آیلین سیروس:

صنعت حمل و نقل یکی از پیچیده‌ترین و تأثیرگذارترین صنایع هر کشور ازلحاظ فراهم کردن تسهیلات و امکانات مرتبط با تولید، انبارداری، عرضه و توزیع بار و خدمات است. ‌می‌دانیم که برای ایجاد ارتباط بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان، فرآیندهای متعددی وجود دارد و با گسترش دامنه و حجم فعالیت‌ها در این عرصه، تحقق شاخص‌های مرتبط با بهره‌وری در ایجاد این ارتباط، به‌شدت پیچیده می‌شود. در ادامه به اهمیت لجستیک هوشمند در صنعت حمل و نقل می‌پردازیم.

لجستيک هوشمند كه با عنوان Intelligent Logistic يا Smart Logistic شناخته می‌شود خدمتي نوين است به صنعت حمل‌ونقل و زنجيره تأمین كه به‌منظور ایجاد یک لجستيک جدید در مدیریت اطلاعات و همکاری بین بازیگران مختلف در زنجیره تأمین به وجود آمده است. اين نوع لجستيك كه مؤثرتر و کارآمدتر، سازگارتر با محیط‌زیست است و می‌تواند فرآیندهای جدید و خدمات با ارزش‌افزوده بالا تولید کند به‌سرعت در حال گسترش بوده و مورد استقبال قرارگرفته است.

مرکز عمومی لجستیکی PDC (Public Demonstrator Center) یک فضای عمومی هستند که در آن شرکت‌های ICT می‌توانند کاربران بالقوه شرکت‌های فن‌آوری را در خدمات و محصولات فناورانه، باهدف بهبود بهره‌وری و رقابت، به شكل كاربردی نشان دهند.

مزایای لجستیک هوشمند

مهم‌ترین عامل رقابت صنایع، تولیدكنندگان و ارائه‌كنندگان خدمات، هزینه‌های موجود در زنجیره‌های تأمین است. صاحبان كالا و مدیران زنجیره‌های تأمین، تلاش‌های گسترده‌ای در جهت كاهش این هزینه‌ی فرايندهای زنجيره تأمین انجام می‌دهند. ازجمله این تلاش‌ها انجام مطالعات برنامه‌ریزی لجستیك و حمل‌ونقل است. هزینه‌های لجستيک يكی از بزرگترین هزینه‌هاي زنجيره تأمین است كه راه‌های مختلف براي كاهش آن بررسي و اجراشده است.

یكی از راه‌حل‌هایی كه از دهه ۱۹۷۰ در اروپا به‌منظور افزایش بهره‌وری در زنجیره تأمین و كاهش هزینه‌های لجستیك ارائه شد و به‌سرعت جایگاه ویژه‌ای در مدیریت زنجیره تأمین یافت، ایجاد نقاط خاص لجستیكی باهدف تجمیع فعالیت‌های لجستیك، تخصصی سازی و افزایش كیفیت و گستره خدمات لجستیك بود. به اين نقاط خاص مراكز لجستيک گفته می‌شود و هدف اصلی مراكز لجستیك، ارائه خدمات عمومی و ارزش‌افزوده لجستیكی به جریان‌های كالاست.

عملكردهای كلی لجستیك را می‌توان شامل حمل‌ونقل، انبارداری، مدیریت موجودی، سامانه‌های اطلاعاتی، تأمین، مدیریت سفارش‌ها، خدمات مشتریان، بسته‌بندی و لجستیك معكوس دانست و مدیریت زنجیره تأمین تجمیع مدیریت همه این فعالیت‌ها از نقطه آغازین (تأمین‌کنندگان) تا نقطه پایانی (مصرف‌كنندگان نهایی) است. كاهش هزینه‌های مرتبط بر فعالیت‌های لجستیك و كاهش هزینه‌های زنجیره تأمین را به دنبال دارد.

اهمیت لجستیک هوشمند

راه‌اندازی روزافزون فروشگاه‌ها و سایت‌های فروش اينترنتي، بسته‌بندی و ارسال کالا را یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های هر فروشگاه اینترنتی كرده است و کم‌ترین ضعف در این بخش حتی اگر خارج از محدوده نظارت و اجرایی فروشنده (مثلاً پست) باشد، مشتری مستقیماً آن را به مدیریت کسب‌وکار فروشنده تعمیم خواهد داد. جالب این است كه در خریدهای اينترنتي حجم خريد كوچك اما تنوع آن بسيار بالا است و خريداران معمولاً از يك منطقه جغرافيايي نيستند و داراي گستره اي حتي در سطح بین‌المللی می‌باشند. بنابراين یک لجستیک باکیفیت، اعتبار فروشگاه اینترنتی را چند برابر خواهد کرد و لازم است که فروشگاه‌هاي اینترنتی به خدمات لجستیک خود اهمیتی فراتر از یک ارسال ساده بدهند. اين مقاله به تعريف لجستيک هوشمند، كاربردها، زیرساخت‌ها و نقش استانداردهاي شناسايي براي استقرار آن می‌پردازد.

