سهم اینترنت در رشد اقتصادی

گروه اقتصاد کلان: رشد اقتصاد اینترنتی یا اقتصاد دیجیتالی در سال های اخیر به ویژه در دوران کرونا به ویژه در حوزه های سلامت، بهداشت، درمان، آموزش کاملاً شفاف و ضرورتی غیرقابل انکار است و از این رو رونق بسیاری از کسب و کارها در سطح خرد و کلان در گرو رشد و توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و بهبود اقتصاد دیجیتال در بستر اینترنت اعلام شده است. این در حالی است که نوسانات اینترنت و چالش های موجود در حوزه به روزرسانی تجهیزات و سخت افزارهای مورد نیاز در این بخش به دلیل مشکلاتی چون؛ تحریم، مهاجرت کارشناسان خبره و ماهر و ... وضعیت نامطلوبی در بخش اقتصاد دیجیتال برای کشور ایجاد کرده است و هر روز فاصله ایران از استانداردهای بین المللی دراین افزایش می یابد. به گزارش «تجارت»، تاکید دولت در سال های دور بر گسترش دولت الکترونیکی و اجرایی کردن بسیاری از طرح ها مانند؛ مالیات ستانی، صدور مجوزهای کسب و کار، صدور پایان کار ساختمان و .... از طریق فضای مجازی، نیاز به زیرساخت های قوی دارد تا بتوان به اهداف مالی و اداری و ... در بخش های مختلف دست یافت.

محرومیت ایران از مزایای انقلاب دیجیتال
توسعه فناوریهای دیجیتالی انقلابی در تولید، مصرف، کار و ... با بهره گیری از فناوری های نوین مانند؛ بلاکچین، هوش مصنوعی، تحلیل داده ها، محاسبات ابری و ... بر بستر اینترنت ایجاد کرده است، اما ایران وجود درگیری با مشکلات فراوان مانند تحریم، فقدان سرمایه گذار، قوانین و موانع دست و پاگیر، نبود ابزار اجرایی و پشتوانه های معقول قضایی و ... از مزایای نهفته در این پدیده محروم مانده و در مقایسه با کشورهای همسایه رتبه پایینی در بخش اقتصاد دیجیتال جهان داراست . بر اساس آخرین گزارش منتشر شده در سال 2019، ایران در حوزه تجارت الکترونیکی از میان 152 کشور حائز رتبه 42 شده است و سهم درآمد کشور از تجارت الکترونیک در منطقه و بین کشورهای همسایه مانند ترکیه، عربستان، امارات و ... فقط 7 درصد است.

اقتصاد دیجیتال، یک الزام نه یک انتخاب
تقویت زیرساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات در هر کشوری در عصر حاضر از جمله ضرورترین شاخص هایی به شمار می آید که می تواند در پیشرفت مقوله ای تحت عنوان «اقتصاد دیجیتال» موثر واقع شود. پرداختن به رشد اقتصادی بدون درنظرگرفتن شاخص هایی مانند؛ سرمایه گذاری در بخش نرم افزاری و سخت افزاری در حوزه فناوری اطلاعات غیرممکن است، چرا که برقراری تعامل در بازارهای مالی در عرصه بین المللی نیاز به تجهیزات و زیرساخت ها و سرویس های فنی دارد با حضور کارشناسان و اهل فن می تواند دشواری های حرکت در مسیر توسعه اقتصادی را هموار کند. کارشناسان معتقدند اقتصاد دیجیتال موتور محرک تغییر و نوآوری در جهان و پیشرفت از دیگر رقبا در حوزه های مختلف به ویژه اقتصادی خواهد شد و بدیهی است حضور در این میدان نه یک انتخاب، بلکه الزامی است که باید برای خروج از دایره عقب ماندگی دولت ها و کشورها به طور جدی به آن پرداخت .

تحول اقتصادی در بستر اینترنت مطلوب
کاهش هزینه های مبادلات تجاری، توسعه تعاملات بین المللی و افزایش درآمدزایی، کاهش زمان دسترسی به فناوری های نوین دنیا، دسترسی به بازارهای داخلی و خارجی، افزایش نرخ بهره وری، فرصت های جدید اشتغالزایی، افزایش سطح سلامت و سواد رسانه ای و ... از جمله مزایایی است که در بستر اینترنت و زیرساخت های مورد نیاز برای آن ممکن می شود و در نهایت به تحول در بخش اقتصاد کشورهای می انجامد، از این رو بهبود کمیت و کیفیت اینترنت مطالبه ای جهانی است که از سوی تک تک افراد هر جامعه از دولت به شکل بالقوه وجود دارد و با توجه به اهمیت این امر مسئولان و حاکمیت هر کشوری باید در صدد بهبود شرایط رشد و توسعه فناوری دیجیتال برای احقاق حقوق حقه مردم تلاش کند. تخصیص اعتبارات و فراهم آوردن شرایط برای حضور سرمایه گذاران داخلی و خارجی از جمله وظایف هر دولتی است تا با تجهیزات و به روزرسانی فناوری و زیرساخت ها در بخش هایی چون؛ شبکه های مخابرات، گوشی های هوشمند، اینترنت، اقتصاد پلتفرمی ، خدمات دیجیتالی شرایط را برای رشد و توسعه اقتصادی در دنیای کنونی فراهم سازد.

