سرمایه‌گذاری مستقیم و غیرمستقیم
سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه به دو روش ممکن است، حالت اول اینکه فرد خود به صورت مستقیم با مراجعه به کارگزاری و دریافت کد بورسی به خرید و فروش دارایی‌های قابل معامله در بورس شامل سهام ، گواهی سکه ، گواهی سپرده‌ی زعفران ، اختیارهای معامله و قراردادهای آتی بپردازد.
دلایل بسیاری برای انتخاب صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌عنوان ابزار سرمایه‌گذاری وجود دارد اما در این یادداشت به راهنمایی افرادی خواهیم پرداخت که به هر دلیلی قصد سرمایه‌گذاری از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری را دارند. مانند انتخاب سهام، در انتخاب صندوق سرمایه‌گذاری نیز باید به عوامل مختلفی توجه کرد.
به نظر نگارنده‌ی یادداشت، مشاوره در زمینه‌ی انتخاب صندوق‌سرمایه‌گذاری در آینده نزدیک خود تبدیل به یک حرفه پولساز خواهد شد و مشاوران مالی از آن پس به جای معرفی سهام، به معرفی ابزارهای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم خواهند پرداخت که انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری در آموزش بورس بررسی شده‌اند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران
مدت زمان زیادی است که این نوع از ابزارهای مالی به بازار ایران راه پیدا کرده‌اند. مشهورترین نوع صندوق در ایران، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت است، پس از آن صندوق‌های سهامی و مختلط نیز در میان سرمایه‌گذاران اقبال خوبی داشته‌اند. پس از رویدادهای سال 1399 بازار سرمایه، فعالان بازار سرمایه نسبت به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم علاقه‌ی بیشتری نشان دادند. پس از معرفی صندوق‌های معرفی شده در بازار سرمایه‌ی ایران، انواع دیگری از صندوق‌ها نیز به بازار وارد شدند. در همین ایام شاهد ورود صندوق‌های بخشی به بازار هستیم. صندوق‌هایی که به صورت تخصصی در یک صنعت خاص سرمایه‌گذاری می‌کنند.
پس از آشنایی ابتدایی با وضعیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران، این یادداشت قصد دارد تا مسیر انتخاب صندوق را تا حدی روشن سازد.
عوامل موثر در انتخاب صندوق سرمایه‌گذاری
بازده صندوق
شاید برای شما جالب باشد که اولین معیار برای انتخاب صندوق‌سرمایه‌گذاری بازده صندوق نیست. پیش از انتخاب صندوق، ابتدا باید هدف از سرمایه‌گذاری را براساس آستانه ریسک مشخص کرد. انواع مختلفی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری را می‌توان انتخاب کرد، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در درآمد ثابت، صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی و سایر صندوق‌ها که در آموزش بورس رایگان کلینیک اقتصاد تمامی آن‌ها بررسی شده‌اند.
برخی افراد فقط در دارایی‌های کم‌ریسک مانند، صندوق‌های درآمد ثابت، سرمایه‌گذاری می‌کنند در نتیجه طبیعی است که بازده مورد انتظار این سرمایه‌گذاران از دیگر سرمایه‌گذاران کمتر باشد.
قدم بعدی پس از انتخاب نوع صندوق (می‌توان برای متنوع‌تر کردن سبد دارایی در انواع مختلفی از صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کرد)، انتخاب بین صندوق(ها) است، اولین معیاری که به ذهن می‌رسد، بازده صندوق است؛ اما بازده از چه زمانی؟ بازدهه از زمان تاسیس ؟ بازده در یک سال گذشته ؟ پاسخ به این پرسش به این بستگی دارد که صندوق چند سال سابقه دارد. برای صندوق‌هایی که از زمان پذیره‌نویسی آن‌ها مدت زیادی گذشته است مقایسه‌ی عملکرد ساده‌تر است.