مشکلات لجستیک در ایران

یکی از مشکلانی که بیشتر کشورها درزمینه لجستیک با آن مواجه هستند، هزینه‌های بالای حمل‌ونقل است که در مواردی، حتی بیش از 50 درصد ارزش یک محموله بابت هزینه جابه‌جایی آن پرداخت می‌شود. در چنین شرایطی معمولاً افراد به دنبال شرکت‌هایی هستند که هزینه‌های کمتری برای ارسال کالا دریافت می‌کنند. 

بر اساس این گزارش صنعت لجستیک در ایران با مشکلاتی همراه است. با توجه به اینکه از لحاظ لجستیکی کشور ما در موقعیت فوق‌العاده‌ای قرار دارد و به راحتی می‌تواند از مسیرهای مختلف برای حمل‌ونقل و انتقال کالاها استفاده کند اما در مقابل عملکرد آن در حوزه لجستیک بسیار ضعیف است.

کمبود نیروی تدارکات به‌ویژه در بخش حمل‌ونقل یکی از چالش‌ها و مشکلات لجستیک در ایران و جهان به شمار می‌رود. قوانین سخت‌گیرانه‌ای که اکثر شرکت‌ها برای به خدمت گرفتن نیروهای مدنظر خود در نظر می‌گیرند، موجب گردیده است که جذب نیرو در بخش حمل‌ونقل به یک پروسه دشوار، زمان‌بر و پرهزینه تبدیل شود. بهترین راهکار برای رفع این مشکل، تسهیل شرایط استخدام نیرو است. به‌طوری‌که نیروهای زبده و علاقه‌مند بتوانند در این حوزه فعالیت داشته باشند.

بسیاری از کشورها بدون داشتن مزیت‌های لجستیکی ایران، تا چندین برابر کشورهای ما از حوزه حمل‌ونقل درآمدزایی می‌کنند. از جمله مشکلات لجستیک در ایران می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم.

• مشکلات انطباق قوانین گمرک و ترانزیت با قوانین مبارزه با قاچاق
• بالا رفتن بیش از اندازه ریسک ترانزیت به دلیل وجود برخی مفاد قوانین مبارزه با قاچاق کالا
• دریافت مالیات بر درآمد شرکت‌های ترانزیتی بین‌المللی و مالیات بر ارزش افزوده قراردادهای بیمه ضمانتی این شرکت‌ها
• ضعف و مشکل در جذب کردن سرمایه‌گذاری برای توسعه و بهبود زیرساخت‌های ترانزیت داخلی
• عدم امکان اعتراض به رأی شعبه تعزیرات حکومتی در زمینه پرونده‌های مرتبط با قاچاق کالا

افزایش 250 هزار ناوگان جدید به حوزه لجستیک تا 5 سال آینده

رییس مرکز تتا اعلام کرده که قرار است تا 5 سال آینده 250 هزار ناوگان به حوزه لجستیک کشور افزوه شود. این در حالی است که همچنان حوزه فناوری کشور با مشکلات عدیده ای دست و پنجه نرم می کند.

طبق آمار اعلام شده از مرکز توسعه تجارت الکترونیکی کشور، در کل سیستم تجارت الکترونیکی کشور کمتر از 100 هزار ناوگان لجستیک هوشمند (به جز پست) داریم. لذا طبق برنامه باید طی 5 سال 250 هزار ناوگان جدید به این حوزه ورود پیدا کند. به گفته امین کلاهدوزان همچنین باید 5 الی 10 اپراتور لجستیک برای تحویل کالای سبک ایجاد شود که این وظیفه بر عهده بخش خصوصی است؛ البته نمی‌توان در این زمینه از دولت انتظار تسهیلات داشت؛ بلکه باید از ظرفیت بخش های غیردولتی استفاده کرد.

یکی از اقدامات مؤثر برای کاهش مشکلات لجستیک در ایران و جهان به تعامل بیشتر و بهتر با تأمین‌کنندگان و سایر سازمان‌هایی مربوط می‌شود که به‌نوعی شرکای تجاری یکدیگر به‌حساب می‌آیند. به‌این‌ترتیب، می‌توان شاهد بهبود روند توافقات میان طرفین معامله بود. هرچند در این رابطه عوامل دیگری مانند در نظرگرفتن وضعیت بازار و درک طرفین نیز مؤثر هستند که لزوم ایجاد یک تیم قدرتمند را برای استفاده هرچه بهتر از فرصت‌های موجود و بهبود وضعیت بازار طلب می‌کند.