محمد حسین پاپلی یزدی
جغرافی دان و عضو مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه
ما با چند نوع خشکسالی روبه رو هستیم. خشکسالی اقلیمی، خشکسالی هواشناسی، خشکسالی مدیریتی و خشکسالی جمعیتی و با توجه به شرایطی که اکنون در کشور ما حاکم است و دچار خشکسالی جمعیتی و مدیریتی هستیم می توان گفت که تا 100 سال دیگر هم دچار خشکسالی خواهیم بود.در 40 سال جمعیت کشور 141 درصد افزایش یافته اما منابع آبی افزایش پیدا نکرده است.
ما باید تعریف سنتی خشکسالی را کنار بگذاریم و با توجه به شرایط حال حاضر در مورد میزان دسترسی خود به منابع آبی صحبت کنیم. با توجه به شرایط موجود می توان گفت که ما با چند نوع خشکسالی روبه رو هستیم. خشکسالی اقلیمی، خشکسالی هواشناسی، خشکسالی مدیریتی و خشکسالی جمعیتی و با توجه به شرایطی که اکنون در کشور ما حاکم است و دچار خشکسالی جمعیتی و مدیریتی هستیم می توان گفت که تا 100 سال دیگر هم دچار خشکسالی خواهیم بود. جمعیت 35 میلیونی ما در طی 40 سال گذشته تبدیل به 85 میلیون شده اما منابع آبی ما افزایش پیدا نکرده است، اقلیم هایی که در آن می شد در عمق 10 متری به منابع آب زیرزمینی دسترسی پیدا کرد اکنون در اعماق 200 متری هم آب ندارند و این به معنی نابودی واقعی سرزمین است.
با وضعیتی به لحاظ اقلیمی در کشور و حتی در دنیا روبه رو هستیم که باید گفت مسائل اقلیمی تنها با راستگویی و نترسی حل می شود زیرا منابع ما پاسخگوی نیازهای فعلی جمعیت موجود نیست چه برسد به اینکه برنامه ای هم برای افزایش جمعیت داشته باشیم.
در طول 40 سال گذشته نه تنها منابع آب شیرین روی زمین بلکه منابع زیرزمینی را هم در معرض نابودی قرار دادیم به همین دلیل نباید انتظار داشته باشیم که می توانیم حتی با اتخاذ مدیریت بهینه و با توجه به منابع موجود بازهم می توانیم نیاز جمعیت فعلی را در خصوص آب شرب تامین کنیم.
از بین حدود 650 دشت موجود در کشور 550 دشت ممنوعه داریم و تصور می کنیم با چند بار بارش برف یا چند سانت برف اضافه می توانیم کسری آب را جبران کنیم در حالیکه حتی اگر 30 متر برف ببارد و همه آن جذب زمین شود تنها 30 سانتی متر آبهای زیرزمینی را افزایش خواهد داد و این یک اتفاق غیرممکن است. باید توجه کنیم که وقتی می گویند 95 درصد مصرف در حوزه کشاورزی است و 5 درصد مصرف در حوزه آب شرب است همچین موضوعی صحت ندارد و در حقیقت متولیان امر در حال اتهام زنی به کشاورزان هستند. وقتی می گوییم آب شرب سیاسی است به این مفهوم که اگر آب 500 آبادی خشک شود هیچ اتفاقی نمی افتد اما اگر آب یک محله تهران یک روز قطع شود کل کشور به هم می ریزد به همین دلیل نگاه مدیران هم به مساله سیاسی است و سعی ندارند با صداقت در این باره صحبت کنند. به همین دلیل نمی توان گفت که آیا در خشکسالی قرار داریم یا از آن عبور کردیم زیرا شاید یک سال وضعیت کمی بهتر باشد و سال بعد وضعیت بدتر شود در هر صورت کسی هیچ وقت این نکته را متذکر نمی شود که 90 درصد دشت های کشور در وضعیت فرونشست هستند زیرا چشم افکار عمومی همیشه به دنبال منابع پشت سدها است که آب شرب آنها تامین می شود یا نه. در هیچ دوره ای اندازه دو دهه اخیر در حوزه مدیریت منابع آب دچار یک مدیریت اشتباه و غیرعلمی نبوده ایم و تبعات آن را در یک دهه آینده خواهیم دید اما وقتی ما این نکته را به عنوان یک کارشناس متذکر می شویم ما را متهم به گفتار سیاسی می کنند اما همین افراد باید توجه کنند که طبیعت، چپ و راست و بالا و پایین نمی شناسد. ما باید با نگاه علمی و تفکر علمی با طبیعت و اشکال آن مواجه شویم درغیراینصورت اتفاقات خوبی برای ما نخواهد افتاد.
