میرقاسم مومنی
یک کارشناس حوزه انرژی
ترکیه از وضعیت کنونی و تحریم ایران و همچنین خلا جایگزین‌های دیگر استفاده می‌کند تا بتواند گاز بیشتری را با قیمت ارزان‌تر دریافت کرده و با قیمت مورد نظر خود صادر کند. در ارزیابی صادرات گاز ایران به اروپا از مسیر ترکیه و یا فروش گاز به ترکیه به عنوان مقصد نهایی ایران باید گفت بعد از حمله روسیه به اوکراین موضوع ترانزیت و طرح مسائل مربوط به انرژی شدت یافت و نیاز اروپایی‌ها به جایگزینی منابع تولید و صادرات گاز روسیه افزایش یافت و اکنون شاهدیم که ترکیه علیرغم داشتن منابع بسیار محدود گاز، خود را به عنوان یک مرکز صادرت گاز و یا هاب گازی منطقه آماده می‌کند و طرح‌های بلندمدتی هم برای این هدف تدوین کرده که یکی از نتایج آن همین سیاست‌های جنگ قره‌باغ پیروزی آذربایجان بود. یعنی بنا بر این بود که با آزادسازی قره‌باغ بتوانند از طریق منطقه زنگزور خط لوله انرژی حوزه دریای خزر را از مسیر نخجوان به ترکیه انتقال دهند و درواقع این می‌تواند مسیری باشد که ترک‌ها گاز ترکمنستان و آذربایجان را از مسیر زنگزور انتقال دهند. ترکیه و دیگر کشورهای حاضر در این پروژه امتیازات منطقه‌ای و جذابیت‌هایی برای دولت ارمنستان در نظر گرفته‌اند بنابراین مشکلات آن حل خواهد شد. در واقع، خط زنگزور در سال ۲۰۲۴ افتتاح می‌شود و این یک الزام بین‌المللی خواهد بود یعنی ترک‌ها مسئله زنگزور را یک مسئله بین‌المللی اعلام کرده‌اند و فشار زیادی به ارمنستان وارد کردند که این کشور را با خود همراه کنند. در مورد جزئیات امنیتی و اقتصادی آن نیز مذاکراتی انجام شده است. در هر حال اصل ماجرا این است که این خط اجرایی خواهد شد. ترکیه در حال حاضر گاز روسیه، ایران، قزاقستان و آذربایجان را وارد خاک خود کرده و از کشور خود صادر می‌کند و در واقع مدیریت بازار دیگر نقاط و از جمله اروپا را در دست گرفته است. این کشور اکنون از ایران واردات گاز دارد و بخش زیادی از شمال غرب ترکیه گاز ایران را دریافت و تغذیه می‌شود و مسئله اینکه ترک‌ها از وضعیت کنونی و تحریم ایران و همچنین خلا جایگزین‌های دیگر استفاده می‌کند تا از این طریق بتواند گاز بیشتری را با قیمت ارزان‌تر دریافت کرده و با قیمت مورد نظر خود صادر کند. بنابراین اینکه ایران بتواند از این کشور خط لوله مستقلی برای صادرات مستقیم به اروپا داشته باشد، میسر نیست، ایران باید گاز را سوآپ کرده و یا اینکه به ترکیه بفروشد و این کشور خود بعنوان صادرکننده به اروپا مطرح باشد. تحریم‌ها این اجازه را به ما نمی‌دهد که در پروژه زنگزور حضور داشته باشیم ضمن اینکه سیاست اجرای زنگزور دست اسرائیل و در آن حضور دارد و قرار است بخشی از انرژی به بندر ایلات اسرائیل برود، علاوه بر آن ۶۰ درصد انرژی مورد نیاز رژیم صهیونیستی از سوی آذربایجان تامین می‌شود، در نتیجه ما از نظر سیاست خارجی نمی‌توانیم با این رژیم همکاری داشته باشیم. ما مزیتی در این حوزه نداریم، مجبوریم گاز را با قیمت پایین در اختیار ترکیه قرار دهیم و سیاست‌گذاری هم در دست ترک‌ها خواهد بود، مشتری نهایی را نیز ترکیه تعیین می‌کند و ما نمی‌توانیم حقی در این رابطه داشته باشیم. درواقع اجرای آن می‌تواند ما را در محدوده تحریمی جدید قرار دهد و حتی اختیارات را نیز از ما می‌گیرد، اما در عین حال اگر هم بخواهیم این پروژه را اجرا کنیم موضوع این است که ما هنوز نتوانسته‌ایم از ذخایر گازی کشور خودمان بدرستی استخراج کنیم و گازی برای صادرات نداریم. اکنون برای مصرف داخل مشکل داریم و از ترکمنستان سواپ می‌کنیم چه برسد به اینکه بخواهیم مقصد جدید برای مصرف تعریف کنیم.
