گروه اقتصاد کلان: کالابرگ الکترونیک طرحی در دولت بود که به جای استفاده مردم از یارانه 300 هزار تومانی و 400 هزار توانی پیشنهاد شد که بر این اساس مردم می‌توانستند از فروشگاه‌های بزرگ کالاهای اساسی مورد نیاز خود را به صورت الکترونیک خریداری کنند. طرح کالابرگ الکترونیک سال گذشته به شکل آزمایشی در چهار استان هرمزگان، قزوین، گیلان و مرکزی به اجرا درآمد. حالا نیز به عنوان یک طرح ملی در ۳۱ استان کشور به اجرا درآمده است. اجرای طرح کالابرگ الکترونیک تکلیف قانونی و مصوبه مجلس است و دولت بارها اعلام کرده تصمیمی برای حذف یارانه نقدی ندارد و مردم و متقاضیان می‌توانند که کالابرگ الکترونیکی یا یارانه نقدی را انتخاب کنند و خرید خود را به شکل اعتباری انجام دهند. اعتبار کالابرگ الکترونیک یک ماه جلوتر از واریز نقدی یارانه قابل استفاده است. خردادماه 1402 بود که وزیر تعاون اعلام کرد در مرحله نخست و به منظور حمایت از خانوارهای تحت پوشش سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی(ره) افزایش ۲۰ درصدی اعتبار یارانه مد نظر قرار گرفته است. البته این اعتبار 20 درصدی یک شرط داشت و آن هم اینکه بیش از 70 درصد یارانه معادل 320 هزار تومان از 400 هزار تومان خرید کنند و سپس به صورت اتوماتیک اعبتار یارانه افزوده خواهد شد. به این ترتیب مشمولان یارانه 400 هزار تومانی در صورتی که 320 هزار تومان کالا از فروشگاه‌های مورد نظر خرید کنند 480 هزار تومان دریافت می‌کنند. شیر کم‌چرب بطری، پنیر، تخم مرغ، گوشت مرغ، روغن مایع، ماکارونی، برنج ایرانی، لبنیات (ماست پرچرب پگاه) قند و شکر، حبوبات و گوشت منجمد گوساله، ۱۱ قلم کالای اساسی در طرح کالابرگ الکترونیکی است و در این راستا ۱۴۵ هزار ترمینال فعال فروشگاهی در کشور فعال شده و در کنار آن، شعبه‌های متعددی از ۱۰ فروشگاه بزرگ زنجیره‌ای برای این طرح اعلام آمادگی کردند. این در حالیست که در مرحله ابتدایی طرح تعداد ترمینال‌های فعال فروشگاهی تنها 30 هزار عدد بود. هدف دولت این است که اگر هزینه تامین 11 قلم کالای سبد کالابرگ بر اثر تورم افزایش یابد، دولت آن هزینه را حبران کند و برای مصرف کننده قیمت این اقلام بر اساس نرخ 1401 خواهد بود یعنی افزایش هزینه و تورم کالاها را دولت متقبل خواهد شد. اما نکته اینجاست که این طرح با استقبال مردم مواجه نشده است و گزارش‌ها نشان می‌دهد که مردم همچنان ترجیح می‌دهند یارانه نقدی را دریافت کنند چرا که آنها ترس از دست دادن همین یارانه نقدی را به واسطه سیاست‌گذاری لحظه‌ای دولت و احتمال تغییر در طرح کالابرگ و یا عدم تقبل تورم درآینده از جانب دولت را دارند.
