یارانه پنهان، سم مهلک اقتصاد

حسین خدنگ

روزنامه نگار

یارانه یا همان سوبسید دوران جنگ در چند دهه گذشته یکی از مهمترین مولفه های تاثیرگذار و آسیب زا در اقتصاد ایران بوده است. تخصیص دادن یارانه به کالاهای اساسی و حامل های انرژی که قرار بود یکی از اصلی ترین سیاست های دولت برای حمایت از اقشار کم درآمد در دوران جنگ باشد متاسفانه بعد از دوران جنگ با اجرای بد و سازو کارهای دست و پاگیر به سمی مهلک تبدیل شد که اقتصاد ایران را فلج کرد. یارانه ای که قرار بود به اقشار کم درآمد تخصیص یابد در واقعیت به جیب اقشار پردرآمد رفت و به مرحله ای رسید که هر کس بیشتر از حامل های انرژی یا کالاهای اساسی استفاده می کرد به نسبت بیشتری از این یارانه بهره مند می شد. این وضعیت بغرنج که در نهایت سبب شده بود تا یارانه بیشتر از فقرا سهم ثروتمندان شود بالاخره مسئولان را مجبورکرد تا با انجام اصلاحات ساختاری در اقتصاد و اجرای طرحی به نام هدفمندی یارانه ها در پی حل این مشکل و بازگشت یارانه ها به جیب اقشار کم درآمد برآیند. این گام رویایی که از آن به عنوان جراحی بزرگ اقتصاد ایران یاد کردند اگر چه توانست در سالهای نخست بسیاری را به حذف یارانه از اقتصاد امیدوار کند اما با اجرایی ناقص اکنون بیش از یک دهه است نتوانسته به اهداف پیش بینی شده دست یابد. پرداخت ماهانه 44 هزار و 500 تومان به ایرانی ها از یک دهه قبل تاکنون در کنار رشد چشمگیر قیمت ها و تورم لجام گسیخته نه توانست اقشار آسیب پذیر را از فقر برهاند و نه معضل یارانه های پنهان در اقتصاد بحران زده ایران را حل کرد. در این میان همچنان واقعی نبودن قیمت حاملهای انرژی، تزریق ارز دولتی به بازار و واردات کالاهای اساسی، پرداخت یارانه به دهک های بالای جامعه، فرار مالیاتی و حجم بالای یارانه پنهان در اقتصاد سبب هدررفت بخش بسیاری از درآمد کشور شده و از جمله زخمهای پنهان بر پیکره اقتصاد ایران است. در این میان آنچه به نظر می رسد بزرگترین مانع پیش روی هدفمندی یارانه ها و اصلاح ساختار اقتصادی باشد ترس دولتها از عواقب اجرای کامل طرح حذف یارانه ها است که می تواند به موج تورمی بزرگی منجر شود و نارضایتی های بسیاری در جامعه به وجود بیاورد که پایگاه اجتماعی و محبوبیت دولت ها را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. این در حالی است که همه ایمان دارند اگر اقتصاد ایران با جراحی اصولی و با اجرای درست پروسه حذف یارانه ها از غده سرطانی یارانه های پنهان رهایی یابد به رشد چشمگیر و شکوفایی اقتصادی بزرگی دست خواهد یافت که در نهایت رفاه را برای جامعه به همراه می آورد. هر چند در شرایط کنونی و با توجه به انبوه اعتراضی هایی که حتی ثروتمندان به حذف یارانه 44500 تومانی خود داشته اند به نظر می رسد جامعه با توجه به نداشتن امنیت اقتصادی به درجه ای از همدلی نرسیده که بتواند از مزایای اندک و کوچک یارانه بگذرد و راه را برای اجرای کامل این جراحی بزرگ هموار کند. حال باید دید آیا دولت می تواند یکبار برای همیشه و با شجاعت تمام این غده مسموم را از پیکره اقتصاد بردارد یا نه؟