مسیر ثبات بخشی به بازار ارز

گروه اقتصاد کلان – صدیقه بهزادپور: رئیس‌کل بانک مرکزی طی چند روز اخیر از برنامه این بانک برای پیش فروش ارز و راه اندازی مرکز مبادله ارزو طلا خبر داد. اقدامی که به گفته کارشناسان نیاز به مهارت‌ها و استراتژی‌های هوشمندانه دارد تا از مزایا بهره‌مند شده و از معایب محتمل در بازار ارز جلوگیری شود. به گفته صاحبنظران چنانچه این روش با در نظر گرفتن واقعیات بازار همراه باشد میتوان به کنترل نوسان نرخ ارز و نقدینگی در بازار و جامعه امیدوار بود که قطعاً می تواند بر کاهش نرخ تورم نیز موثر باشد.

آینده روشنی در انتظار این طرح نیست
به گزارش «تجارت»، حسن حسین نیا کارشناس بازارسرمایه در این باره به خبرنگار ما گفت: مکانیزم اجرایی این طرح با وجود اعلام آن از سوی بانک مرکزی هنوز گنگ و نامعلوم است و مشخص نیست که پیش فروش ارز بخشی از ارزهایی است که در مرکز مبادله معامله می شود، یا اینکه پیش فروش براساس چه مکانیزمی خواهد بود، همه اینها باعث ایجاد گمانه زنی هایی شده است که دقیقاً نمی توان آینده روشنی را برای آن متصور بود، هر چند با نگاهی به گذشته می توان ارزیابی کرد که بعید به نظر میرسد این طرح موثر باشد، چرا که پیش از این نیز با پیش فروش سکه از طریق بانک مرکزی در سال های گذشته را نیز تجربه کردیم، اما دیدیم که کارآیی خود را از دست داد و این ترفند دیگر در کنترل بازار خنثی شده است.

امید به کنترل نقدینگی در کوتاه مدت
او درباره اجرای این طرح به منظور کنترل نقدینگی در بازار گفت: هر چند به نظر می رسد در گام نخست این رویکرد بتواند نقش نسبتاً موثری را ایفاء کند، اما با توجه به اینکه همزمان شاهد افزایش نرخ سود سپرده ها هم بوده ایم، باید گفت که به نوعی این دو سیاست مالی در آینده باعث رشد نقدینگی هم می شود و به نوعی می توان از آن به عنوان یک درمان موقت یاد کرد و به احتمال زیاد چنانچه در گام های اولیه به نظر موثر به نظر آید و به طریقی آهنگ رشد نقدینگی را کُند و کنترل کند، اما در آینده و بلند مدت باز هم با تورم و علت و معلول های آن مواجه خواهیم بود.

موازی کاری با راه اندازی مرکز مبادله ارز و طلا
این کارشناس بازار سرمایه درباره در باره راه اندازی مرکز مبادله ارز و طلا و تاثیرات آن در کنترل بازار ارز غیررسمی گفت: به نظر می رسد دولت برای راه اندازی این مرکز به منظور کنترل بازار، متحمل هزینه هایی شده است که از منافع احتمالی آن بیشتر است، اما در این باره به طور ویژه در خصوص «شمش طلا» باید گفت؛ این پروسه اقدامی موازی با بورس کالاست که بعد از دستورالعمل بانک مرکزی برای فروش شمش طلا در مرکز مبادله ای، هزینه های انجام این کار افزایش یافته و در ازاء آن شفافیت کاهش پیدا کرده است و در عمل ما شاهد برگشت مکانیزم های تاریخ گذشته هستیم، اما از سوی دیگر امیدوارم هستیم پیش فروش ارز و راه اندازی مرکز مبادله بتواند همراه با سیاست های اصلاحی دیگر در بازار سرمایه و جامعه موفق عمل کند.

شرط موفقیت پیش فروش سکه
حسین نیا ادامه داد: با گذری به عملکرد بانک مرکزی در سال گذشته، همزمان با پیش فروش سکه، نرخ فروش سکه در زمان مذکور نزدیک به نرخ بازار بود، حال باید در انتظار بود و دید که پیش فروش ارز با چه مکانیزم، از چه منابع و به چه شکلی صورت می گیرد تا بتوان ارزیابی و تحلیل درستی در این خصوص داشت. اما چنانچه این طرح به منظور سرکوب قیمت ارز عملیاتی شود و قیمت گذاری پایینی صورت گیرد، احتمالاً از سوی بازار و جامعه پس از مدتی پس زده می شود و بنابراین کارآیی نخواهد داشت، اما اگر هم راستا با بازار حرکت کند وبا درک واقعیت های بازار صورت گیرد، می تواند به نتایج خوبی هم برسد.

