گروه اقتصادی - کورش شرفشاهی: از گذشته های دور جمله "سرمایه ترسو است" بین فعالان کسب و کار رواج دارد. اگرچه این نظریه بیشتر در بین فرهنگ عامه جاری است، اما متکی بر تئوری و نظریه های اقتصادی هم می شود. در واقع پول در جایی می ماند و به توسعه و شاخص های اقتصادی کمک می کند که امنیت سرمایه گذار و پایداری وجود داشته باشد. تجربه نشان داده اگر در شرایط مساوی سرمایه‌دار احساس کند در جای دیگری می تواند با سرمایه خود با امنیت خاطر بیشتری به کسب و کار بپردازد و ریسک و مخاطرات کمتری داشته باشد، طبعاً گزینه امن تر برای او مطلوب تر است. یکی از چالش های عمده ای که اقتصاد ایران از آن رنج می برد، ناامنی سرمایه‌گذاری در کشور است که دلایل متعددی بر آن مترتب است. از قوانین خلق الساعه گرفته تا نگاه مغرضانه به سرمایه داران و بسترهای مطلوبی که سایر کشورهای رقیب برای جذب سرمایه کشور قرار داده اند، همه و همه موجب شده امروزه به جای حفظ سرمایه‌های داخلی و تکریم و ترغیب سرمایه گذاری به فعالیت در داخل کشور، شرایط به گونه‌ای رقم بخورد که فرار سرمایه بر قرار آن در اقتصاد پیشی گیرد. روزنامه تجارت در این شماره به آسیب شناسی و پیامدهای فرار سرمایه از کشور به اتکای دیدگاه صاحبنظران اقتصادی پرداخته است.
قوانین خلق الساعه
یکی از مهم‌ترین مواردی که میتواند باعث آرامش خاطر سرمایه گذار شود، ثبات در قوانین است. واقعیت این است که بی ثباتی اقتصادی در کشور ما مدت هاست به چالشی جدی تبدیل شده است. امروزه مجلس شورای اسلامی به مرکز خلق قوانین لحظه ای تبدیل شده که در بسیاری موارد شاهد قوانین موازی هستیم. تنها در همین یک سال گذشته قوانین متعددی در زمینه مالیات ستانی یا در قالب حمایتی تصویب شده که اشتغال و سرمایه گذاری را تهدید می کند. قوانینی که باعث ایجاد ترس در سرمایه گذار می شود و انگیزه او برای کوچ سرمایه از کشور را افزایش میدهد. در ذهن سرمایه گذار قوانین صادراتی، وارداتی، مالیاتی، و بسیاری موارد دیگر زمینه ساز فرار سرمایه از کشور است. این در حالی است که ترکیه ثبات را برای سرمایه گذاران بخش خصوصی برای ترغیب سرمایه گذاری فراهم می کند. نتیجه آن می‌شود که ایرانیان بخش مهمی از سرمایه های خود را به این کشور منتقل کرده‌اند و در حالی که شاهد بحران ارزی و اقتصادی در ترکیه هستیم، اما کوچه سرمایه از ایران به ترکیه کاهش نیافته و همچنان ادامه دارد.
نگاه منفی به سرمایه گذار
متاسفانه یکی از دلایلی که باعث بی رغبتی سرمایه‌گذاران به فعالیت در کشور می شود، نگاه منفی و منتقدانه به سرمایه‌گذاری است باید بپذیریم که هر کس سرمایه ای دارد، قطعاً تلاش کرده و ذهنی خلاق و کارآفرین داشته تا توانسته نسبت به جمع آوری سرمایه و ایجاد کسب و کار و اشتغال اقدام کند. این در حالی است که با کمال تاسف نگاه بسیاری از عامه مردم و حتی برخی مسئولان به سرمایه دار، این است که از مسیر نادرست به این سرمایه دست پیدا کرده و باید از او پس گرفت. باید پذیرفت که سرمایه دار از استعداد و خلاقیت‌های ویژه‌ای برخوردار بوده که توانسته به جایگاه کارافرینی برسد. متاسفانه نگاه منتقدانه مبتنی بر اشرافی‌گری به سرمایه گذار، باعث شده که توانایی‌ها و خلاقیت‌های او نادیده گرفته شود. اگر باور نکنیم که کارآفرین توانایی خلق پول و ایجاد تحول اقتصادی را دارد و میتواند باعث رونق اقتصادی کشور شود، بی شک باید شاهد فرار سرمایه ها باشیم. البته لازم است بین کارآفرین مستعد و خلاق با افراد فرصت طلب، سفته باز، فاسد و رانت خوار تفاوت قائل شد و قطعاً کارآفرینان نیز تمایلی ندارند که با رانت خواران و مفسدان در یک جرگه قرار بگیرند.
