سازمان تأمین اجتماعی حدود 80 هزار میلیارد تومان است. مطابق آمارها میزان بدهی دولت به سازمان تأمین اجتماعی جمعا حدود 460 هزار میلیارد تومان است یعنی رقمی بیش از نصف کل درآمدهای مالیاتی درج شده در لایحه بودجه سال 1402. اما ارقام دیگری نیز به عنوان بدهی دولت به سازمان تأمین اجتماعی ذکر شده است. به عنوان مثال مردادماه سال گذشته معاون برنامه‌ریزی و مالی سازمان تأمین اجتماعی اعلام کرد تا پایان سال 1399 کل بدهی دولت به تأمین اجتماعی ۳۶۲ هزار میلیارد تومان بود که سازمان حسابرسی به عنوان مرجع حسابرسی ۳۲۰ هزار میلیارد تومان آن را به‌عنوان مطالبات سازمان تأمین اجتماعی تأیید کرده است. وی در آن زمان گفت: بر اساس آخرین گزارشات که مربوط به سال ۱۴۰۰ است و در مسیر حسابرسی و تأیید قرار دارد میزان بدهی دولت به تأمین اجتماعی ۴۳۰ هزار میلیارد تومان است که بعد از تأیید هیأت مدیره سازمان و هیأت امنا به سازمان حسابرسی برای بررسی و تأیید ارسال می‌شود. همچنین مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی دی ماه سال گذشته اعلام کرد بدهی دولت‌ها به سازمان تأمین اجتماعی حدود 600 هزار میلیارد تومان است.

بدهی کلان سازمان تأمین اجتماعی به شبکه بانکی
سازمان تأمین اجتماعی یکی از بدهکاران بزرگ شبکه بانکی محسوب می‌شود. مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی تیرماه امسال اعلام کرد تأدیه بدهی دولت به سازمان تأمین اجتماعی که در دولت سیزدهم انجام شد، بی‌سابقه‌ترین پرداخت است، در 1.5 سال اول فعالیت دولت حدود 180 هزار میلیارد تومان از بدهی دولت به تأمین اجتماعی پرداخت شده است. این مقام دولتی همچنین عنوان کرد که سازمان حدود 106 هزار میلیارد تومان از بدهی خود به شبکه بانکی را در نتیجه پرداختی‌های دولت تسویه کرده و این رقم اگر پرداخت نمی‌شد 25 هزار میلیارد تومان سود تسهیلات به هزینه سازمان اضافه می‌شد. سازمان تأمین اجتماعی برای ایفای تعهدات خود و به دلیل کمبود منابع و همچنین تأخیر زیاد در پرداختی‌های دولت ناچار است از شبکه بانکی وام بگیرد و به همین دلیل اکنون یکی از بدهکاران بزرگ سیستم بانکی به شمار می‌رود. دولت در لایحه بودجه سال 1402 برای اولین بار یک ردیف مستقل بودجه‌ای به مبلغ 10 هزار میلیارد تومان برای سازمان تأمین اجتماعی در نظر گرفت. روند وابستگی روزافزون صندوق‌ها به بودجه عمومی دولت باعث شده که اکنون چالش صندوق‌های بازنشستگی تبدیل به یکی از معضلات بزرگ اقتصاد کشور شود. تقریبا تمامی صندوق‌های بازنشستگی اکنون به بودجه دولت وابستگی دارند. در شرایط کنونی حدود 16 درصد از بودجه عمومی دولت صرف پرداختی‌های صندوق‌های بازنشستگی می‌شود و این روند در حال افزایش است. در واقع این میزان بودجه به نوعی کسری از بودجه رفاهی محسوب می‌شود اما به دلیل چالش‌های صندوق‌ها صرف پرداختی‌ها و حقوق و مزایای بازنشستگان می‌شود.

بودجه 1402 و فرآیند واگذاری سهام
صولت مرتضوی چندی پیش اعلام کرد که دولت‌های گذشته 600 هزار میلیارد تومان بدهی به سازمان تأمین اجتماعی برای دولت سیزدهم جا گذاشته بودند و دولت سیزدهم موفق شده که تاکنون 200 هزار میلیارد تومان از این بدهی‌ها را تسویه کند. میزان پرداختی پیش‌بینی شده دولت در قانون بودجه سال 1402 حدود 70 هزار میلیارد تومان است و اگر 10 هزار میلیارد تومان بودجه مستقل را در نظر بگیریم تعهد پرداختی دولت در سال جاری 80 هزار میلیارد تومان است. دیروز معاون اول رئیس جمهور مصوبه هیئت وزیران برای پرداخت بدهی‌های دولت به سازمان تأمین اجتماعی را ابلاغ کرد. طبق قانون بودجه امسال دولت موظف است به منظور تأدیه بدهی قطعی حسابرسی شده خود به سازمان تأمین اجتماعی حداقل ۷۰ هزار میلیارد تومان از روشهای تهاتر یا واگذاری سهام، واگذاری نفت خام و میعانات گازی و یا تضمین اصل و سود اوراق مالی اسلامی منتشرشده سازمان مذکور با سررسید تا ۵ سال اقدام کند. در همین راستا دولت باقیمانده سهام خود در شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی که معادل 17 درصد سهام کل شرکت است را به سازمان تأمین اجتماعی واگذار خواهد کرد. همچنین اگر این میزان برای اجرای قانون بودجه یعنی پرداخت 70 هزار میلیارد تومان کفاف ندهد بخشی از سهام دولت در شرکت‌‌های پالایش نفت شازند و پالایش نفت کرمانشاه را به سازمان تأمین اجتماعی واگذار خواهد کرد. به این ترتیب دولت امسال قصد دارد که از میزان بدهی‌های خود بکاهد و از انباشته شدن بیشتر بدهی‌ها جلوگیری کند. هرچند که بر اساس بسیاری از گزارش‌ها امسال نیز دولت با کسری بودجه حداقل 200 هزار میلیارد تومانی روبرو خواهد شد و راهکار دولت برای جلوگیری از افزایش کسری واگذاری سهام یا انتشار اوراق بدهی خواهد بود. طی سال‌های گذشته به دلیل عدم پرداخت بدهی دولت به سازمان تأمین اجتماعی، کارکردهای این سازمان به ویژه در بخش درمان دچار اختلال شده و پوشش بیمه‌ای برخی از داروها انجام نمی‌گیرد و یا اینکه داروخانه‌ها از ارائه دارو با پوشش بیمه‌ای خودداری می‌کنند به این دلیل که سازمان تأمین اجتماعی مطالبات آنها را یا پرداخت نمی‌کند و یا با تأخیر بسیار زیاد پرداخت می‌کند.