از طرف دیگر بسیاری از خانوارها به این دلیل یارانه نقدی را ترجیح می‌دهند که دستشان برای مصرف کردن آن در سایر هزینه‌ها مانند اجاره منزل و یا تهیه لوازم مصرفی بچه‌های‌شان بازتر است بنابراین ترجیح می‌دهند که مدیریت این نقدینگی را خودشان انجام دهند. هدف دولت از یک طرف تسهیل تأمین کالاهای اساسی برای مردم با قیمت مناسب است و از طرف دیگر تحریک تقاضای کالاهای اساسی برای جلوگیری از رکود این بخش بازار است. دولت همچنین به این مسئله فکر می‌کند که با توجه به تورم افسارگسیخته در جامعه و آب رفتن یارانه نقدی ناچار است که میزان یارانه نقدی را افزایش دهد و این موضوع می‌تواند هزینه زیادی را به دولت تحمیل کند و دولت احتمالا از اجرای چنین طرحی ناتوان است. لذا ترجیح داده که اعتبار موجود را مستقیما به خرید کالا متصل کند تا از محل افزایش مصرف و تقاضا تولید نیز افزایش یابد. از طرف دیگر کارگران به شدت تقاضای افزایش نرخ حقوق و دستمزد در نیمه دوم سال را دارند چرا که آنها بر این عقیده‌اند تورم قدرت خرید آنها را دوباره کاهش داده و دولت نتوانسته به وعده خود مبنی بر کنترل تورم عمل کند. لذا به نظر می‌رسد که این طرح به نوعی جایگزین طرح افزایش حقوق و دستمزد نیروی کار است و مقامات دولتی بارها اعلام کرده‌اند که بحث افزایش حقوق در نیمه دوم سال مطرح نیست و دولت طرح‌های دیگری برای جبران عقب‌ماندگی حقوق را در دستور
کار قرار داده است. اما دولت برای اینکه بتواند این طرح را در میان مردم جا بیندازد و محبوبیت آن را افزایش دهد چند کار انجام داد.
افزایش دهک‌های تحت پوشش طرح افزایش 20 درصدی اعتبار یارانه
یکی از راهکارهای دولت برای افزایش اقبال به این طرح مشمول قراردادن دهک‌های چهارم و پنجم و ششم و البته هفتم در طرح افزایش اعتبار یارانه است. در واقع این مشوقی است که دولت به مصرف‌کنندگان داده است تا بتواند دامنه وسیع‌تری از مردم را به اقبال از این طرح تشویق کند. این طرح ابتدا برای سه دهک ابتدایی اجرا شد اما دهک چهارم نیز اضافه شد و از شهریور امسال دهک‌های پنجم و ششم و هفتم نیز به این طرح اضافه شدند. به این ترتیب با افزوده شدن دهک‌های پنجم و ششم و هفتم اکنون اکثریت جامعه و به تعبیر مشاور معاون وزیر تعاون حدود 60 میلیون نفر مشمول طرح افزایش اعتبار یارانه کالابرگ در صورت رعایت کردن شرط آن یعنی اختصاص 70 درصد از مبلغ یارانه به خرید کالا شدند.
اینترنتی کردن فروش کالا از طریق کالابرگ
حرکت دوم دولت برای افزایش اقبال به طرح یارانه کالابرگ الکترونیک اینترنتی کردن خرید کالا بود. بر اساس گفته‌های مشاور معاون وزیر تعاون دولت مذاکره خود را با سه پلتفرم اینترنتی آغاز کرده تا مردم بتوانند با اعتبار یارانه خود از آنجا خرید کنند. به نظر می‌رسد که پلتفرم «اسنپ» اعلام آمادگی کرده و یک فروشگاه اینترنتی دیگر نیز قرار است به این طرح متصل شود. اینکه مردم برای خرید کالا مجبور به خرید حضوری نباشند و از منزل بتوانند کالاهای خود را خرید کنند به نظر می‌رسد که دست کم برخی از مردم را متمایل به استفاده از این طرح کند و همزمان شدن آن با افزایش اعتبار طرح را تا حدودی برای مردم جذاب خواهد کرد.
اتصال تعاونی‌های روستایی به طرح کالابرگ
گام دیگر وزارت تعاون برای گسترش دامنه استفاده از کالابرگ الکترونیک هدف قرار دادن تعاونی‌های مصرف روستایی است. طبق گفته یحیوی مشاور معاون وزیر کار دولت اکنون با تعاونی‌های روستایی وارد مذاکره شدن چرا که آنها بیش از 1000 شعبه فعال در کشور دارند که اتصال آنها به طرح کالابرگ می‌تواند دامنه استفاده از این طرح در جامعه گسترده کند. طبق گفته این مقام دولتی تست‌های فنی انجام شده و به‌زودی این روش خرید نیز به مردم اعلام می‌شود تا روستاییان بتوانند با اتصال تعاونی‌های روستایی به صندوق‌های فروشگاهی، خرید خود را از اعتبار کالابرگ‌شان انجام دهند. با این شیوه هم فرایند خرید تسهیل می‌شود و هم این افراد مشوق ۱۲۰ هزار تومانی خود را دریافت می‌کنند.