بی ثباتی اقتصادی
با نگاهی به وضعیت اقتصاد کشور در دو سال گذشته و تحولاتی که در عرصه های مختلف بورس، دلار، سکه، خودرو، مسکن و دیگر بخشها رخ داده، متوجه بی ثباتی سوال برانگیزی در اقتصاد می شویم. این که در مدت کوتاهی ارزش پول ملی ۶۰۰ درصد سقوط بکند، سکه از سه میلیون تومان به ۱۶ میلیون تومان برسد، پراید۲۰ میلیون تومانی به ۱۹۰ میلیون تومان برسد یا آپارتمان متری دو میلیون تومان به ۲۵ میلیون تومان افزایش یابد، یعنی اقتصاد هیچ ثباتی ندارد. از سوی دیگر فعالیت اقتصادی در این شرایط زیر سوال قرار می گیرد. هنگامی که افراد بدون آنکه تلاشی کنند، در کمتر از یکسال می توانند سرمایه خود را در این بازارهای کاذب تا ۵ برابر افزایش دهند، انگیزه برای کارهای تولید به شدت کاهش می‌یابد و تولیدکننده جایگاه خود را از دست میدهد. کشاورزی که یک سال تلاش می کند و اگر به خشکسالی یا سیل مبتلا نشود، می تواند محصول خود را به بازار عرضه کند، هنگامی که مشاهده می کند دلالی که محصول او را گرفته و تنها مسیر مزرعه تا عمده فروشی را طی کرده و بیش از کشاورز سود برده، دیگر انگیزه‌ای برای فعالیت سالم ندارد. واقعیت این است که یک کارآفرین باید نسبت به شرایط اقتصادی و درآمدی که از تلاش‌ها و خلاقیتش به دست می‌آورد، مطمئن باشد. در اقتصادی که سطه‌گری و دلالی بیش از تولید و کارآفرینی درآمد داشته باشد، شاهد فرار سرمایه از نوع مادی و فکری خواهیم بود و نتیجه آن می‌شود که افراد خلاق و خوش فکر از یک سو به صورت قانونی و غیر قانونی کشور را ترک می‌کنند و سرمایه و سرمایه گذار نیز به شکل قانونی و غیرقانونی از مسیر دیگری به کشورهای دیگر کوچ می کنند.
خطر روند خروج سرمایه از کشور
در این رابطه رئیس اتاق بازرگانی تهران می‌گوید با توجه به حجم بالای خروج سرمایه از کشور، دولت باید ضمن آسیب شناسی این روند، در اجرای برخی طرح‌های جدید، بیشتر تامل کند. مسعود خوانساری گفت: در سال‌های گذشته آمار بالایی از خروج سرمایه از کشور را ثبت کرده‌ایم که موضوعی خطرناک و نیازمند بررسی‌های بیشتر است.وی با اشاره به حجم بالای سرمایه منتقل شده از ایران به ترکیه، بیان کرد: آمارها نشان میدهد که با وجود کاهش ارزش لیر و مشکلاتی که اقتصاد ترکیه با آن رو به روست، همچنان ایرانی‌ها بیشترین آمار خرید خانه در ترکیه را به خود اختصاص داده‌اند، موضوعی که قطعا باید آسیبی شناسی شود.رئیس اتاق بازرگانی تهران با اشاره به طرح دولت برای مالیات ستانی از عایدی سرمایه، اظهار کرد: با توجه به شرایطی که کشور با آن رو به روست و روند سریع خروج سرمایه از کشور، دولت باید این سوال را مطرح کند که آیا شرایط فعلی مناسب اجرای این قانون مالیاتی است یا می‌توان با برخی تغییرات یا تاخیر، خطر خروج بیشتر سرمایه از کشور را کاهش داد.خوانساری با بیان اینکه رشد سرمایه گذاری در سال ۱۴۰۰ منفی بوده، تصریح کرد: امنیت سرمایه گذاری اصلی‌ترین عامل تاثیرگذار در پایین باقی ماندن سرمایه گذاری در ایران است. نبود ثبات و نامناسب بودن فضای کسب و کار نیز دیگر عواملی است که در این حوزه تاثیر گذار بوده، امید ما این است که در دولت جدید با ایجاد ثبات، برخی از این مشکلات کاهش پیدا کند.