کاربرد بهینه از ابزارها، شرط موفقیت
وحید شقاقی شهری، استاد دانشگاه و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی و کارشناس مسائل اقتصادی نیز در این باره گفت: اولا ما تجربه‌های شکست خورده‌ای در این سیاست داریم. یادمان باشد اگر درست از ابزار‌های اقتصادی استفاده نشود، این موارد در ذهن و خاطره ملت باقی می‌ماند و عملا چون از ابزار‌های مختلفی بد استفاده شده است، دیگر کار کرد خود را از دست داده است. یکی همین مثالی است که زمانی به مردم می‌گفتند سپرده ارزی باز کنید. قرار بود مردم دلار را به عنوان سپرده بانکی سرمایه گذاری کنند، اما در نهایت در موعد مقرر، به جای آن که دلار تحویل بگیرند، بانک مرکزی وقت، حرف خود را نقض می‌کند. این از تجربه‌هایی است که از اذهان ملت، هیچ وقت پاک نمی‌شود. این ابزار‌های ما به‌خاطر همین عدم تعهد به وعده‌ها از بین می‌رود. این یک مساله است.

بی اعتمادی به بازار سرمایه و وعده های بدون عمل
او افزود: زمانی به مردم می‌گفتند سپرده ارزی باز کنید. قرار بود مردم دلار را به عنوان سپرده بانکی سرمایه گذاری کنند، اما در نهایت در موعد مقرر، به جای آن که دلار تحویل بگیرند، بانک مرکزی وقت، حرف خود را نقض می‌کند. این از تجربه‌هایی است که از اذهان ملت، هیچ وقت پاک نمی‌شود، موضوع دوم در پیش‌فروش دلار یا ارز -البته اصلش هم اصولا باید دلار باشد - این است که بانک مرکزی در این پیش‌فروش عملا می‌خواهد بگوید شش ماه بعد، دلار را به این قیمت به شما خواهیم داد. یعنی احتمالا می‌گویند ریال بدهید، در شش ماه آینده به این قیمت به شما دلار می‌دهیم. یک مساله مهم این است، نرخی که تعیین می‌شود اگر نرخ واقع بینانه نباشد، شرایط واقعی از بین می‌رود. کما اینکه یکبار هم چنین اتفاقی در طلا و سکه رخ داد. مردم طلا خریدند، بعد سازمان مالیاتی گفت باید مالیات دهید. کسانی که سکه خریدند بعد با بازداشت و بگیر و ببند مواجه شدند و یک سلطان سکه هم که اعدام شد.

تکرار تجربه های منفی گذشته
یک بار وقتی به مردم گفته شد که سکه بخرید و مردم سکه خریداری کرده اند و ناگهان سازمان مالیاتی گفته است باید مالیاتش را بدهید. همه این موارد روی این تصمیم بانک مرکزی و واکنش مردم حتما اثرگذار خواهد بود. واقعیتش الان نمی‌دانم چقدر این روند رخ خواهد داد و اجرایی خواهد شد چرا که اصلا دورنمای بانک مرکزی درباره قیمت گذاری را درست نمی‌بینم. نرخ باید نرخ واقع‌بینانه باشد. اگر آن نرخ بالا باشد، در واقع به بازار علامت می‌دهد که قیمت دلار بیشتر بالا خواهد رفت. اگر نرخ پایین‌تر از آن نرخ واقع بینانه باشد، می‌تواند دو حالت اتفاق افتد. اگر آن واهمه از پیش آمد‌ها بین شهروندان نباشد، سیلی از تقاضا صورت خواهد گرفت و اگر آن واهمه از تاریخ اقتصاد ایران برجسته باشد، مردم استقبال نمی‌کنند. پس آن نرخ گذاری نهایی مهم است.
مثلا فرض کنید بانک مرکزی، پیش فروش شش ماهه یا یک ساله انجام دهد.
خب توجه کنید هم اکنون نیز تقریبا مبتنی بر شرایط تورم و بحث نااطمینانی‌هایی که در اقتصاد ایران برای سال بعد وجود دارد، تقریبا با نظریه برابری قدرت خرید و با نظریه قدرت دلاری نقدینگی و با نظریه سوم رویکرد پولی، تقریبا براوردی از قیمت دلار برای سال ۱۴۰۳ الان وجود دارد. این گزارش می افزاید؛ شرط موفقیت در این زمینه، اجرای هماهنگ و تدابیر موثر در نظر گرفته شده است که دولت با بهره گیری از آن ها می‌تواند با ترکیب ابزارها تعادل مناسبی در بازار ارز ایجاد کرده و به تقویت نظام اقتصادی کشور کمک کند.