وضعیت کلی بازار را از زمان تاسیس به 3 بخش، روند صعودی ، خنثی و نزولی تقسیم کرده و بررسی شود که عملکرد صندوق مورد نظر در شرایط مختلف بازار به چه شکلی بوده است؟ آیا صندوق توانسته است با پذیرش ریسک معقول بازده متناسب با بازار یا بیشتر از آن را کسب کند؟ عملکرد صندوق در شرایط مختلف نسبت به رقبا چطور بوده است؟
تحلیل بازده صندوق
ممکن است یک صندوق سهامی در زمان روندهای خنثی بازده خوبی کسب کرده باشد ولی در روندهای صعودی خیر، پس طبیعی است اگر پیش‌بینی روند بازار صعودی باشد، احتمالا انتخاب این صندوق گزینه‌ی مناسبی نخواهد بود.
همچنین برخی از صندوق‌ها در روندهای نزولی ، کاهش ارزش بیشتری پیدا می‌کنند (به‌عنوان مثال صندوق‌های اهرمی ) پس بهتر است در شرایطی که پیش‌بینی بازار خرسی وجود دارد در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری نکرد.
تحلیل بازده صندوق صرفا مرتب کردن صندوق‌ها از نظر بازده نیست و باید بسیار دقیق‌تر بررسی شود.
تحلیل بازده صندوق‌های با سابقه کم
اگر از زمان پذیره‌نویسی صندوق مدت کمی گذشته باشد، می‌توان به سایر صندوق‌های گروه عرضه‌کننده در بازار توجه کرد. اغلب گروه‌های مالی فعال در بازار سرمایه‌ی ایران حداقل یک یا چند صندوق مختلف در بازار دارند، با بررسی مجموع عملکرد آن‌ها (بازده، ریسک، روند تغییرات NAV ، نقدپذیری و سایر عوامل مهم) امکان تحلیل صندوق‌های جدیدتر آن‌ها نیز میسر می‌شود.
بررسی سبد سرمایه‌گذاری صندوق‌ها نیز از طریق سامانه‌ی کدال که آموزش کامل آن در مقاله آموزش کدال رایگان کلینیک اقتصاد ارائه شده است نیز امکان‌پذیر است. هدف از ورود به صندوق‌ها این است که جای تحلیل بنیادی سهام صرفا خود صندوق را بررسی کرد ولی دانستن اینکه صندوق در شرایط فعلی در چه صنایع و دارایی‌هایی سرمایه‌گذاری کرده است اطلاعات خوبی به سرمایه‌گذار می‌دهد.
تحلیل NAV
برخی از صندوق‌ها که به صندوق‌های قابل معامله در بورس معروف هستند (ETF) را می‌شود به صورت مستقیم از طریق کارگزاری‌ها مانند خرید و فروش سهام خریداری کرد. علاوه بر عواملی که در انتخاب صندوق‌های سرمایه‌گذاری مهم است در این گونه از صندوق‌ها باید به تغییرات NAV صندوق و تغییرات قیمتی آن نیز توجه داشت.
خالص ارزش دارایی‌ها یا همان NAV و مقایسه‌ی آن با قیمت روز صندوق بیانگر میزان حباب قیمتی صندوق است. اگر صندوقی بدون دلیل و در بلندمدت دارای حباب مثبت یا منفی بود، بهتر است از گزینه‌ها حذف شود مگر اینکه عوامل دیگری از نظر سرمایه‌گذار اهمیت بیشتری داشته باشند.
انتخاب بین صندوق‌های به اصطلاح قابل معامله در بورس و صندوق‌هایی که واحدهای آن‌ها صادر و ابطال می‌شود بستگی به استراتژی سرمایه‌گذار دارد. معمولا افرادی که تمایل به استفاده از نوسانات بازار دارند، ترجیح می‌دهند تا از صندوق‌های ETF استفاده کنند و سرمایه‌گذارانی که دید بلندمدت‌تری دارند معمولا صندوق‌های صدور-ابطالی را انتخاب می‌کنند.
تلاش مجموعه‌ی کلینیک اقتصاد در مطلب جامع آموزش بورس که پیش‌تر به آن اشاره شد به آدرس https://econclinic.com/?p=32865 بررسی کامل صندوق‌ها و ارائه کامل‌ترین مطالب درباره مفاهیم و اصطلاحات پرکاربرد بورس بوده است.