توسعه کسب و کارهای پررونق در بستر اینترنت
امروزه تنوع ارتباطات بر بستر اینترنت به قدری گسترده شده است که شکل گیری برخی از کسب و کارها را در بستری غیراز اقتصاد دیجیتال متصور نیست. راه اندازی بزرگترین شرکت های حمل و نقل در سراسر دنیا تحت عناوینی چون؛ اوبر، اسنپ، تپسی و ... یا بزرگترین مراکز خرید و فروش و عرضه خدمات با گردش مالی زیاد مانند سایت علی بابا یا آمازون و دیوار و ... همزمان با رشد غول های رسانه های در بستر اینترنت بیانگر این است که بدون توجه به این تحولات نمی توان در اقتصاد بین المللی حضور یافت.

تبیین وضعیت موجود اقتصاد دیجیتال در ایران
آخرین آمارهای رسمی موجود در زمینه اقتصاد دیجیتال که مربوط به گزارش اقتصاد دیجیتال ایران در سال ۱۳۹۹ است، نشان می‌دهد که به لطف گسترش نسبتا سریع زیرساخت‌های مخابراتی و افزایش دسترسی به اینترنت، سهم مجموع سه‌لایه اقتصاد دیجیتال به نسبت تولید ناخالص داخلی در ایران از ۲/۲ درصد در سال ۱۳۹۱ به ۵/۶ درصد در سال ۱۳۹۸ رسیده و در طول سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۸ همواره ارزش کل اقتصاد دیجیتال کشور روند افزایشی داشته است. سهم هسته مرکزی با ۲/۴ درصد نزدیک به میانگین ۵/۴ درصدی جهانی است، اما سهم لایه‌های دوم و سوم با ۵/۲ درصد، هنوز با میانگین ۵/۱۵ درصد جهانی اختلاف زیادی دارد.

نقش دانش بنیان ها و استارتاپ ها در اقتصاد دیجیتال
نقش شرکت های دانش بنیان و استارتاپ ها در این حوزه غیرقابل انکار است، اما از آنجا که اقتصاد دیجیتال و فناوری های نوین حوزه ای جدید است، شرکت های فعال در این بخش در قالب دانش بنیان و ... با موانع بسیاری روبرو هستند که بیشتر ناشی از تغییر قوانین و همچنین نبود کارشناسان خبره در حوزه تصیم گیری و قانون گذاری و نیز قضایی است. این در حالی است که افزایش بهره وری در این بخش نیاز به تعامل و تسهیل برای فعالان در کسب و کارهای مرتبط با آن می باشد. از سوی اینترنت به عنوان یکی از شاخص‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات در چند سال اخیر با چالش های بسیاری روبرو بوده است که البته در بسیاری از موارد مانند فیلترینگ برخی از پلتفرم ها و سایت ها و ... گویا متولی خاصی نیز برای آن متصور نیست، در حالی که اشتغالزایی در این بستر یکی از شاخص های مهمی است که در سراسر دنیا به نحو مطلوب از آن سود می جویند و به گفته کارشناسان؛ اینترنت در بلندمدت باعث افزایش بهره‌وری نیروی کار می‌شود. علاوه بر این، وجود علیت دو طرفه بین اینترنت و بهره‌وری مورد تایید قرار می‌گیرد.

اهداف محقق نشده در حوزه فناوری اطلاعات و اینترنت
بر اساس برنامه ریزی های صورت گرفته در ایران مقرر شده بود تا پایان سال 1400 کاربران اینترنت در کشور به مرز صد درصدی برسند در حالی که این رقم به حدود 70 درصد رسید و در بخش تجهیزات و دسترسی به پلتفرم های مطلوب در این حوزه نیز فاصله زیاد با شاخص های جهانی داریم،
این در حالی است که فاصله کشور با استانداردهای جهانی هر روز به دلیل اِعمال تحریم ها و موانع برقراری ارتباط با دیگر کشورها، راه تعامل و توسعه اقتصادی دیجیتال بیش از پیش مسدود می شود. از سوی دیگر به دلیل کمبود منابع درآمدی و کسری بودجه مستمر اعتبارات تخصیص یافته به این بخش کمتر می شود و از آنجا که این حوزه بر پایه دانش و فناوری‌های روز جهانی و سرمایه‌گذاری‌های جدید استوار است، بسته شدن راه تبادلات دانش و تجهیزات فعالان این حوزه با جهان خارج تهدیدی جدی، هم برای ادامه فعالیت و رشد این حوزه و هم دیگر بخش‌های اقتصادی است که به صورت مستقیم و غیر‌مستقیم از خدمات این بخش بهره‌مند می‌شوند. بدون تردید لازمه ایجاد زمینه برای همگام شدن با تحولات جهانی و مقابله با عقب‌ماندگی دسترسی به تعاملات جهانی و دانش روز در زمینه مربوطه است.

چشم انداز مبهم فعالیت کارآفرینان در حوزه اقتصاد دیجیتال
به دلیل شرایط نامناسب اقتصادی و سیاسی و پیرو آن بسته بودن اقتصاد ایران و تحریم‌ها، کارآفرینان چشم‌انداز روشنی برای ادامه حضور در حوزه اقتصاد دیجیتال از جمله استارت‌آپ‌ها نمی‌بینند. افزایش مهاجرت استعدادها و کارشناسان این موضوع را شدت بخشیده است. از این رو به نظر می رسد اصلاح در بودجه سال آینده و همچنین اِعمال تغییرات در برنامه هفتم توسعه ضروتی است تا ایران بیش از آنچه که هم اکنون از استانداردهای حوزه اقتصاد دیجیتال فاصله دارد، عقب نماند تا در این بین مجبور به تحمل هزینه های زمانی و مالی بیش از این نشویم.