میوه تلخ سفر «پلوسی» در کام شرق آسیا

محمد انیسی طهرانی
کارشناس سیاست بین‌الملل

سفر «نانسی پلوسی»، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به جزیره تایوان در 2 آگوست (11 مرداد) هرگز نباید اتفاق می افتاد. نه تنها آمریکا و چین را برای اولین بار پس از جنگ کره (1953-1950) در آستانه مناقشه‌ای جدید و غیر ضرور قرار داد، بلکه سایه تنش کم سابقه‌ای بر فراز منطقه شرق آسیا افکنده است. متاسفانه رسانه‌های آمریکا سفر او را به عنوان یک شیرین کاری موفقیت آمیز توصیف که به موجب آن واشنگتن حمایت مجدد خود را از آن منطقه جدایی طلب چین اعلام کرد. در 25 سال اخیر، این اولین سفر بلند پایه ترین مقام سیاسی ایالات متحده به جزیره خودگردان در شرق چین است که پکن آن را یک «استان مرتد» می داند که در نهایت باید به طور کامل در سرزمین اصلی ادغام شود. در 25 ژوئیه (3 مرداد)، وزارت خارجه چین هشدار داد که سفر احتمالی رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان منجر به «عواقب جدی» خواهد شد که ایالات متحده باید مسئولیت کامل آن را برعهده بگیرد. چند روز بعد، در گفت وگوی تلفنی، «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین با همتای آمریکایی خود؛ این هشدار را تکرار و واشنگتن را از «بازی با آتش» برحذر داشت. اکنون نگرانی‌های فزاینده‌ای وجود دارد که در روزها و هفته‌های آینده شاهد تشدید قابل توجهی در رقابت مداوم بین آمریکا و چین، و از جهت دیگر، نظاره‌گر افزایش تنش‌ها در منطقه شرق و جنوب شرق آسیا باشیم. این سفر در شرایطی انجام گرفته است که «جو بایدن» رئیس جمهور و «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی ایالات متحده، برای کُند و حتی متوقف کردن پیشروی نظامی روسیه در اوکراین، مجموعه ای از جلسات بسیار سخت را با رهبری چین برگزار و از پکن درخواست کردند که از کمک نظامی به روسیه اجتناب کند به ویژه اینکه زرادخانه تسلیحات پوتین با پنج ماه جنگ سخت کاهش و چین یکی از بهترین کشورهای جهان در تولید هواپیماهای بدون سرنشین است که نیروهای نظامی روسیه در حال حاضر بیشترین نیاز را به آن دارند. طبق همه شواهد موجود، زمانی که ایالات متحده و ناتو از اوکراین حمایت کامل اطلاعاتی و شماری تسلیحات پیشرفته را که آسیب جدی به ارتش پوتین وارد می کند، به «کیف» ارسال کرده اند، چین با ارسال نکردن کمک های نظامی به روسیه، به درخواست بلوک غرب پاسخ مثبت داده است. علیرغم توصیه تیم امنیت ملی، سازمان اطلاعات مرکزی (CIA) و رئیس ستاد مشترک ارتش ایالات متحده به رئیس مجلس برای پرهیز از سفر به تایوان، اما پررنگ شدن انگیزه های شخصی خانم نانسی پلوسی و احتمال عدم رای آوری در انتخابات کنگره در ماه نوامبر (آبان)، باعث چشم فروبستن بر واقعیت های روشن شد. اما یک موضوع وجود دارد که برای تایوان تغییر نکرده است: جغرافیای آن!. تایوان یک جزیره کوچک با 23 میلیون نفر جمعیت، تقریبا در فاصله 160 کیلومتری از ساحل سرزمین اصلی چین، واقع شده است. مکان هایی که جغرافیای خود را فراموش می کنند، دچار مشکل می شوند. ساکنان تایوان اگرچه از یک دموکراسی پویا، اقتصاد موفق، بالاترین سطح استاندارد زندگی در آسیا برخوردار و مرکز جهانی صنعت «نیمه هادی» را در جزیره خود ایجاد کرده اند، اما در عین حال بخوبی آگاهی دارند که در همسایگی یکی از قدرتمندترین کشورهای جهان زیست می کنند. اگر اقدامات چین در روزهای گذشته را بررسی کنیم واکنش اژدهای زرد به این سفر که همچون میوه تلخ، ذائقه ساکنان منطقه را آزرده کرده با آمادگی و هوشمندی همراه بوده است. پاسخ پکن را می توان در سه رده طبقه بندی کرد. اول: برگزاری رزمایش نظامی شامل شلیک موشک‌های بالستیک، پرواز جنگنده‌ها و نمایش رزم ناوها است که باعث ایجاد تغییر در مسیر حرکت کشتی‌ها و پرواز هواپیماهای مسافربری از حریم جزیره شده است. دوم: ایجاد محدودیت تجاری شامل ممنوعیت واردات مرکبات و ماهی از تایوان و صادرات شن و ماسه به جزیره می باشد. سوم که از اهمیت بسیار برخوردار است، تعلیق همکاری‌ها با ایالات متحده در زمینه گفت و گوی مداوم و رایزنی مقام های نظامی دو کشور و هماهنگی در موضوع تغییرات آب و هوایی است که چین و آمریکا از بزرگترین تولید کنندگان گازهای آلاینده می باشند. اما سوی دیگر این مناقشه، ایالات متحده است که همچنان سیاست «ابهام استراتژیک» را دنبال می کند. به این معنی که اگرچه «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه تاکید می کند که واشنگتن به سیاست «چین واحد» پایبند است اما کنگره و بویژه سنا، طرح هایی برای حمایت گسترده از تایوان در دستور کار دارد. سناتور باب مِنندز، رئیس کمیته روابط خارجی سنا از حزب دموکرات، در نیویورک تایمز می‌نویسد: «من با سناتور لیندسی گراهام برای معرفی قانون سیاست دو حزبی [جمهوریخواه – دموکرات] با موضوع تایوان در سال 2022 کار کرده ام. قانون ما امنیت تایوان را در چهار سال آینده با ارائه کمک‌های 4.5 میلیارد دلاری و به رسمیت شناختن جزیره به عنوان متحد اصلی غیر ناتو برای تسهیل روابط نظامی و امنیتی نزدیک‌تر، تقویت می کند. همچنین فضای دیپلماتیک تایوان را از طریق مشارکت در سازمان های بین المللی و موافقت نامه های تجاری چند جانبه گسترش خواهد داد».
برخی دیگر از کارشناسان در حمایت نظامی از تایوان توصیه می کنند: بهترین راه برای انجام این کار، مسلح کردن تایوان به تسلیحاتی است که تحلیل‌گران نظامی آن را راهبرد «جوجه تیغی» می‌نامند با استقرار موشک‌های بسیار در جزیره که چین هرگز نمی‌خواهد دست روی آن بگذارد. می توان چنین نتیجه گرفت که سفر پلوسی در واقع حمایت های ایالات متحده از تایوان را به جای تقویت، به سوی ضعف می کشاند. بنابراین، بدون شک سفر او از بسیاری جهات به منافع آمریکا آسیب و پیامدهای ناخوشایند غیر قابل پیش بینی برای منطقه و شاید جهان به دنبال داشته باشد.